HC.1 - Secundaire preventie - screening

Question 1

Wat is de definitie van screening?

Answer 1

Het onderzoeken van een in principe gezonde populatie om asymptomatische gevallen van een ziekte of aandoening op het spoor te komen, in de veronderstelling dat deze aandoening in een vroeg stadium misschien beter te behandelen is.

Question 2

Wat is de uitleg van screening volgens het RIVM?

Answer 2

medisch onderzoek bij mensen die geen gezondheidsklachten hebben. Het onderzoek is gericht op het vinden van ziekte, erfelijke aanleg voor ziekte of risicofactoren die de kans op ziekte vergroten.

Question 3

Wat is het doel van screening?

Answer 3

Verhogen van de (gezonde) levensverwachting/kwaliteit van leven in de populatie

Question 4

Wat zijn twee onderdelen waarop gescreend wordt?

Answer 4

1. op ziekte (met vroege behandeling) –> wel al aanwezig en detecteerbaar –> vroeg behandelen waardoor minder ernstige gevolgen
2. erfelijke aanleg en risicofactoren voor verandering van levensstijl en/of intensievere screening

Question 5

Wat is primaire preventie?

Answer 5

Het voorkomen van de ziekte

Question 6

Wat is secundaire preventie?

Answer 6

Het voorkomend dat de ziekte steeds erger wordt

Question 7

Wat zijn twee verschillende kenmerken tussen screening versus patiëntenzorg?

Answer 7

1. populatie vs individu
2. Asymptomatisch vs symptomatisch

Question 8

Welke van de volgende twee kenmerken past bij patiëntenzorg en welke bij screening?
- Hoge sensitiviteit
- Hoge specificiteit

Answer 8

Hoge sensitiviteit: Klinische praktijk draait om detectie en niet missen hiervan

Hoge specificiteit: richt op gezonde mensen (nadelen beperken!!)

Question 9

Wat wordt bedoeld met geïndividualiseerde screening?

Answer 9

welke mensen voordeel hebben (intensiever)

Question 10

Wat wordt bedoeld met geïntegreerde screening?

Answer 10

Meerdere screenings tegelijk

Question 11

Noem de drie belangrijkste criteria van screening

Answer 11

1. Er is bewijs voor de effectiviteit van de screening (vindbaar vroeg stadium)
2. De kosten moeten redelijk zijn
3. De voordelen moeten zwaarder wegen dan de nadelen

Question 12

Noem de overige criteria van screening

Answer 12

1. Het moet een belangrijke ziekte zijn
2. Er moet een acceptabele behandeling zijn
3. Er moeten faciliteiten voor behandeling en diagnose zijn
4. Er moet een geschikte test zijn
5. De test moet acceptabel zijn voor de populatie
6. Natuurlijke beloop van de ziekte moet adequaat begrepen zijn
7. Er moet een beleid wanneer iemand als patiënt wordt beschouwd
8. Het moet een continu (doorlopend) proces zijn
9. Er moet een evaluatie zijn van het programma
10. Er moet nadruk liggen op de geïnformeerde keuze over deelname

Question 13

Wat wordt bedoeld met het criterium:
Bewijs voor effectiviteit van screening

Answer 13

Er moet niet alleen gekeken worden naar survival, want dit leidt tot:
- Lead time bias
- Length bias

Question 14

Wat is lead time bias?

Answer 14

Wanneer het moment van diagnose eerder is door screening, maar de patient op dezelfde leeftijd sterft aan de ziekte (als bij diagnostiek vanwege klachten) betekent dit NIET dat er winst is in survival!
De tijd dat de patient bewust is van zijn ziekte is langer, maar het moment van sterven blijft gelijk

Question 15

Wat is length bias?

Answer 15

Screening detecteert vooral langzaam groeiende tumoren met een langere survival
Kans dat snelgroeiende tumoren gemist worden is groter

Question 16

Hoe kan de effectiviteit van screening vastgesteld worden?

Answer 16

Door studies met als uitkomst ziekte-specifieke sterfte

Question 17

Wat zijn de eerste jaren de gevolgen van screening?

Answer 17

1. Stijging van de incidentie (leeftijd kan iets jonger worden)
2. Nog geen effecten op mortaliteit

Question 18

Wat zijn de lange termijn gevolgen van screening?

Answer 18

1. incidentie stabiliseert (mogelijk daling als gescreend wordt op voorstadia)
2. Daling/lagere mortaliteit

Question 19

Wat zijn 5 voordelen van screening?

Answer 19

1. Voorkomen sterfte
2. Voorkomen morbiditeit van ziekte
3. Voorkomen morbiditeit van behandeling
4. Gerechtvaardigde geruststelling
5. Positief beïnvloeden risicogedrag

Question 20

Wat zijn de 8 nadelen van screening?

Answer 20

1. Belasting/complicaties van screening en diagnostische test
2. Overdiagnose met overbehandeling
3. Fout-positieven: onnodige diagnostische tests en behandeling
4. Fout-negatieven: onterechte geruststelling (potentieel uitstel diagnose)
5. Onbedoelde nevenbevindingen
6. Vroeg ontdekking zonder gezondheidswinst
7. Psychotische belasting
8. Negatief beïnvloeden risicogedrag (ik heb geen longkanker dus ik hoef niet te stoppen met roken)

Question 21

Wat moet tegen elkaar afgewogen worden bij screening?

Answer 21

De voordelen moeten groter zijn dan de nadelen
kan voor een klein groepje mensen een positief effect hebben maar tegelijk voor een grote groep mensen een negatief effect

Question 22

Waar gaat de voorkeur naartoe in de afweging tussen overdiagnostiek vs voorkomen sterfgevallen bij screening?

Answer 22

Gezondheidsraad adviseert dat de balans voordelig uitvalt voor screening

Question 23

Waarom moet screening kosten effectief zijn?

Answer 23

Omdat de behoeften oneindig zijn, maar het geld is schaars –> geld efficiënt besteden om zo veel mogelijk mensen te helpen

Gezondheid van de bevolking moet worden gemaximaliseerd

Question 24

Hoe willen we met geld omgaan in de gezondheidszorg?

Answer 24

Zo veel mogelijk levens redden met zo weinig mogelijk middelen = kosteneffectief

Question 25

Wie maakt in Nederland de beslissingen over de afweging voor screening?

Answer 25

De gezondheidsraad

Question 26

Wat zijn twee vormen van screening?

Answer 26

1. Georganiseerde screening 2. Opportunistische screening

Question 27

Wat houdt Georganiseerde screening in?

Answer 27

population based of mass screening Georganiseerd door de overheid of zorgverzekeraar

Question 28

Wat voor soort verantwoordelijkheid komt kijken bij Georganiseerde screening?

Answer 28

Externe verantwoordelijkheid

Question 29

Hoe komt het individu daadwerkelijk bij de screening?

Answer 29

Wordt actief benaderd

Question 30

Wat is opportunistische screening?

Answer 30

case finding --> overheid geeft toestemming voor screening, maar het initiatief ligt bij het individu

Question 31

Wat voor soort verantwoordelijkheid komt kijken bij opportunistische screening?

Answer 31

Interne verantwoordelijkheid

Question 32

Bij welke vorm van screening (georganiseerd of opportunistisch) is de kwaliteit het best en waarom?

Answer 32

Bij georganiseerd is de kwaliteit het best - Grotere coverage - Minder fout-positieven - minder lost to follow up (FU, behandeling, traject)

Question 33

Waarom is georganiseerde screening over het algemeen betere geregeld?

Answer 33

Vanwege hoge investeringen - bereiken van de doelgroep - registratie - kwaliteitscontrole

Question 34

Op welke dingen worden nu gescreend in Nederland?

Answer 34

- Cervix carcinoom - mammacarcinoom - Coloncarcinoom - Prostaatcarcinoom (opportunistisch)

Question 35

Wat zijn kenmerken van de screening voor Cervix carcinoom?

Answer 35

Test: uitstrijkje Geslacht: vrouwen Leeftijd: 30-60 jaar Interval: per 5 jaar opkomst: 60% Kosten: 29 miljoen sinds 1985

Question 36

Wat zijn kenmerken van de screening voor mamma carcinoom?

Answer 36

Test: mammogram Geslacht: vrouw Leeftijd: 50-75 jaar interval: per 2 jaar Opkomst: 75% Kosten: 60 miljoen Sinds 1990

Question 37

Wat zijn kenmerken van de screening voor colon carcinoom?

Answer 37

Test: FOBT Geslacht: mannen en vrouwen Leeftijd: 55-75 jaar Interval: per 2 jaar opkomst: 70% Kosten: 30 miljoen Sinds 2014

Question 38

Blijft bij alle screeningsonderzoeken de interval hetzelfde?

Answer 38

Bij cervixcarcinoom niet Als tot 40 jaar niks gevonden wordt kan interval veranderd worden naar per 10 jaar

Question 39

Wat zijn de eerste vereisten voor screening?

Answer 39

- Goede karakteristieken = sensitiviteit en specificiteit - Veilig - Betaalbaar - acceptabel

Question 40

Wat voor screening wordt er gedaan voor prostaatcarcinoom?

Answer 40

PSA wordt gemeten Dit is oppurtunistisch onderzoek en moet dus op initiatief van de patient Het is nog geen standaard

Question 41

Welke vier concepten beschrijven de prestatie van een screeningstest?

Answer 41

1. Sensitiviteit 2. specificiteit 3. Positief voorspellende waarde (PVW) 4. Negatief voorspellende waarde (NVW)

Question 42

Wat is de sensitiviteit en hoe bereken je dit?

Answer 42

= het vermogen van een test om ziektegevallen aan te wijzen (terecht positieve uitslagen) = TP (TP + FN) Totaal zijn alle mensen die de ziekte wel hebben (TP + FN) dus terecht positieven / alle mensen met de ziekte

Question 43

Wat is de specificiteit en hoe bereken je dit?

Answer 43

= vermogen van een test om gezonde mensen te selecteren = terecht negatieven = TN / (TN + FN) Totaal zijn alle mensen die de ziekte niet hebben Terecht negatieve mensen / alle mensen die de ziekte niet hebben

Question 44

Wat is de PVW en hoe bereken je dit?

Answer 44

= de kans dat je ziek bent als er een positieve test is = TP / (TP + FP)

Question 45

Wat is de NVW en hoe bereken je dit?

Answer 45

= de kans dat je niet ziek bent als er een negatieve test is = TN / (TN + FN)

Question 46

Wanneer is een screeningstest waardeloos?

Answer 46

Als de kans op een positief test resultaat gelijk is voor personen met en zonder de ziekte

Question 47

Wat bepaald dan of de kwaliteit van een screeningstest goed genoeg is?

Answer 47

De sensitiviteit en specificiteit in relatie tot de kosten en belasting van de diagnostische follow up na een positieve test

Question 48

Wat zijn 12 manieren om het risico op kanker te verlagen?

Answer 48

1. Geen tabak 2. geen secundaire tabak 3. gezond gewicht 4. Voldoende lichaamsbeweging 5. Gezonde voeding 6. Geen alcohol 7. Zo min mogelijk blootstelling aan zonlicht/UV-stralen 8. vermijd verontreinigende stoffen 9. vermijd straling 10. Pas op met borstvoeding en hormoontherapie 11. Zorg voor vaccinaties en voorkom infecties 12. Doe mee aan screening