HNH20306 - HC 3 Flashcards
Voedingspatroon
Datgene wat wordt gegeten en hoe vaak het wordt gegeten.
- Meten met een voedingsanamnsese (bijv. voedselfrequentievragenlijst).
Voedingsgewoonten
Hoe en waar of met wie het voedsel wordt gegeten.
- Brood in combinatie met beleg, ‘warm’ eten aan tafel met bord en bestek, feestmaaltijden en rituelen.
Voedingspatroon en voedingsgewoonten zijn onderdeel van de eetcultuur, de voor een bevolkingsgroep specifieke combinatie van:
- Normen, waarden en verwachtingen rond voedsel en voeding (= niet materieel).
- Bijbehorend gebruik van kooktoestellen, keukengerei, bestek, borden (= materieel).
Verklarende factoren voor verschillen in voedingspatroon, voedingsgewoonten en eetcultuur:
- Ecologisch: klimaat, grond.
- Economisch: productiekosten, vervoerskosten.
- Technologisch: werktuigen, conservering.
- Cultureel: ‘acceptabel’ om te eten.
- Religieus: voorschriften (bijv. alcohol, rundvlees).
- Ideologisch (vegetarisch, duurzaam, milieu).
- Sociaal (opbouw bevolking, status).
- Politiek (hoe conservatief, liberaal, communistisch).
Van jagers > landbouwers:
• Meer … voeding (vaak 1 graansoort).
• Kwaliteit voeding verschuift van … > …
• Dierlijk voedsel: vit B12, A, D, essentiële aminozuren en vetzuren.
• Plantaardig voedsel: … Grotere variatie nodig voor adequate inname.
• Meer kinderen > bevolkingstoename > meer …
monotone
hoog > laag
cellulose
meer ziekten
1347-1351: pest-epidemie:
• Besmetting vanuit de Krim > Genua > Europa.
• Oorzaak toen nog niet bekend.
• Enorme sterfte onder alle lagen van de bevolking.
• Tekort aan arbeiders > … > nog meer sterfte.
hongersnood
Voedingspatroon 1300-1500: • Geen verschil voedingspatroon ... • Kookboeken (oudste uit 1160, Durham): voorkeur voor ... (peper, nootmuskaat, ui, knoflook, mosterd, azijn). • “...” populair als warme maaltijd. - Knolgerechten met peulvruchten (vlees). • Vlees beperkt door ... • Geen ... • Brood, kaas, bier.
arm en rijk
pittig gekruid
potspijs
religie
bladgroente
De opkomst van brood rond 1350:
• Oorspronkelijke granen … voor brood: vooral voor pappen en brij (o.a. spelt, gerst, haver).
• 14e eeuw: opkomst brood door:
- Verbouw rogge (heel NL) en tarwe (Zeeland en ZH).
- Komst van …
ongeschikt
windmolens
Food globalization: Columbus ontdekt Amerika (1492)
Nieuwe producten: maïs, pinda’s, cacao, aardappels, suiker(riet), paprika, tomaat.
De voeding 1500-1680:
• Rijken: verfijning, meer … vs. armen: eenzijdig.
• Bevolkingsgroei > … werd duur.
• Knolgewassen, peulvruchten en granen (rogge).
• Dranken: naast bier nu ook … (ijskelders).
groente
vlees
melk
De maaltijden 1500-1680:
• 3 maaltijden per dag.
• Copieuze feestmaaltijden bij de rijken:
- … zoals geboorte, doop, etc.
- … als welvaartsziekte (‘disease of the kings’).
Bijzondere gelegenheden
Jicht
De Gouden eeuw (1600-1700): • Bloeiende handel door … - 1670: 15.000 schepen. - Vrijwel monopolie op wereldzeeën. • en door ... - Regenten uit koopmansfamilies ipv. adel en geestelijkheid. - Nadruk op ... ipv. verovering land.
VOC
regeringsvorm
handel
1680-1850: periode na de Gouden Eeuw:
• Economische neergang.
• Graan duur > … minder populair, … wint terrein, peulvruchten stabiel.
• Dalende … en … (veepestepidemie).
• Voor de hogere klasse: vlees werd nog belangrijker.
• Veel …, vooral stokvis en zalm (massaproductie dus lage status).
• Rond 1800, … maaltijden waren norm.
brood
aardappel
vleesconsumptie
zuivelconsumptie
vis
vleesloze
Waarom won de aardappel terrein:
• … , … , … > boeren wagen de gok.
• Aardappels konden worden verbouwd op …
• Grote opbrengst per ha.
• Bereiding vergelijkbaar met …
• Verspreiding vanuit arme bevolking naar …
Veepest, hoge graanprijzen en bevolkingsgroei
schrale grond
knolgroenten
hogere lagen
De voeding 1850-1914:
• Vóór 1850: om 4 à 5 jaar:
- … door graanschaarste, schommeling van de lonen, misoogsten, veepest, oorlogen.
• Vanaf 1850: beheersing van de voedselvoorziening.
…, …, …
• Grote verscheidenheid aan voedingsmiddelen.
• Energie, dierlijk voedsel, vetten en suikers.
• Gevolg: … (golfsgewijs).
Voedselcrisis
- Agrarische revolutie
- Transport revolutie
- Conserveringsrevolutie
welvaartsstijging
1850-1914: Conservering en transport:
• Ontdekking Franse kok Nicolas Appert: … > ontstaan conservenfabrieken.
• Belangrijke ontdekking: …
• Transport: (gekoelde) … > groente, tropische vruchten (bananen), vlees en vis: vers over grote afstanden.
conservering door verhitten in gesloten potten
koel- en diepvriestechnieken
stoomschepen en stoomtrein
‘Promotie’ van aardappelen-groente-vlees:
• Beschikbaarheid … met meerdere pitten
• Tuinbouwsector
- Goed georganiseerd.
- Gemeenschappelijke reclamecampagnes.
• Huishoudonderwijs (1921-1968)
- Nadruk op koken, aandacht voor warme maaltijd met groente.
• Voedingsvoorlichting
- Schijf van Vijf (1953).
kooktoestellen
Ontwikkelingen US die ‘fast food’ stimuleerden
• Verstedelijking, komst van fabrieken (WO II).
• Bevolkingsgroei en migratie, jongerencultuur.
• Vooral in California: aanleg snelwegen (Route66).
- Motels, drive-in banks, drive-in restaurants.
• Enorme belangstelling voor techniek.
Veranderingen vanaf 1960
• Grote werkgelegenheid
• Meer vrijheid
• Food globalization:
- Buitenlandse vakanties
- ‘Gastarbeiders’ (eigen winkels, restaurants, cultuur)
- AH (1952) buitenlandse ingrediënten in assortiment
Typering huidige NL voedingspatroon:
• Dagelijks aardappels, vlees, groente is achterhaald.
• Voedingspatroon en eetgewoonten als … (hipsters, foodies, vegans).
• In toenemende mate … voorbereid.
• … porties/keuzes.
• Leren koken door internet.
• … met voeding en regio is verbroken (verkrijgbaarheid, receptuur).
• … als onderdeel voedingsadvies.
identiteit
buitenshuis
Individuele
Directe band
Duurzaamheid
• Hoofdstuk 5 uit CBS Voedingspatronen:
• Ons voedingspatroon is veranderd: toegenomen welvaart, aanbod van voedsel gegroeid door de gestegen productie van de … en … .
- Stijgende lonen en verdwijnen van accijnzen op voedingsmiddelen > … in de arbeidersbudgetten krompen door de jaren heen steeds meer.
• Kleiner deel budget naar …:
- Huishoudens in verschillende … geven ongeveer evenveel uit aan eten: doordat de huishoudens in de hogere inkomensgroepen doorgaans groter zijn dan in de laagste inkomensgroep.
• Meer uitgeven aan … : daling van het aandeel van brood en aardappelen en stijging van het aandeel van dierlijke producten zoals vlees, vis en zuivel.
- Grootste deel van voedingsbudget gaat op aan vlees en vis (26%). Brood en granen (21%), aardappelen, groente en fruit (19%), zuivel (14%), specerijen, sauzen en kant¬en-klaarmaaltijden (10%).
Voedingsindustrie met 139 duizend banen: voedingsbranche is 20% van de …, daardoor ook een relatief (arbeids)productieve branche.
• De friet als innovatief product: het frietje was van groot … belang, Aviko werd een groot bedrijf van gesneden aardappelen/friet.
landbouw
opkomst van voedingsmiddelindustrie
voedselaandelen
voeding
inkomensgroepen
vlees en vis
industriële productie
economisch
Grote veranderingen in de periode 1680-1850
- Gebruik van aardappels.
- Nieuwe warme dranken: koffie en thee.
- Eetgerei: bestek en serviesgoed.
- Smaakvoorkeuren (van zurig/kruidig naar zoet).
1940-1945:
- Overheid beter voorbereid. In 1937 Rijksbureau …
- Bij Duitse inval 1940: …
- Iedereen kreeg rantsoen afhankelijk van leeftijd en arbeid in de vorm van bonkaarten en rantsoenbonnen.
voedselvoorziening in oorlogstijd
voeding NL bevolking op een redelijk peil
1919: de Warenwet en …
1940: oprichting …
1941: Voorlichtingsbureau voor …
1953: introductie …
Vleeskeuringswet
Voedingsraad
de Voeding (voorlopers Beraadsgroep voeding van de Gezondheidsraad en Voedingscentrum)
Schijf van Vijf
