H13. Slapen en dromen

Question 1

Biologische ritmes

Answer 1

• Circannueel = jaarlijks (winterslaap)
• infradiaan = > dag, < jaar (menstruatie)
• circadiaan = dagelijks (slapen)
• ultradiaan = < dag (eten en drinken)

Question 2

Endogene ritmes

Answer 2

Intern gestuurde ritmes door bijvoorbeeld je biologische klok (dus vanuit je lichaam)

Question 3

Exogene ritmes

Answer 3

Extern gestuurde ritmes door bijvoorbeeld daglicht en seizoenen

Question 4

Is je biologische klok endo- of exogeen?

Answer 4

Biologische klok wordt exogeen door daglicht gesynchroniseerd

Question 5

Hoe weet je of een ritme endo- of exogeen is?

Answer 5

Als je over langere tijd alle condities (bijv. licht) constant houdt en er toch een ritme onstaat (bijv. op vaste tijden gaan slapen) dan wordt dat ritme endogeen gestuurd

Question 6

Free-running ritme

Answer 6

Dag/ nacht wordt 25-27 uur door de vrije loop van het ritme –> in werkelijkheid 24 uur en 11 min.
- dagdieren: tijdens donker meer slapen
- nachtdieren: tijdens donker meer activiteit

Question 7

Zeitgebers

Answer 7

Omgevingscues –> periodieke synchronisatie met omgevingscues (alleen als ze op een vaste tijd plaatsvinden) –> stellen onze interne klok steeds bij naar 24 uur

Question 8

Entrainment

Answer 8

Het synchroniseren/resetten van onze interne klok met zeitgebers (bijv. wanneer je wakker wordt)

Question 9

Exogene zeitgebers

Answer 9

Daglicht, eten, sporten, temperatuur, slaapritueel, werk etc.

Question 10

Jetlag

Answer 10

Zeitgeber en biologische klok zijn niet gesynchroniseerd (bijv. Het is lihct wanneer je biologische klok normaal slaapt)
- Van oost naar west is makkelijker dan van west naar oost

Question 11

Neurale basis voor biologische klok
- suprachiasmatische nucleus SCN

Answer 11

Onderdeel van hypothalamus, boven het optisch chiasme
- input van lichtgevoelige retinale ganglioncellen via tractus retino-hypothalamicus
-Bestaat uit core en shell neuronen –> core = niet-ritmisch, entrainen shell neuronen die genetisch voorgeprogrammeerd zijn voor ritmiek

Question 12

Circadiaans ritme

Answer 12

• entrained door dag/nacht licht
• verstoord door bijv. eetgedrag, opwinding en beweging
• blauwlicht verstoord ritme –> TRH pakt hoeveelheid blauw licht op
• non-photic (niet-licht) cues bereiken SCN via laterale thalamicus en kernen van Raphé

Question 13

SCN als masterklok

Answer 13

• SCN produceert geen gedrag –> wel het ritme/tijdstip van gedrag
• SCN bevat pacemaker cellen die 24 uur endogeen ritme hebben –> PMC’s sturen hersenstructurene aan met circadiaanse ritmische activiteit (slave oscillatoren) –> ‘s achts: pijnappelklier –> melatonine (rest and digest); overdag: hypofuse –> bijnieren –> cortisol (fight or flight)

Question 14

Melatonine bij ritmes

Answer 14

Door pijnappelklier bij donkerlicht
- circadiaans slaapwaak ritme (mensen en dieren)
- circannuele cycli bij dieeren –> winterlsaap, vogelmigratie en voortplanting (meer melatonine zorgt voor kleinere gonaden en dus minder testosteron)

Question 15

Slaap registratie

Answer 15

• Elektro-encefalogram (EEG) voor hersenactiviteit
• Elektro-myogram (EMG) voor spieractiviteit
• Elektro-oculogram (EOG) voor oogactiviteit
• Aanvullend: lichaamstemperatuur, bloedglucose en hormoonlevels

Question 16

Slaapstadia

Answer 16

• Wakker (W): alert –> beta bij ogen open en alfa bij ogen dicht
• NREM stadia 1 (N1): slaap onset –> theta ritme
• NREM stadia 2 (N2): lichte slaap –> sleep spindels en K-complexen
• NREM stadia 3 (N3): diepe slaap –> delta ritme (slow wave)
• REM (R): beta en theta ritmes

Question 17

SLeep spindles en K-complexen

Answer 17

Spindel: hippocampus activiteit (geheugen)
K-complexen: oppikken van omgevingsgeluid (bewust)

Question 18

REM- slaap

Answer 18

Rapid Eye Movement
- EEG-frequentie lijkt op wakker
- Atonie: spieren zijn maximaal ontspannen, dus EMG is diepe slaap
–> Paradoxale slaap: wakker EEG, diepe slaap EMG

Question 19

NREM vs REM

Answer 19

NREM: spierspanning, lichaamsbeweging, slaapwandelen, daling in lichaamstemperatuur, hartslag, bloeddruk en gewicht en stijging in groeihormoon
REM: Atonie, trekken voor distale bloedtoevoer, lichaamstemperatuur gelijk aan omgevingstemperatuur

Question 20

Hypnogram

Answer 20

Slaapdiagram –> slaapcycli is 90 min; 5 x per nacht = 8 uur
- REM-rebound: slaaptekort wordt de volgende nacht ingehaald met meer cycli
- Hoeveelheid REM neemt af met leeftijd
- Vanaf 2 jaar gelijk aan volwassenen slaap –> dromen en onthouden want hippocampus is gemyeliniseerd

Question 21

Dromen

Answer 21

Meer EEG-activiteit tijdens REM door dromen
- 80% levendige droom tijdens REM
- 10% minder levendige droom tijdens NREM
–> nachtmerrie: lange levendige angstaanjagende REM droom
–> nachtangst: korte angstaanjagende NREM droom –> interne angst en autonome fysiologische reacties
- dromen zijn realtime maar tijdcompressie van de herinnering

Question 22

Functie van dromen (theorieën)

Answer 22

• Oude Egyptenaren: orakels en boodschappen van de goden
• Freud: symbolische vervulling van onbewuste wensen en verlangens
• Jung: collectief onbewust dat de hele historie van de mens als soort omvat
• Activation synthesis theorie, coping theorie en continuation theorie

Question 23

Activation synthesies theory

Answer 23

Hobson –> epifenomeen van random hersenactiviteit

Question 24

Coping theory

Answer 24

Valli en Revonsuo –> adaptieve ffunctie –> verbeterde coping strategiën voor meoilijk/ gevolgen

Question 25

Continuation theory

Answer 25

Edwards –> wakker continue problemen oplossing –> tijdens slaap daarmee verder gaan

Question 26

BRAC Basale Rust Activiteit Cyclus

Answer 26

Activiteiten in blokken van 90 minuten –> REM ook = bewijs voor continuation theory

Question 27

Biologisch adaptief proces van slaap

Answer 27

• energie besparen
• dagdieren slapen ‘s nachts door slecht zicht
• roofdieren slapen meer dan prooidieren

Question 28

Restoratief proces van slaap

Answer 28

• Lichamelijk ehrstel –> meer groeihormonen
• Herstel hersenfunctie –> afvalstoffen opruimen en herstel neurale plasticiteit
  –> chronische slaapdeprivatie: Achteruitgang cognitief functioneren
  –> selectieve deprivatie van REM: Bijwerking van antidepressiva en sedatieven –> REM- rebound, geen korte termijn effect op cognitief functioneren

Question 29

Slaap en opslag van expliciet geheugen

Answer 29

Bewust: episodisch en semantisch
- consolidatie van expliciet geheugen in de hippocampus tijdens REM slaap
- vuren op specifieke plaatsen in de ruimte tijdens navigatie gedrag –> patroon wordt herhaald tijdens REM slaap (belangrijke gebeurtenissen herhalen zich tijdens NREM; wss naar kortetermijn)

Question 30

Slaap en opslag van impliciet geheugen

Answer 30

Onbewust: motorische vaardigheden, gewoontes
- Consolidatie van impliciete gehugen lijkt op te treden tijdens REM
- vergelijkbare activatie in REM als bij reactietraining

Question 31

Reticulaire activatie systeem (hersenstam)

Answer 31

Stimulatie: stimulatie (hypo)thalamus en cortex –> wakker EEG patrooon
Inhibitie: produceert slaap EEG patroon
–> Schade aan RAS resulteert in een coma

Question 32

Veentrolaterale preoptische nucleus (hypothalamus)

Answer 32

Bevat slaap/waak switch (gecontroleerd door SCN)
- UIT: RAS actief –> wakker EEG
- AAN: inhibitie RAS –> slaap EEG

Question 33

Cholinerge systeem voor slaap (Nucleus Basalis van Meynart)

Answer 33

Wakker EEG geassocieerd met alertheid zonder beweging

Question 34

Serotonerge systeem voor slaap (Kernen van Raphé)

Answer 34

Wakker EEG geassocieerd met alertheid tijdens beweging

Question 35

Insomnia

Answer 35

Slapeloosheid bij NREM

Question 36

Hypersomnia

Answer 36

Moeite met wakker blijven NREM

Question 37

Narcolepsie

Answer 37

Plotseling direct in REM slaap

Question 38

Slappverlamming

Answer 38

Slaapparalyse –> paralyse door atonie van REM

Question 39

Kataplexie

Answer 39

REM atonie aanval tijdens wakker zijn (door opwinding en lachen bijv)