H14 Persoonlijkheidsstoornissen Flashcards
Wat is het verschil tussen temperament en karakter?
Temperament:
verwijst naar de deels erfelijk bepaalde basale emotionele reacties. De manier waarop we emotioneel reageren die al erg vroeg in het leven is ontwikkeld en vrij stabiel blijft
Karakter:
impliceert hogere cognitieve processen, die zich stapsgewijs ontwikkelen doorheen het leven, spelen rol bij het reguleren van emoties, het bereiken van doelen en waarden.
Wat zijn de 4 temperamenten en 3 karakters in het Cloninger-model?
Temperamenten:
1) Novelty seeking
2) Harm avoidance
3) Reward dependence
4) Persistence
Karakters:
1) Self-directedness
2) Cooperativeness
3) Self-transcendence
Temperamentsdemensies correleren met DSM-clusters.
Wat zijn de kenmerken van een persoonlijkheidsstoornis? (3 + 2 karakteristieken)
1) Pathologisch (afwijkend van de cultuur en veroorzaakt lijden)
2) Persisterend (lange duur, vanaf vroege volwassenheid)
3) Pervasief (uit zich op diverse domeinen)
Karakteristieken:
1) Reageren inflexibel en disfunctioneel op veranderde omstandigheden en stress
2) Reageren ongepast en zeer heftig bij interpersoonlijke conflicten
Wat betekent de ‘plaster hypothese’?
De persoonlijkheid is ‘versteend’ vanaf de leeftijd van ongeveer dertig jaar.
De specifieke persoonlijkheidsstoornissen worden onderverdeeld in 3 clusters, wat stellen ze voor en welke stoornissen vallen er onder?
1) Cluster A:
Het zonderlinge, bizarre of excentrieke cluster.
- Paranoïde PS
- Schizoïde PS
- Schizotypische PS
Kunnen op schizofrenie lijken.
Maar geen verlies van contact met de realiteit en geen duidelijke hallucinaties.
Zoeken geen hulp want ze wantrouwen anderen en vermijden sociale contacten.
2) Cluster B:
Het impulsieve, dramatische of emotionele cluster.
- Antisociale PS
- Borderline PS
- Theatrale PS
- Narcistische PS
Problemen met impulscontrole en emotieregulatie. Ze zijn vaak onvoorspelbaar, aandachtzoekend en egocentrisch.
3) Cluster C:
Het angstige cluster.
- Vermijdende PS
- Afhankelijke PS
- Dwangmatige PS
Een angstige, vermijdende, geremde of perfectionistische indruk. Verschil met angststoornissen is dat het een ‘trek’ is en al vanaf vroege jeugd vrij stabiel aanwezig is. En niet te linken aan specifieke gebeurtenissen.
Wat zijn kenmerken van een paranoïde persoonlijkheidsstoornis?
Wantrouwen en achterdocht.
Buitenwereld wordt als vijandig ervaren.
Anderen verdenken van slechte bedoelingen.
Voortduren op hun hoede zijn om er zeker van te zijn dat niemand misbruik maakt van hen.
Wat zijn kenmerken van een schizoïde persoonlijkheidsstoornis?
Iemand met weinig behoefte aan omgang met anderen.
Afstandelijk in sociale relaties.
Heeft weinig of geen sociale contacten en mist die ook niet.
Moeite met het uiten van gevoelens en komt eerder kil over.
Wat zijn kenmerken van een schizotypische persoonlijkheidsstoornis?
Afstandelijk, moeite met intieme relaties, behalve met de eigen gezinsleden.
Uitgesproken angst in het sociale contact.
Ongewoon, gedesorganiseerd taalgebruik, dragen vreemde kleren en vaak onverzorgd.
Vaak betrekkingsideeën, bijgelovig of bezig met paranormale verschijnselen.
Wat zijn kenmerken van een antisociale persoonlijkheidsstoornis?
Veelvuldig en ernstig grensoverschrijdend gedrag waarbij weinig rekening wordt gehouden met anderen.
Vooral bij mannen, al dan niet met middelenmisbruik.
Geen respect voor de rechten van anderen, licht geraakt, agressief, impulsief, bedriegt, geen gewetenswroeging.
Geringere arousal in vergelijking met anderen.
Beeldvorming: zien van pijn ‘doet hen niks’, minder empatisch. Afwijkingen in prefrontale cortex. (remming van impulsen)
Wat zijn de kenmerken van een borderline persoonlijkheidsstoornis?
BPS gaat gepaard met ernstige beperkingen in het interpersoonlijke, sociale en beroepsmatige functioneren, met een grote zorgconsumptie op korte termijn en met een hoog suïciderisico op langere termijn.
Instabiliteit
Vrouwen
Zeer gevoelig voor veranderingen in omgeving
Scheiding van tijdelijke aard –> intense verlatingsangst en ongepaste woede
‘Niet alleen kunnen zijn’
Patroon van instabiele en intense relaties
Plotselinge en dramatische omslagen in hun meningen over anderen.
Vaak impulsief
Zelfdestructief gedrag
Zeer wisselende stemmingen, erg reactief, wisselt van uur tot uur
Wat zijn kenmerken van een theatrale persoonlijkheidsstoornis?
= histronische persoonlijkheidsstoornis
Vaak overdreven emotioneel en aandachtvragend.
Wil in het middelpunt van de belangstelling staan.
Maar zijn erg onzeker over zichzelf en hebben een grote behoefte aan bevestiging.
Wisselende en oppervlakkige gevoelens
Fysieke verschijning voor aandacht
Suggestibel
Beleeft relaties meer intiem dan dat ze zijn
Nogal flirterig en seksueel getint gedrag
Maar moeilijk om hechte relaties op te bouwen
Wat zijn kenmerken van een narcistische persoonlijkheidsstoornis?
Zijn steeds bezig met de eigen grootheid
Wordt gedreven door de behoefte aan bewondering
Een tekort aan zelfkritiek
Narcistische relatie: de ander wordt gebruikt in dienst van het zelf
Mening verschillen, verschillende verlangens hebben wordt niet verdragen
Veel energie, dapper, competitief en ambitieus
Mannen
Wat zijn kenmerken van een vermijdende persoonlijkheidsstoornis?
Ze zijn bang, sociaal onhandig en geremd.
Ze zijn steeds bezig met wat anderen over hun zullen denken.
Extreem gevoelig voor negatieve beoordeling.
Nieuw sociaal contact roept angst op voor een mogelijke vernedering.
Hunkeren wel naar relaties (in tegenstelling tot de schizoïde PS) en hebben wel enkele vrienden.
Houden intieme gevoelens voor zich, uit vrees zichzelf bloot te geven, te worden bespot.
Nemen anderen moeilijk vertrouwen door de angst vernederd of gekwetst te worden.
Wat zijn kenmerken van een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis?
Pervasieve en excessieve behoefte om verzorgd te worden die leidt tot submissief en aanklampend gedrag en de vrees om in de steek gelaten te worden.
Denken dat ze dingen niet alleen aankunnen.
Zoeken steun, bescherming en waardering van één belangrijk persoon.
Stellen zich onderdanig op en willen alles doen voor de persoon.
Durven zeker niet van mening te verschillen uit vrees de steun te verliezen.
Ontbreken zelfvertrouwen;
Na breuk onmiddellijk op zoek naar nieuwe relatie.
Wat zijn kenmerken van de dwangmatige persoonlijkheidsstoornis?
Zijn zodanig bezig met details, regels, lijstjes, orde, organisatie of schema’s, dat het eigenlijke doel van een activiteit uit het oog verloren wordt.
Het is nooit goed genoeg
Perfectionisten en soms onbuigzame en koppige controlefreaks.
Geen ruimte voor ontspannende activiteiten, vriendschappen of intieme relaties.
Zuinig of gierig
