Ćwiczenia XII - diagnostyka laboratoryjna chorób trzustki Flashcards
Jaka jest definicja ostrego zapalenia trzustki (OZT)?
Jest to ostry stan zapalny gruczołu związany z przedwczesną aktywacją proenzymów trzustkowych i uszkodzeniem w różnym stopniu:
- sąsiadujących tkanek
- odległych narządów
Jaka jest zachorowalność i śmiertelność w OZT (epidemiologia)
Zachorowalność 20-70/100 000 osób rocznie
Śmiertelność ~10% (10/100 osób chorych umiera)
Do przyczyny OZT należą (etiologia OZT) :
W 80% jest to:
- choroby pęcherzyka żółciowego
- chorobt dróg żółciowych
- alkohol
Idiopatycznie ostre zapalenie trzustki rozwija się w 10% przypadków.
Do objawów ostrego zapalenia trzustki należą:
- Ból brzucha (95-100%)
- Nudności i wymioty, nie przynoszące ulgi (80%)
- Gorączka (50% w 1. tyg. OZT) - gorączak w 2-3 tyg. jest wynikiem zakażenia tk. martwiczych
- Wysięk w jamie opłucnej (40%)
- Żółtaczka (20-30%)
- Bolesność w nadbrzuszu
- Ołabienie lub brak szmerów perystaltyki
- Wzmożone napięcie powłok brzucha
- Wyczuwalny bolesny opór w nadbrzuszu
- Tachykardia
- Zaburzenia świadomości
- Hipotensja, niekiedy dochodzi do wstrząsu
- Zmiany skórne (zaczerwienienie twarzy, sinica twarzy i kończyn, podbiegnięcia krwawe wokół pępka/okolicy lędźwiowej)
Jakie są postacie (rodzaje) ostrego zapalnenia trzustki (OZT)?
- Śródmiąższowe (80-90%)
- Martwicze (5-10%)
- Wczesne
- Późne
Jaka jest charakterystykaca śródmiąższowego OZT?
- NIE stwierdza się martwicy trzustki i tk. obwodowych w badaniach obrazowych
- RZADKO widoczne rozlane powiększenie trzustki oraz zatarcie granic trzustki i tk. przytrzustkowych
Jaka jest charakterystyka martwiczego OZT?
- Obecność martwicy miąższu trzustki i/lub tkanek oobwodowych
Jaka jest różnica pomiędzy wczesnym a późnym OZT?
Późne
- kilka tygodni-kilka miesięcy (wystąpienie)
Wczesne
-
okokło 1 tygodnia (wystąpienie)
- Miejscowe zaburzenie powodują zaburzenia układowe (przyczyna)
Jakie są kryteria rozpoznania OZT?
- Ból w nadbrzuszu, o ostrym początku promieniujący do pleców (TYPOWY OBRAZ KLINICZNY)
- 3-krotnie przekroczenie enzymów trzustkowych w surowicy
- Wyniki badań obrazowych - typowe dla OZT (USG jamy brzusznej, TK, RM)
Jaka jest kolejność diagnostyczna w przypadku OZT?
- USG jamy brzusnej (badanie pierwszego wyboru) - powiększnie trzustki, zatarcie granic i zmniejszona i niejednorodna echogeniczność miąższu - rzadko wychodzi (otyłość, gazy jelitowy)
- RTG jamy brzusznej
- RTG klatki piersiowej i EKG
-
Badania laboratoryjne
- Lipazy, amylazy i inne enzymy trzustkowe
- TK jamy brzusznej
Lipazy w diagnostyce OZT w surowicy krwi:
- Szybki wzrost aktywności (4-8h)
- Długi okres podwyższonej aktywności (10-14 dni)
- Ciągły, podwyższony (5-6 krotnie) wzrost aktywności, niezależnie od moemntu zgłoszenia się pacjenta z OZT
Diagnostyka innych niż OZT chorób na podstawie lipaz:
(chodzi o to, że lipazy wtedy też są wysokie we krwi)
- Przewlekłe zapalenie trzustki
- Rak trzustki
- Niedrożność/zawał jelit
- Owrzodzenie dwunastnicy
- Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego
- Niewydolność nerek
- Cukrzycowa kwasica ketonowa
- Uraz
Problemy w diagnostyce OZT za pomocą pomiaru amylaz w surowicy krwi:
- Niska czułość i swoistość - (20% przypadków OZT o etiologii alkoholowej nie wykazuje wzrostu tego enzymu w chwili przyjęcia)
-
Prawidłowy poziom amylaz u chorych z postępującym OZT w przypadku:
- Całkowitego uszkodzenia trzustki
- Pomiar wykonany kilka dni po rozpoczęciu OZT
- Podwyższonego poziomu trójglicerydów (TG)
Diagnostyka innych niż OZT chorób na podstawie amylaz:
(chodzi o to, że amylazy wtedy też są wysokie we krwi)
- Perforacja wrzodu żołądka
- Perforacja wrzodu dwunastnicy
- Ostra niewydolność nerek
- Pęknięta ciąża pozamaciczna
- Urazy brzucha
- Niedrożność jelit
- Zapalenie wyrostka robaczkowego
- Makroamylozemia - kompleksy amylaz z IgA/IgG lub innymi białkami osocza - nieusuwalne przez nerki (wysoka masa)
- Indukowanie lekami (furosemid, estrogeny, preparty wapnia)
Amylazy w diagnostyce OZT w surowicy krwi:
- Szybki wzrost aktywności (2-3h)
- Podwyższony poziom trwa przez kilka dni
-
Łagodne przypadki OZT
- wolne tempo narastania (3-5 dni przed ostrymi objawami)
- podwyższony poziom trwa 48-72h
Jak rozróżnić OZT pomiędzy alkoholową, a żółciopochodną etiologią OZT?
Stosunek LIPAZY/AMYLAZY (L/A)
L/A < 2 - Żółciowa
L/A > 2 - Alkoholowa
Amylazy w diagnostyce OZT w moczu:
- Wzrost aktywności po 12-48h po max wydzielniczym w surowicy
- Utrzymuje się znacznie dłużej niż w surowicy
- Możliwość oznaczenia stosunku klirensu amylazy do kreatyniny (Cam/Ckr)
- Cam rośnie po 1-2 dniach po wzroście aktywności w surowicy
- Stosunek Cam/Ckr - 9-15 (zdrowi 1-4)
Problemy w diagnostyce OZT za pomocą pomiaru (stusunek Cam/Ckr) amylaz w moczu:
- Pozyskanie moczu do badania
- Wzrost Cam/Ckr w innych schorzeniach:
- Szpiczak
- Niewydolność nerek
- Duże dawki kortykosteroidów
- Perforacja dwunastnicy
Wymień izoenzymy amylazyiich zmianę występujące u OZT:
- Wzrost formy molekularnej P2 (91%)
- Wzrost formy molekularnej P3 (98%)
- Pojawienie się formy molekularnej P4 (NIE występuje u ZDROWYCH)
Przedstaw ocenę ciężkości i rokowanie w OZT oraz od czego zależy i jak się ją mierzy (skala):
Zależy od :
- Występowania
- Czasu trwania
- Niewydolności narządowej
Ocenia się za pomocą skali Marshala
Wymień i krótko opisz postacie kliniczne OZT wg. klasyfikacji z Atlanty z 2012
Łagodne OZT
- Nie występują niewydolności narządowe, ani powikłania miejscowe i układowe
Umiarkowane OZT
- Występuje przejściowa (<48h) niewydolność narządowa oraz powikłania miejscowe i/lub zaostrzenie choroby współistniejącej z OZT
Jakie są przyczyny przewlekłego zapalenia trzustki (PZT) wg. klasyfikacji TIGAR-O?
T - toksyczno-metaboliczne
I - idiopatyczne
G - genetyczne
A - autoimmunologiczne
R - recurrent (nawracające)
Toksyczno-metaboliczne przyczyny PZT:
- Alkohol (65-95%)
- Palenie tytoniu
- Hiperkalcemia
- Hiperlipidemia
- Przewlekła niewydolność nerek
- Leki
- Toksyny
Idiopatyczne przyczyny PZT:
~20% przypadków PZT
- Wcześnie pojawiające
- Późnopojawiające się (2/3 przypadków niealkoholowego PZT)
-
Tropikalne
- Tropikalne wapniejące zapalenie trzustki
- Cukrzyca związana z włóknieniem i kamicą trzustki
Genetyczne przyczyny PZT:
- Autosomalne dominujące (PRSS 1)
-
Autosomalne recesywne
- CFTR (mukowiscydoza)
- Mutacje genu inhibitora proteaz serynowych
- Mutacje genu trypsynogenu
- Niedobór alfa-1 antytryspyny
Opisz diagnostykę i objawy PZT:
Objawy PZT
- Zaburzenie wchłaniania tłuszczy i lipidów spowodowane upośledzeniem wydzielania i inaktywacją (ph<7) lipazy trzustkowej.
- Nietolerancja glukozy i cukrzyca (jawna u 10-35% chorych)
Jakie są badania diagnostyczne w PZT?
- Amylaza trzustkowa w surowicy krwi
- Tłuszcze w kale
- Elastaza w kale
- Badania czynnościowe
Jak zmienia się poziom lipaz i amylaz w surowicy krwi w PZT?
Aktywność tych enzymów może być miernie podwyższona, ale zwtkle jest w normie
Jakie informacje otrzymamy z oznaczenia tłuszczu w kale?
- Ewentualna niewydolność egzokrynna
-
Prawidłowa ilość - 6%
- Jeżeli więcej -> zaburzenie wydzielania enzymów lipolitycznych