het x-chromosoom Flashcards
begrippen bij x en y chromosoom
-homozygoot
-heterozygoot
-hemizygoot
-dubbel heterozygoot
-compound heterozygoot
Homozygote chromosomen zijn precies dezelfde chromosomen zonder mutaties
Bij heterozygote chromosomen is er een mutatie opgetreden in 1 vd chromosomen.
Een dubbel heterozygoot is in 2 genen heterozygoot
Als er 2 verschillende mutaties zijn van hetzelfde gen, noem je dit compound heterozygoot
hemizygoot= bij mannen een aport x en y gen
X-linked recessieve overerving bij moeder die draagster is
-wie is aangedaan/gezond/draagster van de kinderen
x-linked recessieve aandoening bij aangedane vader
-wie is aangedaan/gezond/draagster van de kinderen
Spierdystrofie van Duchenne
-hoe vaak voorkomend
-2 klinische vormen
Beide aandoening veroorzaakt door een mutatie in het dystrofine gen. Becker is een mildere vormd, waarbij er een deletie is van 3,6 of negen basenparen in het leesraam vh gen, waardoor er aminozuren missen. Hierdoor ontstaat een minder functioneel eiwit.
Bij duchenne is het helemaal niet functionerend dystrofine eiwit door een grote deletie, leidend tot een frameshift mutatie
Klinische symptomen Duchenne
Ernstige complicaties duchenne (4)
-levensverwachting
-reden overlijden
Longinfecties komen omdat ze slijm niet goed kunnen ophoesten, omdat spieren niet werken
Overerving duchenne
de novo= spontaan ontstane mutatie–> geen risico voor familie
kiemcelmozaicisme= mutatie zit alleen in de geslachtscellen
Vrouwen die draagster zijn kunnen bij scheve x-inactievatie cardiomyopathie krijgen
X-inactievatie of lyonisatie
Bij de vrouw activeert 1x-chromosoom per cel, dit is willekeurig met gemiddeld een 50/50 verdeling. Lyonisatie vindt random plaats in het pre-blastocyst stadium (daarvoor bij de meiose zijn dus wel beide x-chromosomen nog actief). Een geinactiveerd chromosoom is te zien als een Barr-body in de nucleus. Hierin vindt geen transcriptie plaats en er is late replicaties. Mannen hebben dus geen barr-bodies.
x-inactievatie centrum
In het XIC ligt het Xist gen Xq13. Dit is de plek op de x-chromosoom vlak onder het centromeer vanaf waar het x-chromosoom ingepakt wordt met RNA wat fungeert als een inactiverende coating. Het RNA is noodzakelijk voor de initiatie van de inactivatie, niet voor het in stand houden ervan.
Gebeurt x-inactievatie in een vroeg of laat stadium?
X-inactievatie gebeurt in een vroeg stadium, alle dochtercellen krijgen vervolgens hetzelfde inactievatiepatroon.
Pseudoautosomale regio’s
-turner syndroom
Bij de inactivatie van het x-chromosoom blijft de pseudo-autosomale regio op de toppen aan. Deze regio wordt autosomaal genoemd, omdat het overeenkomt met de toppen van het y-chromosoom. Ze gedragen zich als autosomale chromosomen.
De top aan de korte arm (p-arm) van het x-chromosoom is de belangrijkste pseudo-autosomale regio, omdatdeze groter is dan die op de q-arm.
Turner syndroom= vrouwen met 45X. Je zou zeggen, bij alle vrouwen staat er maar 1x aan, maar vrouwen met turner syndroom missen de pseudo-autosomale regio van 1x–> dit zorgt voor alle klachten bij Turner
X-inactivatie bij meervoudige x-aneuploidie
Inactivatie van x-chromosomen
Alle vrouwen zijn dus mozaiek, waarbij 1 x-chromsoom aan staat. Welke dit is, is gemiddeld 50/50, maar kan ook 30/70 zijn bij iemand. De geinactiveerde gecondenseerde x-chromosomen heten barr-bodies, hier is geen transcriptie en een late replicatie. Alleen in de meiose zijn beide x-chromosomen actief
Hemofilie A en B
-verschil
-wat voor overerving
-ernst hemofilie en klachten daarbij
In een familie is de ernst bij mannen vrij constant (of allemaal ernstige vorm, of allemaal milde vorm. Bij vrouwen is de ernst variabel, door mozaiek. Als je scheef (dus niet 50/50) geinactiveerd bent kan je het milder of juist ernstiger hebben. Ernst wordt nooit zo erg als bij de man, want die is heterozygoot.
Draagsters van hemofilie A of B
-gemiddelde waarde van stollingsfactor
beleid bij (mogelijk)zwangere draagsters hemofilie A of B
Hemofillie= gevaarlijk bij bevallingen –>zorgen voor atraumatische partus, ander bloed die gelijk dood
Daarom belangrijk om te weten te komen of vrouw draagster is hiervan.
Vrouwen in zwangerschap: bij factor 8 gaat van nature omhoog in trimester 2/3–> bij bevalling handig. Kan van 60% naar wel 110% gaan. Daarom kan zwangere draagster van hemofilie normaal bevallen. Als vrouw mozaïek heeft, dan zelf geen last van. Natuurlijke verhoging gaat heel snel omlaag na bevalling, kan voor flauwvallen in kraambed krijgen zo snel gaat het. Daarom vrouwen goed in de gaten houden tijdens de partus.
Factor 9 blijft constant altijd.
Extra screening bij zwangere draagsters van hemofilie A of B
Vruchtwaterpunctie bij 34 weken, kan want geen miskraam meer veroorzaken.
Dan hiermee dna onderzoek doen en kijken of jongen wel of geen mutatie heeft
Hiermee kan je winst halen bij gezonde jongens of meisjes en moeder die goed in de stolling zit. Want deze vrouwen mogen dan gewoon in de 1e lijn bevallen.
Als vrouw slecht in stolling of als jongen hemofillie–> dan wel in een speciaal centrum bevallen en streven naar een atraumatische bevalling. Bij atraumatische bevalling worden geen schedelelektroden gebruikt en wordt er laagdrempelig overgestapt op een sectio.
Incontinentia pigmenti
-overerving
-4 stadia
-symptomen
IKBKG/NEMO
-wat doet het
-wat als deficient
-rol bij incontinentia pigmenti
Bij een NEMO deficientie gaan alle cellen hyperprofileren en hierdoor gaan ze uiteindelijk in apoptose.
Bij IP patienten gaan alle cellen waarin de verkeerde x actief is hyperprofileren en uiteindelijk in apoptose.
Herhalingsrisico’s incontinentia pigmenti
Alle cellen met het gemuteerde x-chromosoom waar deze actief is zullen niet overleven. De gemuteerde x blijft echter wel aanwezig in de ‘gezonde cellen’ als barr body, waardoor het herhalingsrisico nogsteeds aanwezig is. De geinactiveerde x kan namelijk weer actief worden.
De kans dat een kind met IP levend geboren wordt is 33%. Door de hoge lethaliteit voor aangedane jongens, zal een moeder in verhouding meer meisjes krijgen dan jongens.
x-linked geslachtsgebonden dominante overerving
x-linked geslachtsgebonden overerving verschil tussen recessief en dominant
