HC 3.4 Hormoon Substitutie Flashcards
hoeveel jaar vervroegt roken de overgang?
1-2 jaar
heb je bij een hysterectomie gelijk overgang?
bij een hysterectomie verwijder je de baarmoeder. je komt dan niet direct in de overgang
heb je bij het weghalen van de eierstok gelijk overgang?
ja
benoem bekende ovegangsverschijnselen
menstruatie
- onregelmatige cyclus
- meer bloedverlies
- langer bloedverlies
opvliegers
slapeloosheid en nachtelijk transpireren
hartkloppingen
moodswings
verminderd libido, vaginale droogheid
wat is een opvlieger?
een plotseling gevoel van warmte door bloedaandrang naar het gezicht, met name bij vrouwen in de overgang
opvliegers zijn tijdelijk en komen spontaan waardoor je het erg warm kunt krijgen
soms gaat een opvlieger gepaard met hartkloppingen, duizeligheid en zweetaanvallen
stijgt je huidtemp bij een opvlieger?
ja
wat is het voorkomen van opvliegers in jaren na menopauze?
> 1 jaar na menopauze: 82%
2: 50%
3: 26%
10: 10%
Wanneer geef je hormoon substitutie therapie?
Altijd < 46 jaar
Soms 50-56 jaar: osteoporose, ernstige klachten
Liever niet > 56 jaar
Wat zijn kenmerken van de menopauze?
Laatste menstruatie (vast te stellen na 1 jaar)
- Mediane leeftijd 51 jaar (46-59)
- Gerelateerd aan roken en leeftijd bij moeder
Door welke periodes wordt de menopauze omgeven?
Menopausal transition: variabele en overgeslagen cyclus
Perimenopause: transition + 1 jaar na menopauze
Postmenopauze: vroeg (4 jaar) en laat
wat is de fysiologie van een opvlieger?
thermoregulatie op het niveau van de hypothalamus
de thermoneutrale zone is smaller bij vrouwen met opvliegers
- premenopauzaal wordt overvloedige warmte ‘weggewerkt’ bij stijgen van de kern temperatuur vanaf 0,4 °C
- dit fenomeen treedt bij kleinere schommelingen op in de perimenopauze (je gaat in menopauze dus sneller zweten of trillen)
wat zijn de effecten van estrogenen in de menopauze mbt de thermoneutrale zone?
het dalen van de estrogeen spiegel geeft een toename van het cerebrale noradrenaline waardoor de thermoregulatoire zone versmalt wordt
wordt geinduceerd door dalen van oestrogeen spiegel
- perifere vasodilatatie: bloed doorstroming van de huid stijgt, gevoel van warmte. stijgen hart freq
- transpiratie: dalen kerntemperatuur
- bibbereb: als kerntemp onder normaal waarde komt
toevoegen van oestrogenen herstellen de thermoneutrale zone waardoor de opvliegers (grotendeels) verdwijnen
de thermoneutrale zone kan verbreden door serotonine
waardoor worden opvliegers getriggerd?
dieet gewoontes
- alcohol, koffie, hete dranken
sociale acceptatie (bv waar je normaal van gaat blozen)
culturele perceptie
stress
noem minder bekende overgangsklachten
effect van dalen oestrogeen
- afname bloedcirculatie in genitale gebied
- afname elastine en collageen
- vagina epitheel, omliggende bindweefsel, urethra en blaas
urogenitale verschijnselen
- droge vagina
- pijn bij vrijen
- minder libido
- jeuk
- verandering afscheiding
dysurie (pijn bij plassen)
pollakisurie (meer plassen)
UWI’s
incontinentie
spier en gewrichtspijnen
wat zijn uiterlijke veranderingen bij de overgang?
Gewichtstoename, droge en rimpelige huid, meer beharing, spier-en gewrichtspijn, droge ogen, bloedarmoede, vergeetachtigheid
wat zijn lange termijn veranderingen van de overgang?
toename hart- en vaatziekten
toename borstkanker
toename osteoporose (botbreuken)
wat kunnen we doen aan de klachten van overgang?
hormoon therapie
meest effectief
het is een oestrogeen substitutie
progestageen moet toegevoegd worden om endometrium te beschermen
risicoprofiel verandert
- meer kans mammacarcinoom
- minder kans cardiovasculaire ziektes
- minder kans osteoporose
- meer kans thrombose
hoezo moet progesteron toegevoegd worden om endometrium te beschermen bij HST?
oestrogeen zorgt voor endometrium differentiatie en groei.
toevoegen van progesteron voorkomt continue deling en daarmee endometriumcarcinoom
wat zijn alternatieven voor HST?
clonidine (tegen hoge BD)
SSRI’s (stemming en emoties)
gabapentine (beinvloedt overdracht van zenuwsignalen)
yoga
joggen
acupunctuur
cognitieve gedragstherapie
blokkade ganglion stellate
dit is niet per definitie allemaal effectief
gezonde levenswijze
kleding (laagjes)
beddengoed
matig gebruik alcohol
niet roken
wat zijn voordelen van HST?
overgangsklachten verdwijnen
goed voor de botten
goed voor de blaas en vagina
goed voor huid, haar, slijmvliezen
wat zijn nadelen HST?
(soms) weer ongesteld (progesteron onttrekkingsbloeding)
steeds weer hormonen slikken
soms gespannen borsten
soms misseling
soms vocht vasthouden
wanneer HST nemen?
indien menopauze onder 46 jaar
ernstige overgangsklachten
versterkte botontkalking <50 jaar
contraindicaties HST
borstkanker
baarmoederslijmvlieskanker
trombose en/of longembolie
migraine met aura
welke hormonen geef je als iemand geen baarmoeder heeft en welke als iemand wel een baarmoeder heeft?
geen:
oestrogeen
wel:
oestrogeen en progesteron
- cyclisch of sequentieel
bij sequentieel krijg je progesteron ontrekkingsbloeding
welke toedieningsweg van HST?
Transcutaan: continu
Oraal: cyclisch
Vaginaal: mirena spiraal (levonorgestrel)
+ Begin zo laag mogelijk
welke hormonen geef je bij HST?
oestrogenen
- liefst in vorm oestradiol 0,5, 1 of 2 mg
progestagenen
- progesteron, 200 mg a.n. 12-14 dagen per maand
- dydrogesteron, 10-20 mg per dag gedurende 14 dagen
levonorgestel spiraal (mirena)= progesteron
liever niet: medroxyprogesteron
lokaal oestrogenen
wat is step up behandeling van klachten?
begin met een zo laag mogelijke dosering E2
verhoog indien de klachten blijven
cyclisch heeft het voordeel dat bekend is wanneer de bloedingen optreden
indien al langer postmenopauzaal of na operatie: continu preparaat
In welke catagorieen kunnen de veranderingen van de overgang worden verdeeld?
Lichaamsbeeld, familiesamenstelling, sociale context en gezondheidsrisico’s
Hoe lang ga je door met HST?
Tot 50 jaar, daarna elk jaar evalueren -> doorgaan bij ernstige klachten
Wat is het premenstrueel syndroom (PMS)?
Aan menstruatiecyclus gebonden symptomen die het leefpatroon verstoren
- Prikkelbaarheid, hoofdpiijn, buikpijn
- 4% bevolking, combinatie psychiatrisch ziektebeeld
Hoe behandel je PMS?
Onderdrukking hormonale activiteit, serotonine re-uptake inhibitors, lichamelijke activiteit, dieet, stress vermindering
Wat is vervroegde menopauze?
Uitval van de ovariële functie voor het veertigste levensjaar
Wat zijn symptomen van ovariële veroudering?
Korter wordende menstruele cyclus
- Laag AMH en antral follicle count
Wat is postmenopauzaal bloedverlies?
Bloedverlies dat later
dan één jaar na de laatste menstruatie (de
menopauze) optreedt
- Risico neemt af met leeftijd
- Kans op maligniteit als oorzaak neemt toe met leeftijd
Wat is de differentiaal diagnose bij postmenopauzaal bloedverlies?
- Endometrium: atrofie, poliep, atypische hyperplasie, carcinoom
- Cervix afwijkingen
- Vagina: ulcus door prolaps/pessarium
- Vulva: carcinoom, lichen sclerosus, fissuur
- Ovarium: hormoon producerende tumor
- Urethra: caruncula, blaascarcinoom
- Darm: tumor, hemorroïden
Welk onderzoek doe je bij post menopauzaal bloedverlies?
- Speculum, VT, uitstrijkje
- Transvaginale echo (afkapwaarde: 4 mm -> pipelle aspiratie)
Hoe kun je histologisch onderzoek doen naar een (pre-)maligne afwijking?
Hysteroscopie en curretage
Wat is het nut van een uitstrijkje bij postmenopauzaal bloedverlies?
Uitsluiten cervix carcinoom en eventueel aantonen afwijkende endometriumcellen
Wanneer is er sprake van recidiverend postmenopauzaal bloedverlies?
> 6 weken en < 1 jaar na vorige episode
- Aanvullende diagnostiek nodig
