ENDOKRİN Flashcards
raşitizm nedir
büyümekte olan kemikte büyüme plaklarının yetersiz mineralizasyonu sonucunda oluşur
raşitizm en sık ne zaman görülür
*hızlı büyümenin olduğu,
*d vit ihtiyacının arttığı dönemler
YANİ:
1) 6ay-2yaş
2) Adolesan dönem
aktif raşitizm bulguları
*kraniotabes: 3 aydan sonrası patolojik
*el-ayak bileklerinde genişleme
*raşitik tesbih
*ön fontanel genişliği
raşitizm klinik
*büyüme geriliği - halsizlik - belirgin karın
*kas güçsüzlüğü(proksimal>)
*kemik güçsüzlüğü: ağrı - yaş ağaç kırığı
*terleme
*iştahsızlık - kilo alamama
*kraniotabes
*fontanel kapanmasında gecikme
*diş çıkışında gecikme-çürük
*raşitik tesbih
*harrison oluğu deformitesi-> solunum fonksiyonlarında etkilenme
*solunum yolu enfeksiyonu
*skolyoz - kifoz - lordoz
*el bileklerinde genişleme
*varus ve vagus deformiteleri
*tibia ve femurda öne eğilme
*coxa vara
*tetani - konvulziyon
*laterji - irritabilite
*laringospazm–>solunum arresti–>ölüm
*hipotoni->yürümede gecikme
*bacak ağrısı
*yaş ağaç kırıkları
aktif raşitizm tanı
KAN BİYOKİMYASI
*ca: düşük-n
*p: n-düşük
*alp: yüksek
GRAFİ
*radius ve ulnanın distal uçlarında fırçalaşma ve çanaklaşma
*femurun distalinde ve tibianın proksimalinde fırçalaşma
*büyüme plağında genişleme
*genel osteopeni
!!!!!!!D VİT EKSİKLİĞİ TEK BAŞINA RAŞİTZM TANISI KOYAMADIĞI İÇİN BK’DA BAKILMAZ!!!!!
d vit eksikliği biyokimyasal evreleri
EVRE1:
kalsidiol: düşük
serum ca: düşük
serum p: normal
alp: normal
EVRE2:
pth: ARTAR
ca: normal
p: düşük (4mg/dl>)
alp: hafif yüksek
1,25OH vit d yüksek
EVRE 3:
kalsidiol: çok düşük
hipokalsemi
hipokalemi
demineralizasyon
alp: çok yüksek
1,25OH vit d düşük
reşitizm profilaksisi
D VİT: inaktif D2/D3
*güneş ışığı yeterli bölgede: 400 IU
*yetersiz bölgede: 800-1000 IU
CA
*1-3 yaş: 500 mg
*4-8 yaş: 800 mg
*9-18 yaş: 1300 mg
aktif raşitizm tedavi
HEDEF:
*biyokimyasal/radyolojik/klinik bulguları düzeltmek
*d vit depolarını yerine koymak
D VİT
*2-4 hafta 2000 Iu
*sonrasında idame 400 IU
BULGULAR;
ca-p: 2-3 haftada
alp: 1-2 ayda
radyolojik: uzun sürede iyileşir
yüksek doz d vit tedavisi komplikasyonları
*aç kemik sendromu: tedavi başında hipokalsemi
*tedavi sonunda d vit intoksikasyonu
*tedavi sonunda hiperkalsemi
adolesan anamnezinda HEADSSS
*Home: nerede, kiminle yaşıyor
*Education: okul ile alakalı sorular
*Activities: boş zamanlar, arkadaş çevresi
*Drug: sigara, alkol, madde
*Sexual: cinsel davranış
*Suicidality: intihar davranışı
*Safety: evden-okuldan kaçma
adolesan sorunları nelerdir
1-puberte
2-jinekomasti
3-yeme bozuklukları
4-kemik sağlığı
puberte nedir
BAŞLANGIÇ YAŞINI
*genetik
*emosyonel
*maturasyon: somatik / kemik yaşı
*beslenme
*aktivite etkiler
KIZ: 8-13
*ilk bulgular:10-> telarş
*boy uzaması: 2-3. evrede-> 20-25 cm
*
ERKEK: 9-14
*ilk bulgular:11-> testis hacminin 4 ml olması
*boy uzaması: 3-4. evrede-> 30-35 cm
puberte hormonal kontrolü
HİPOTALAMOHİPOFİZER SİSTEM
GONADLARA ETKİ EDER
k: östrojen salınır-> telarş - menarş
e: testesteron salınır-> spermatogenez - ereksiyon - ejekülasyon
ADRENAL BEZE ETKİ EDER
k-e: androjen salınır-> pubarş - aksial kıllanma
KEMİK İLİĞİNE ETKİ EDER
k-e: BH-IGF1 salınır-> boy sıçraması
duraklamış puberte nedir
başlayan pubertenin 18 ay boyunca ilerleme göstermemesidir
gecikmiş puberte nedenleri nedir, nedenleri nelerdir
K: >13 olmasına rağmen meme gelişimi olmaması
E: >14 olmasına rağmen testis volümünün <4ml / 2,5cm olması
1-yapısal puberte gecikmesi: MAX
2-hipogonadotropik hipogonadizm
3-hipergonadotropik hipogonadizm
yapısal puberte gecikmesi nedir
*2-3 yaş arası büyümede yavaşlama olur
*18 yaş altında spontan puberte olur
*ailede benzer öykü vardır
*kemik yaşı: takvim yaşından geride
*pubertal bulgular: kemik yaşına uygun
hipogonadotropik hipogonadizm nedir
-kallman sendromu
*spontan puberte olmaz
*kemik yaşı: normal
*pubertal bulgular: kemik ve takvim yaşından geride
hipergonadotropik hipogonadizm nedir
-turner, klinifelter
*puberte gecikmesi
*önükoid yapı
*jinekomasti
*kısa boy
*telarş-menarş olmaması
*yetersiz pubik kıllanma
jinekomasti nedir
*meme glandüler dokusu>0,5 cm
*pubertal olması için: testis volumu>4ml
2 DÖNEMİ VARDIR
1)FLORİD DÖNEM: ilk 6 ay, proliferasyon vardır. ağrı ve duyarlılık olur
2)FİBROTİK DÖNEM: sonraki 1-2 yıl
jinekomasti nedenleri
*hipogonadizm
*klinifelter
*testesteron mekanizmasında bozukluk
*acth eksikliği
*hipertiroidi
*hipofiz-adrenal-testiküler tümör
*kronik hastalık
*ovotestiküler bozukluk
*ailesel jinekomasti
anoreksia nervoza lab bulguları
LH - FSH - E2: DÜŞER
T3 - T4: DÜŞER
TSH: NORMAL
BH DİRENCİ OLUŞUR
SERUM KORTİZOL: ARTAR
AKŞ - İNSÜLİN: DÜŞER
jinekomasti çeşitleri nelerdir
1-FİZYOLOJİK:
yenidoğan - yaşlıda
2-İDİOPATİK:
ailesel
3-PATOLOJİK
testesteron üretim ya da etkisinde azalma
östrojen üretim ya da etkisinde artma
ilaçlar
osteoporoz tanı
düşük KMY + anlamlı kırık öyküsü
1) düşük KMY: DXA Z skoru < -2 SD
2) anlamlı kırık öyküsü:
-alt eks.de>1 kırık
-üst eks.de>1+ kırık
-vertebral kompresyon kırığı
boy kısalığı - boy uzunluğu tanı
Olcay Neyzi persentil tablosunda çocuğun boyunun
*KISALIK:
%3’ün altında kalması-> 2SD’den daha fazla sapması
%1’in altında kalırsa-> 3SD sapma-> PATOLOJİK BOY KISALIĞI
*UZUNLUK:
%97’nin üstünde olması-> 2SD’den daha fazla sapması
birincil büyüme bozuklukları
-osteokondrodisplazi
-kromozom anomalileri
ikincil büyüme bozuklukları
-malnutrisyon
-kronik hastalıklar
-intra uterin büyüme geriliği
-hipotiroidi
-cushing
-psödohipoparatiroidi
-vitd eksikliği
büyüme bozuklukları sınıflandırması
1-BİRİNCİL
*osteokondroplazi
*kromozom anomalisi
2-İKİNCİL
*malnutrisyon
*kronik hastalıklar
*intra uterin büyüme geriliği
*endokrin hastalıklar:
-hipotiroidi
-php
-cushing
-vit d eksikliği
3-BH VE IGF1 EKSENİNE BAĞLI
-izole BH eksikliği
-BH duyarsızlığı
-IGF sentez bozukluğu
-IGF reseptör direnci
4-İDİOPATİK
*yapısal boy kısalığı
*ailevi boy kısalığı
genetik-ailevi boy kısalığı nedir
-anne baba boyu da kısadır
-doğum boy-kilo: n / yetersiz
-büyüme hızları NORMAL
-KY=TY>boy yaşı
-maksimum genetik potansiyellerinin izin verdiği kadar uzayabilirler: maks %10 çizgisine gelirler. YANİ pubertede normali yakalayamazlar.
-boya göre kiloları normaldir
yapısal boy kısalığı nedir
-anne babada da gecikme öyküsü vardır
-pubertede de gecikme vardır
-boy -2SD ile -3SD arasındadır
-e>k
-doğum boy-kilo: NORMAL
-zayıf çocuklardır
-büyüme hızı: ilk 4-12 ay NORMAL, 3-4 yaşa kadar YAVAŞLAR ve boy 3 persantilin ALTINA düşer. sonrasında puberteye kadar 3. persentil altında, büyüme eğrisine PARALEL ilerler
-yıllık uzamaları normaldir (alt sınırda dolaşır)
-TY>KY=BY
-puberte döneminde yaşıtlarıyla boy farkı açılır
-gecikmeli puberte gerçekleştikten sonra büyüme hızlanır ve yaşıtlarını YAKALAR.
-nihai boy NORMALDİR
patolojik boy kısalığında sorulması gereken sorular
1- orantılı / orantısız
2- doğum ağırlığı / gestasyon yaşı
*doğumda <3p olan çocukların bir kısmı büyümeyi yakalayamıyor
*yakalayan kısım: 6-18. ayda yakalıyor
*intrauterin gelişme geriliği bu duruma eşlik etmiş olabilir de olmayabilir de
3- beslenme sorunu-> BODURLUK
*yetersiz alım
*orofaringeal sorunlar
*kf - çölyak - crohn
*yeme bozukluğu
*iştah azaltan ilaç
*zn eksikliği
*malabsorbsion
4- kronik sistemik hastalık
*kronik böbrek hastalığı: renal tübüler asidoz
*kronik kc hastalığı
*kronik ac hastalığı: astım / kf / bronşiektazi / kronik granülamatöz hastalık
*kronik anemi
*kronik asidoz
*kronik ilaç: gk - kt - rt
5- endokrin hastalık
*panhipopituarizm
*hipotiroidi
*psödohipotiroidi
*bh direnci
*izole bh eksikliği
*cushing
orantısız boy kısalıkları örnekleri nelerdir
AKANDROPLAZİ: rizomelik
*maks iskelet displazisi
*OD
*kifoz / lordoz
*baş çevresi: büyük / frontal çıkıntı belirgin
*zeka normal
HİPOKONDROPLAZİ
*daha hafif
*baş çevresi: normal
SHOX EKSİKLİĞİ: mezomelik
DİRENGEN RAŞİTZM
*KY normaldir
*iyi huyludur
orantısız boy kısalığı çeşitleri nelerdir
1-RİZOMELİK
eks. proksimalleri kısa
-akandroplazi
2-MEZOMELİK
eks. distalleri kısa
-shox eksikliği
oreksijenik faktörler: iştah açıcılar
-ghrelin
-kortizol
-oreksin
-GABA
-glutamat
-nöropeptit y
-opiat
-mch
-galanin
-nörepinefrin alfa reseptörü
anoreksijenik faktörler
-serotonin - dopamin
-insulin - glukagon
-leptin
-msh
-nörepinefrin beta reseptörü
-kokain
-bombesin
sekonder obezite nedenleri
1-GENETİK
-prader willi sendromu
-down sendromu
-cohen sendromu
-laurance moon biedl sendromu
2-HİPOTALAMİK
-tümör* ani ortaya çıkan obezitde
-enfeksiyon
-travma
-fröhlich sendromu
-infiltrasyon: lösemi, histiozis
3-ENDOKRİN: yıllık uzama hızında düşüklük eşlik eder
-cushing
-hipotiroidi
-psödohipoparatiroidizm
-gh yetersizliği
-klinifelter sendromu
-kalmann sendromu
4-İLAÇ
-glukokortikoid
-trisiklik ad
-antitiroid ilaçlar
-östrojen - progestron
-lityum
-antiepileptik
-siproheptadin
geçici konjenital hipotiroidi sebepleri
PRİMER
-iyot eksikliği-fazlalığı
-annede antitiroid ilaç kullanımı
-anneden geçen blokan antikor
SEKONDER
-hipertiroidik anne bebeği
-prematür
-ilaç: steroid, dopamin
DİĞER
-izole tsh yüksekliği
-beslenme bozukluğu
tip 1 DM tetikleyici faktörler nelerdir
*HLA-DR3,
*HLA-DR4,
*HLA-DQ B1 zincirinin 57. pozisyonunda aspartik asit yokluğu
*HLA-DQ A zincirinin 52. pozisyonunda arginin varlığı
*koksaki B virüsü, rubella, kabakulak, enterovirus (çocukta/hamile annede)
*anne sütü<3 ay
*1 yaştan önce inek sütü ile tanışma
*4 aydan önce glutenle tanışma
*3 aydan önce formula ile beslenme
*d vitamini eksikliği yaşama
*ilk aylarda hızlı kilo alma
*alloksan-vakor-streptozotosin-pentamidin sonucu oluian beta hücre hasarı
*yakın akrabalarda tip1-2 DM sık olması
*annede gestasyonel diyabet öyküsü
*ABBOS proteinine karşı oluşturulan ıgG tipi antikorlar
tip 1 DM koruyucu faktörler
*çocukluk çağı aşıları: kabakulak - boğmaca geçirmek
*HLA-DR2
DKA ile gelen hastaya yaklaşım
1- diyabet tanısı var mı, sor
2- tanı almamışsa risk faktörlerini sorgula
3-tanı doğrulandıktan sonra;
vücut ağırlığı
idrar çıkışı
*kan şekeri
*elektrolit
*kan gazı
*BUN - kreatinin
*kan-idrar ketonu
*EKG**
*kapiller dolum zamanı->dehidratasyon seviyesi
4-tedavi
DKA tedavisi
1-hava açıklığını sağla
2-idrar sondası tak, idrar takibine başla
3-HİDRASYON:
*damar yolu aç
*%0.9’luk SF:
şok varsa->20ml/kg bolus,
şok yoksa->10 ml/kg/saat 1-2 saat
4-DEFİSİT+İDAME
*insulin de bu noktada verilmeye başlanıyor
5-İNSÜLİN (hedef kş: 200-250)
*resusitasyondan 1-2 saat sonra, 0.05-0.1IU ile başla, 0.2IU’ya kadar arttır
-bolus yapılmaz
-transport sırasında yapılmaz
*HCO3: hayatı tehtit eden durum varsa
-kardiyak kontraktilitede azalma
-periferik vazodilatasyon
-hiperkalemi
-bilinç bozukluğu
*****komp. olarak beyin ödemi gelişirse: %3lük NaCl ver
d vit depoları ve d vit eksikliğinin en önemli belirteci nedir
25 hidroksi vitamin d3 (KALSİDİOL)
*<20ng/ml
DKA tedavisinde dikkat edilmesi gereken durumlar
*kan şekerini hızlı düşürme: 50-100 ml/dl/saat
*hidrasyonu yavaş yap: 36-48 saat
*asidozu yavaş düzelt
*serum osmolalitesini yavaş düşür
*kan şekeri, serum na,osmolalite, anyon gap hesabını yap
*kan şekeri düşerken serum na yükselsin
*k miktarı 40 meq/l’yi aşmasın
*ph 6.9a inmeden nahco3 verme
*yeterli k(40 meq/L) verilmesine karşın insülin infüzyonu sırasında k<2.8 meq/l ise insülini 0.05/kg/saate indir.
*günlük sıvı idamesinin 1.5 - 2 katını geçmesint
Laron sendromu
*BH direnç sendromlarındandır-> BH reseptör sayısında eksik vardır
*patolojik boy kısalığı görülür: -4SD
*büyük kafa - belirgin alın
*burun kökü basık
*mavi sklera
*gövdesel obezite
*mikropenis - pubertede gecikme
*tiz ses
*küçük el ayak
*bazal ve uyarılmış GH normalden yüksek, IGF-1 ise düşüktür
*TEDAVİ: rekombinant IGF1
anne karnında tiroid bezi gelişimi
*tiroid bezinin embriyogenezi 10-12. haftalarda tamamlanır. ancak bu 10-12 haftadan önce bebek ihtiyaç duyduğu T4’ü PLASENTA aracılığı ile annenin T4’ünden karşılar.
*plasentadan bebeğe: anne T4’ü, TRH, hCG geçer ve bez maturasyonuna yardımcı olurlar
*12. haftadan sonra bebek kendi tiroid hormonunu üretmeye başlayacağından, plasenta anne T4ü açısından SINIRLI GEÇİRGEN hale gelir.
*ANCAK:
—-fetus hipotiroid ise, anne T4ü aynı hızla plasentadan geçmeye devam eder. bu yüzden bebekte hiç t4 sentezlenmese bile doğumda NORMALDİR
—fetus sağlıklı ise, kendi HHT aksı ile gereken T4ünü kendisi üretir.
diyetle günlük alınması gereken iyot miktarı
bebek-çocuk: 90 ug/gün
prematüre: 40 ug/gün
hipotiroidi etiyolojisi
1-TRH EKSİKLİĞİ
—orta hat defektlerinde
—pit1 mutasyonu
2-TSH EKSİKLİĞİ
—tsh molekül bozukluğu
—hipofiz aplazisi
3-PRİMER HİPOTİROİDİ (p>s)
—tiroid disgenezisi
—biyosentez kusurları: tiroid peroksidaz eksikliği / tiroglobulin yapım bozukluğu
—iyot eksikliği/fazlalığı
—annenin gebelikte aldığı ilaçlar
—iyatrojenik
4-TİROİD HORMON DİRENCİ
—od kalıtım
—ileri yaşlarda tanı konulur
çocukta hipotiroidi klinik
-k>e
-doğumda bebek tamamen normal olabilir (prenatalde anneden geçiş oluyor)
YD
*doğum ağırlığı>4000 gr
*>42 hafta
*prematüre olmamasına rağmen RDS
*hipotermi
*benekli de,ri
*geniş ön-arka fontanel
*büyük dil kaynaklı beslenme güçlüğü
*kabızlık
*uzamış sarılık - indirekt hiperbilirubinemi
*göbek fıtığı
*guatr (primer hipotiroidide var, santral hipotiroidide yok)
*makrositik anemi
3-6 AY SONRA
*fizik gelişme geriliği
*mental gelişme geriliği
*saçlar: kırılgan, kuru, ön çizgide alına ilerleme
*deri: sarımsı, kuru, deskuamasyonlu
*kaba yüz görünümü: alın kırışık, büyük dil ve ağız, burun kökü basıklığı
*kısa boyun
*kalın ve kısık sesle ağlama (seyrek ağlar)
*tedaviye direngen kabızlık
*miks ödem
*reflekslerde yavaşlama
*uyuklayan, laterjik
DAHA DA SONRA
*mental retarde
*soğuk intoleransı
*geç oturur, geç yürür, konuşmayı öğrenemez
*sağırlık
*boy kısalığı: ORANTILI
*sağırlık
*diş ve kemik gelişimi geri
*obez
*galaktore (prolaktin artışı yüzünden)
*over kisti, izole testis volumunde artış
*erken puberte/geç puberte
*hipotoni