Functionele urologie

Question 1

Functionele urologie?

Answer 1

behandelt de functie klachten van de lagere urinewegen, dus van de blaas, de sluitspier van de blaas en de urethra.

Question 2

Functionele blaasklachten

Answer 2

• Overactieve blaas met of zonder incontinentie (> 500 miljoen mensen)
• Stress urine-incontinentie (>100 miljoen, vooral vrouwen)
• Urineretentie of niet goed uit kunnen plassen (onder-actieve blaas of obstructieve urethra; >50 miljoen mensen)
• Blaas of bekkenpijn (25 miljoen mensen)

Minder frequent
oNeurogene over- of onderactieve blaasklachten (15 miljoen; MS, SCI etc)
oFistels tussen blaas/ vagina/ rectum (2 miljoen; bestraling, vaginale partus, sectio, (seksueel) trauma)

Question 3

Anamnese eerste consult bij functionele blaas?

Answer 3

hoofd- en bijklachten, sinds wanneer, frequentie overdag/ nacht, incontinentie overdag/ nacht, behandeling, infectie, bloed in urine, ontlasting, intimiteit, Rx, VG, roken E/dagen alcohol E/dag, werk, lengte en gewicht

Question 4

Lichamelijk onderzoek bij functionele blaas?

Answer 4

Met vaginaal (prolaps) of rectaal toucher

Question 5

Aanvullend onderzoek bij functionele blaas?

Answer 5

oBlaasdagboek 2-3 dagen met tijdstip, volume en gewicht verlies
oUrinesediment
oFlowmetrie en meten residu na mictie
oCystoscopie
oUrodynamisch onderzoek (UDO); VUDO bij neurogeen, reflux of fistel
oX-Retrograad UrethroGram (X-RUG met contrast) bij verdenking urethra strictuur
oTransrectale echo (TRUS) bij verdenking prostaatvergroting
oLab: PSA (afwijkend toucher, prostaatpijn), serum creatinine (residu, hoge drukblaas, pijn flanken)

Question 6

Informatie in plasdagboek?

Answer 6

• Frequentie totaal -Totaal verlies per 24 uur
• Frequentie overdag -Urine productie overdag
• Frequentie ‘snachts (nycturie) -Urine productie ‘s-nachts
• Functionele (= maximale) inhoud
• Totale output per 24 uur

Question 7

Flowmetrie?

Answer 7

• Alleen betrouwbaar > 150 ml urine
• Veel belangrijker daarna: meten residu blaas
• Bij slechte straal moeite met urineren
• Bij overactieve blaas moeite met ophouden

Question 8

Klachten overactieve blaas

Answer 8

• Verhoogde aandrang
• Moeite met uitstellen en ophouden
• Incontinentie bij aandrang
• Verhoogde frequentie per 24 uur
• Kleine porties
• Nycturie (2 keer of meer)

Question 9

Oorzaken overactieve blaas

Answer 9

-Tumor van de blaas: irriterende klachten
-Blaasstenen
-Neurogene oorzaken aantoonbare zenuwschade: MS, CVA, Parkinson
-Idiopathisch (oorzaak onbekend), meestal gerelateerd aan veroudering
Infectie

Question 10

Behandeling operatieve blaas

Answer 10

Afhankelijk van de oorzaak, behandelen of uitsluiten infectie, kanker, steen

-1ste lijn is lifestyle interventie (minder drinken, afvallen, minder prikkelende dranken of voedsel), bekkenfysiotherapie
-2de lijn medicatie (anticholinergica, betamimetica)
-3de lijn minimaal invasief Botox injecties in de blaas: spier raakt verlamd en blaas wordt rustiger of elektrische therapie
oSacrale neuromodulatie: pacemaker onder de huid die sacrale wortels stimuleren. Continue elektrische stimulatie, zorgt voor verandering in de hersenen, maar nog niet helemaal duidelijk (meer bewust)
-4de lijn invasief: Urostoma (nieuwe blaas en stoma), blaas augmentatie (stuk darm aan blaas vastgemaakt om de blaas te vergroten): dit zijn hele grote operaties

Behandeling neurogeen overactieve blaas
-Bij 3e lijn alleen botox injecties en niet de sacrale neuromodulatie

Question 11

Klachten bij stress urine-incontinentie?

Answer 11

• (Toename) verlies bij inspanning, lopen, hoesten, transfer, etc.
• Weinig nycturie
• In de nacht geen verlies
• Anticholinergica en Botox geven verlies: minder aandrang, meer uitstellen, bij opstaan en lopen meer verlies

Question 12

Oorzaken van stress urine-incontinentie?

Answer 12

Bij vrouwen (prevalentie in NL 700.000 vrouwen)
oNiet-neurogeen: vooral gerelateerd aan vaginale baring
oSoms bij morbide obesitas (BMI > 30)
oSoms iatrogeen: door medisch handelen
oZelden neurogeen bij schade lagere deel ruggenmerg of na trauma

Bij mannen (prevalentie in NL 15.000 mannen)
o Niet-neurogeen: vooral gerelateerd aan prostaatoperaties wegens prostaatkanker, soms na TUR-prostaat wegen benigne vergroting
o Zelden neurogeen bij schade lagere deel ruggenmerg of na trauma

Question 13

Behandeling stress-incontinentie?

Answer 13

Niet-neurogeen (idiopathisch)
o1e lijn bekkenfysiotherapie. Er is geen effectieve medicatie
o2e lijn minimaal invasief
–> Vrouw: synthetische midurethrale tape, Burch colposuspensie, bulk injectie urethra
–> Man: ballon therapie, synthetische sling, kunst sluitspier
o3e lijn invasief: fascie sling, urostoma

Neurogeen
oBekkenfysiotherapie niet effectief
oChirurgie vrouw: fascie sling, man: ballon therapie of kunst sluitspier

Question 14

Klachten urineretentie?

Answer 14

• Zwakke urine straal
• Recidiverende ongecompliceerde blaasinfecties
• Gecompliceerde urineweginfecties: met koorts, bij ouderen: terugkomend delier zonder koorts
• Stress urine-incontinentie door overloop
• Continu aandrang: slechts een klein deel wordt uitgeplast
• Nierfunctie verslechtering
• Zwelling in de onderbuik

Question 15

Oorzaken van urineretentie?

Answer 15

De blaas spier en blaassensatie functioneert niet goed
oNiet neurogeen: idiopathisch, post-operatief overrekte blaas, divertikels
oNeurogeen, door schade aan het zenuwstelsel, bijvoorbeeld conus-cauda syndroom

De urethra is niet goed doorgankelijk
oStrictuur: soms na synthetisch tape voor stress urine incontinentie
oVergrote prostaat (BPH)
oTumor

Sluitspier gaat niet open: idiopathisch, neurogeen (dyssynergie tussen blaas en sluitspier)

Question 16

Behandeling van urineretentie?

Answer 16

Acute oplossing: drainage via CIC (voorkeur) of verblijfskatheter (TUC of SPC)

Blijvende oplossing geen geassisteerde drainage maar spontaan zonder residu

Oplossing bij anatomische oorzaak
oVrouwen: klieven synthetische tape, dilatatie strictuur
oMan: TUR prostaat bij benigne prostaathypertrofie (BPH), urothrotomie (Sachse of Otis) of urethra plastiek bij structuur

Idiopathische oorzaak
oAcuut: paar dagen tijdelijk verblijfskatheter, daarna over op intermitterend katheteriseren (CIC), als residu <100 ml, dan stoppen CIC

oChronisch: CIC, daarna
Vrouw: sacrale neuromodulatie (65% succes)
Man: desobstructie (50% kans spontane mictie zonder significant residu), daarna eventueel sacrale neuromodulatie (extra 20% op succes)

Neurogene oorzaak zonder anatomische oorzaak
o CIC, nog geen chirurgische behandeling

Question 17

Pijnklachten in blaas bij vrouwen?

Answer 17

oPijnlijke aandrang met vaak verhoogde mictiefrequentie
oPijn achter schaambeen, maar vaak ook in urethra en vagina
oVaak plassen van kleine beetjes
oLegen van blaas heeft tijdelijk minder pijn
oJarenlang al klachten

Question 18

Perineale pijn (man)?

Answer 18

oContinue pijn perineaal, toenemend tijdens en na orgasme
oVaak ook uitstralende pijn naar scrotum, liezen en bovenbenen
oBlaas legen geen effect op pijn
oSoms verhoogde mictiefrequentie

Question 19

Oorzaken pijn in blaas of perineale pijn?

Answer 19

Meestal idiopathisch bij vrouw
–> Blaaspijn syndroom (vroeger interstitiële cystitis) geen aantoonbare oorzaak bij testen, inclusief cystoscopie + biopten, CT-abdomen, MRI bekken

Belangrijk: uitsluiten maligniteit bij relatief snel ontstane pijn

Infectie blaas, endometriose uitsluiten

Vaak na recidiverende blaasinfecties, soms na uitwendige bestraling

Meestal idiopathisch bij de man

• -> CPPS = chronic pelvic pain syndrome of chronisch bekkenpijn syndroom
• -> Vroeger chronische prostatitis genoemd zonder aantoonbare bacterie, Vooral tussen 30 en 50 jaar

Question 20

Behandeling pijn in blaas of perineale pijn?

Answer 20

Behandelen of uitsluiten infectie, kanker, stugge blaas, OAB

Soms helpt tijdelijk lasertherapie van blaas ulcus

Pijnstilling, meestal gewenning, overweeg verwijzing pijnteam

Bij mannen: tamsulosine i.c.m. bekkenfysiotherapie

Indien hoge frequentie (>8 keer per 24 uur) met kleine porties (<150 ml) dan sacrale neuromodulatie (elektrische stimulatie ook goed effect op pijn)

Bij blaaspijn kunnen blaasspoelingen worden gegeven

Bij blaaspijn wordt soms urostoma geplaatst wegens onhoudbare pijn en pijnlijke aandrang

Question 21

Wat is een huilende blaas?

Answer 21

bloedingen op de achterkant van de blaas.

Dit kan worden behandeld middels coagulatie of laseren.