Gojenie+ Flashcards
Komórki stale dzielące się - odnawialne, labilne
komórki pnia (komórki rezerwowe) różnicujące się w komórki dojrzałe.
- w nabłonkach powierzchownych, komórki prekursorowe szpiku, tkanki
krwiotwórcze.
omórki spoczynkowe (stabilne, potencjalnie dzielące się)
niewielkim indeksem proliferacyjnym, ale po stymulacji zdolność do podziałów
§ Komórki miąższowe wątroby, trzustki, nerek
§ Komórki mesenchymalne: fibroblasty i mięśnie gładkie
§ Komórki śródbłonka
§ Chondrocyty i osteocyty
§ Spoczynkowe limfocyty i inne leukocyty
Komórki niedzielące się(postmitotyczne, stałe)
· neurony,
· komórki mięśni szkieletowych
· komórki mięśnia sercowego
Odrost, odnowa (regeneratio)
odtworzenie pierwotnej postaci zniszczonych części ustroju.
o możliwe jest przy uszkodzeniu komórek stabilnych przy zachowanym
podścielisku/ błonach podstawnych.
§ Naskórek i nabłonek błon śluzowych
§ Komórki szpiku, węzłów chłonnych i kanalików nasiennych (uszkodzenie toksyczne lub promieniowaniem)
§ Uszkodzenie wątroby
§ Kanaliki nerkowe
§ Komórki śródbłonka
Naprawa (reparatio)
zastąpienie ubytku tkankowego przez bliznę łącznotkankową
§ Narządy miąższowe po urazie, zawale,
§ mięśnie szkieletowe,
§ tkanka tłuszczowa
Komórki biorące udział w gojeniu rany
o Leukocyty (neutrofile uprzątają pierwotne miejsce uszkodzenia)
o Makrofagi
o Różne komórki tkanki łącznej i komórki nabłonka
o Miofibroblasty
o Angioblasty
o Fibroblasty
Komórki biorące udział w gojeniu rany
makrofagi
- Skuteczniej niż granulocyty uprzątają miejsce uszkodzenia
- Produkują Cytokiny, czynniki wzrostu i mediatory oddziałujące na inne komórki tkanki łącznej (miofibroblasty, angioblasty i fibroblasty)
Komórki biorące udział w gojeniu rany
Fibroblasty
- Produkują włókna kolagenowe i substancję podstawową tkanki łącznej(m.in. fibronektyna)
· Kolagen tworzy sieć włókien tkanki łącznej (pierwotnie kolagen III –> kolagen I)
· Do wytwarzania kolagenu potrzeba cynku i witaminy C
po co jest produkowana fibronektyna
Fibronektyna spełnia m.in. rolę pierwotnego „kleju”spajającego komórki i
substancje pozakomórkową w strupie i tworzącej się ziarninie
Komórki biorące udział w gojeniu rany
Angioblasty
- prekursory naczyń krwionośnych
- To komórki śródbłonkowe proliferujące z licznych małych żylnych naczyń krwionośnych na brzegu rany
- Pojawiają się po 2-3 dniachi
po 5-6 dniach całe pole rany jest zaopatrzone w sieć nowych naczyń
Komórki biorące udział w gojeniu rany
Miofibroblasty
- to kurczenie się (zblizaja brzegi rany) i produkowanie elementów podstawowych tkanki łącznej
G o j e n i e przez rychłozrost ( Sanatio per primam intentionem)
Np. w przypadku sterylnych ran chirurgicznych
Natychmiast przestrzeń między brzegami rany wypełnia się skrzepłą krwią tworzącą strup
24h - do strupa wnikają neutrofile,
24-48 godz. – komórki naskórka z brzegów rany przesuwająsię wzdłuż granicy ze skórą właściwą, odkładając składniki błony podstawnej. Łączą się ze sobą w części centralnej poniżej powierzchownego
strupa, tworząc cienką, ale ciągłą warstwę naskórka, zamykającą ranę.
3 dzień– makrofagi zastępują neutrofile–> cytokiny –> wrastanie do strupa miofibroblastów, angioblastów i fibroblastów
Około 5 dnia powstaje ziarnina –
Ziarnina - granulatio
to silnie unaczynione tkanka łączna bogata w makrofagi (komórki nabłonkowate oraz komórki olbrzymie typu Langhansa), miofibroblasty (obkurczenie się rany, później zanikają), angioblasty i fibroblasty
o Zmniejsza się z czasem liczba makrofagów i naczyń krwionośnych.po około dwóch tygodniach rana blednie.
blizna (cicatrix)
Do końca 1 miesiąca jest utworzona z komórkowej tkanki łącznej, pokryta prawidłowym naskórkiem.
§ Przydatki skórne zniszczone w linii cięcia nie ulegają odtworzeniu
S a n a t i o p e r s e c u n d a m i n t e n t i o n e m ( g o j e n i e r a n s z a r p a n y c h ,
z a k a ż o n y c h e t c . )
=gojenie przez ziarninowanie
- obkurczenie poprzez miofibroblasty nie jest możliwe
(dające w efekcie pozaciąganą bliznę), a tkanka ziarninowa pozostaje odsłonięta.
- w ranach z dużymi ubytkami tkankowymi, ranach zakażonych –> powstanie większego skrzepu wypełniającego ubytek, większą ilość
tkanki martwiczej i wysięku, które wymagają usunięcia. —> odczyn zapalny intensywniejszy.
o większa ilość tkanki ziarninowej
O p ó ź n i o n e g o j e n i e r a n
Czynniki powodujące powikłania:
o Miejsce rany (skórne goją się dobrze, w mózgu gojenie poprzez wytworzenie blizny glejowej)
o szybciej jeżeli brzegi rany ściśle przylegają do siebie, a pole rany pozostaje nieruchome
o Obecność zakażenia
o Tkanki niedotlenione goją się źle
- Cukrzyca - (mikroangiopatia cukrzycowa), doprowadzających do niedotlenienia tkanek, powodu zaburzeń metabolicznych
o Białka są niezbędne do gojenia, niedobór witaminy
C upośledza gojenie .
§ Nadmiar kortykosterydów upośledza tworzenie blizny - kolagenu
o Wiek chorego
Powiklania
o Niedostatecznie wytworzenie blizny –>
· Rozejście rany
· Owrzodzenie
o Tworzenie blizny w nadmiarze
o Czasami: z urazem lub niedotlenieniem, nawet bez wytworzenia rany, –> nadmiernej proliferacji fibroblastów z różną ilością włókien kolagenowych i
substancji podstawowej tkanki łącznej–> guz —> fibromatozy
- dobre rokowanie, niektóre są zmianami z pogranicza nowotworów
o Powstawanie przykurczów
Tzw. dzikie mięso
nadmierna ilość ziarniny wyrasta ponad poziom otaczającej skóry i blokuje narastanie naskórka.
Blizna hipertroficzna
· nadmierna ilość kolagenu w bliźnie
· Tkanka blizny przerasta poza granice oryginalnej rany i nie zanika
bliznowiec (keloid)
· blizna głównie z kolagenu typu III, a nie I.
przykurcz
(nadmierne obkurczanie rany –> deformację rany i tkanek otaczających.
-Najczęściej występuje na dłoniach, stopach, przedniej powierzchni klatki piersiowej
Gojenie kości po złamaniach
przerwania ciągłości - złamanie (fractura).
Okres gojenia się prostego złamania 4-6 tygodni
Gojenie się ran(kosci) składa sięz trzech okresów
1) przerwania ciągłości naczyń kości i sąsiednich tkanek –>
krwiak wrzecionowatokomórkowy
§ Przerwanie naczyń w kanałach Haversa –> obumarcia niewielkich fragmentów istoty zbitej kości.
2) Zapalną fazę gojenia
3) W fazie naprawczej
2) Zapalną fazę gojenia
-obecność tkanki ziarninowej, która wrasta w obręb krwiaka z okostnej, mięśni szkieletowych oraz z jamy szpikowej.–> czynniki wzrostu (PDGF, TGFa, FGF) oraz cytokiny –>aktywują komórki prekursorowe znajdujące się w okostnej,
jamie szpikowej i otaczających złamanie tkankach–>różnicują się w kierunku osteoblastów, chondroblastów i
osteoklastów –> przebudowa odłamów kostnych.
modzeli wczesnej (procallus)
Pod koniec pierwszego tygodnia tkanka przystosowana do wytwarzania podścieliska kostnego -
We wczesnych okresach modzel kostna jest tworzona w nadmiarze, lecz w miarę postępu procesów naprawczych jej ilość ulega zmniejszeniu (remodelowanie), jama szpikowa zostaje odtworzona, a kość odzyskuje pierwotną średnicę.
komórkami kościotwórczymi +chondroblasty +komórki tkanki łącznej - ilość jest zmienna zależnie od unaczynienia oraz ruchomości odłamów kostnych wobec siebie.
3) W fazie naprawczej
osteoblasty tworzą pod okostną oraz wewnątrz jamy szpikowej beleczki kości gąbczastej (ułożone pionowo wobec osi długiej kończyny.)+okolicę zmiany otacza chrząstka, w której rozpoczynają się procesy kostnienia.-modzel kostną (callus),która ulega stopniowej mineralizacji, dzięki której złamana kość odzyskuje swoje pierwotne
właściwości.
Okres gojenia kości zależy od ich grubości:
o 2 tyg – paliczki o 3 tyg – kości śródręcza, śródstopia, żebra o 4 tyg – obojczyk o 5 tyg - kości przedramienia o 6 tyg – kość ramienna i strzałkowa o 7 tyg - szyjka kości ramiennej, kość piszczelowa o 10 tyg – kość udowa o 12 tyg – szyjka kości udowej
Zaburzenia w gojeniu złamań.
o Brak zrostu - zwiazany z niedostateczną ilością modzeli kostnej oraz z resorpcja kości (ilość komórek prekursorowych jest niedostateczna)
o U innych chorych ilość modzeli kostnej jest bardzo obfita, jednak nie potrafi ona zespolić obu odłamów
o staw rzekomy (pseudoarthrosis).
staw rzekomy
pseudoarthrosis
Szczególną postacią braku zrostu, zwykle w następstwie zbyt wczesnego obciążania złamanej kończyny
W modzeli kostnej tworzy się tkanka łączna włóknista, w której powstaje jamista przestrzeń wysłana z czasem błoną maziową.
Czynniki prowadzące do zaburzeń w gojeniu złamań
§ Cukrzyca
§ Palenie tytoniu
