Ćwiczenia VIa - biochemia kliniczna niewydolności nerek Flashcards
Funkcje nerek
- regulacyjna: usuwanie sodu i wody
- filtracyjna: usuwanie zbędnych produktów przemiany materii
- endokrynna: produkcja hormonów: EPO, 1,25(OH)2D, renina (RAA)
- metaboliczna: glukoneogeneza, metabolizm aminokwasów, katabolizm hormonów
Skutek zaburzenia regulacyjnej funkcji nerek
przewodnienie
Skutek zaburzenia filtracyjnej funkcji nerek
wzrost stężenia:
- mocznika
- kreatyniny
- potasu
Skutek zaburzenia metabolicznej funkcji nerek
Uwarunkowane hormonami:
- nadciśnienie tętnicze
- zmniejszona produkcja erytrocytów
- zmiany stężenia potasu
- zaburzona gospodarka mineralna
Skutek zaburzenia metabolicznej funkcji nerek
zaburzenia metaboliczne
Trzy główne procesy w mechaniźmie powstawania moczu
1) filtracja kłębuszkowa
2) kanawlikowa reabsorpcja
3) kanalikowa sekrecja
Objętość moczu pierwotnego wytarzanego w ciągu doby
110-220 litrów
Objętość moczu ostatecznego wydalanego w ciągu doby
1,5l
Diagnostyka przewlekłej choroby nerek (PChN)
– Ocena filtracji kłębuszkowej (GFR, glomerular filtration rate)
– Ocena uszkodzenia nerek poprzez markery uszkodzenia: albuminuria i białkomocz
– Ocena aktywności choroby (ocena osadu moczu)
Diagnostyka ostrego uszkodzenia nerek (AKI, acute kidney injury)
– Wzrost stężenia kreatyniny w surowicy
– Wielkość diurezy godzinowej
– Badanie moczu i badania krwi
– Badania obrazowe
Co nazywamy wielkością przesączania kłębuszkowego (GFR)?
ilość osocza przefiltrowaną w jednostce czasu przez kłębuszki nerkowe do tak zwanego moczu pierwotnego
Ile wynosi wielkość przesączania kłębuszkowego (GFR) w prawidłowo funkcjonujących nerkach?
120ml/min/1,73m2
Patofizjologia choroby nerek
Obniżona filtracja kłębuszkowa (GFR)
↓
Zmniejszone wydalanie zbędnych Produktów przemiany materii
↓
Wzrost surowiczego stężenia toksyn mocznicowych 
- ↑ kreatyniny we krwi
- ↑ stężenia mocznika we krwi
Jak powstaje kreatynina?
Jest produktem rozpadu kreatyny i fosfokreatyny
Jaka jest zależność pomiędzy filtracją kłębuszkową a stężeniem kreatyniny?
Gdy zmniejsza się filtracja kłębuszkowa nerek stężenie kreatyniny w surowicy wzrasta
Od czego zależy stężenie kreatyniny?
– Całkowitej masy mięśniowej (u mężczyzn jest większe niż u kobiet)
– Od ilości mięsa znajdującego się w diecie (dieta bogata w mięso może podwyższać stężenie kreatyniny w surowicy nawet o 30%)
– Spożycie kreatyny w suplementach diety (anaboliki) również zwiększa jej stężenie we krwi
Jak powstaje mocznik?
Jest syntetyzowany z amoniaku w wątrobie w cyklu mocznikowym
Jak eliminowany jest mocznik?
- drogą nerek (90%)
- 10% eliminowane z potem i przez przewód pokarmowy (gdzie jest degradowany przez bakterie jelitowe)
Od czego zależy stężenie mocznika w surowicy?
– perfuzji nerek
– wielkości diurezy
– wielkości GFR
– szybkości syntezy mocznika (dzienna podaż białka w diecie, katabolizm białkowy)
Zależność między BUN a mocznikiem
BUN (mg/dl) = mocznik (mg/dl) x 0.46
mocznik (mg/dl) = BUN (mg/dl) x 2.14
Kiedy stężenie mocznika w surowicy wzrasta?
– W chorobach nerek(retencja)
– W zwiększonym spożyciu białka (↑ substratu)
– W krwawieniu z przewodu pokarmowego (↑substratu)
– W odwodnieniu, gorączce, nadczynnosci tarczycy, sterydoterapi i leczeniu tetracyklinami
Kiedy stężenie mocznika w surowicy maleje?
– W niewydolności wątroby (↓metabolizmu mocznika)
– W niedożywieniu(↓substratu)
– W stanach anabolicznych
– W przewodnieniu
Jak wydalanie mocznika zależy od GFR?
jest wprost proporcjonalne ( wzrost GFR -> wzrost wydalania mocznika)
Czy mocznik jest stosowany do oceny GFR?
NIE
Definicja klirensu
inaczej: współczynnik oczyszczania -> jest wyrażony objętością osocza, która jest całkowicie oczyszczona przez nerki z danej substancji w jednostce czasu
Ux V
Klirens ———————- [ml/min]
P
P - stężenie tej substancji w surowicy ( mg% )
U - stężenie tej substancji w moczu ( mg% )
V - ilość moczu ( ml/min.)
Jaka powinna być idealna substancja użyta do klirensu wyznaczającego GFR?
– Powinna być swobodnie filtrowana w kłębuszkach nerkowych
– Nie powinna być reabsorbowana ani wydzielana przez kanaliki nerkowe
– Nie powinna być syntetyzowana w kanalikach nerkowych
– Powinna być fizjologicznie obojętna, czyli podanie substancji egzogennej nie powinno powodować jakichkolwiek zaburzeń
– Nie powinna wiązać się z białkami osocza, ani ulegać eliminacji pozanerkowej
– Powinna być łatwo oznaczalna przy użyciu tanich testów laboratoryjnych
Jaki związek spełnia wszystkie warunki idealnej substancji klirensowej?
Inulina
Dlaczego inulina jest rzadko stosowana w praktyce klinicznej?
- mała dostępność inuliny
- inwazyjność
- wysokie koszty procedury
Jakie są ,,srebrne standardy” wyznaczania GFR?
• klirens różnych związków znaczonych izotopami:
- 51Cr-EDTA
- 99mTc-DTPA (diethylene triamine pentaacetic acid)
- 131I-diatriozat
- 125I-JOT (iothalmate)
• Klirens joheksol
Zalety ,,srebrnych standardów” wyznaczania GFR
pozwalają na wyzanczenie bardzo dokładnego GFR
Wady ,,srebrnych standardów” wyznaczania GFR
- konieczność wprowadzania substancji egzogennej
- ryzyko alergii
- konieczność wielokrotnych pobrań krwi i wykonywania badań w pracowni izotopowej
- wysokie koszty procedury
Wzór na obliczenie standardowego klirensu endogennej kreatyniny
CL kr= UxV x 1,73 / P x t x A
CL - standardowy klirens endogennej kreatyniny (przeliczony na pow. ciała) ml/min./1,73 m2 powierzchni ciała
A - pow.ciała (m2)
P - stężenie kreatyniny w surowicy krwi (mg %)
t - czas zbierania moczu (min.) (=1440 min. przy całodobowej zbiórce)
U - stężenie kreatyniny w moczu (mg%)
V - objętość moczu (dobowa)
Powierzchnię ciała badanego odczytuje się z tabel (waga chorego, wzrost) lub wylicza ze wzoru DuBois & DuBois (1916 rok)
pow. ciała [m2] = 0.20247 x height (m)0.725 x weight (kg)0.425
Prawidłowa wartość GFR
120ml/min/1,73m2
Nieprawidłowe wartości GFR
GFR < 60 ml/min/1,73m2
Klirens endogennej kreatyniny na podstawie 24-godzinnej zbiórki moczu
- nawodnienie pacjenta (ok. 600 ml płynu)
- bez kawy i herbaty (bo metyloksantyny działają moczopędnie)
- dobowa zbiórka moczu (od drugiej mikcji) do pierwszej porannej mikcji dnia następnego
- mocz musi być przechowywany w niskiej temp.(przy wysokiej temp. otoczenia i niskim pH moczu większa konwersja kreatyny do kreatyniny, wzrost stężenia kreatyniny w moczu o 20%)
- pobranie krwi
- pomiar objętości moczu
- niezbędne informacje: masa ciała i wzrost
- Najczęściej wykonywane w Polsce badanie klirensowe do oceny filtracji kłębuszkowej
Wydzielanie nerkowe kreatyniny
- Kreatynina jest swobodnie filtrowana w błonę podstawną kłębuszka nerkowego
- Kreatynina jest wydzielana w kanalikach nerkowych
- Kreatynina w śladowych ilościach jest reabsorbowana
Ile fizjologicznie kreatyniny jest filtrowane a ile wydzielane?
90% - filtrowane w kłębuszku nerkowym
10% - ulega wydzielniu kanalikowemu do moczu
Ile kreatyniny jest filtrowane a ile wydzielane w niewydolności nerek?
50% - jest filtrowane
50% - ulega wydzielniu kanalikowemu do moczu
co powoduje przesacowanie wyliczonego GFR
Źródła błędów w ocenie GFR wyliczanego na podstawie stężenia kreatyniny
- Brak stanu równowagi (AKI)
- Skrajne wartości masy mięśniowej
- duża aktywność fizyczna
- Skrajna masa ciała
- Wysokobiałkowa dieta
- Przyjmowanie suplementów zawierających kreatynę
- Kanalikowe wydzielanie kreatyniny
• Nieprawidłowa zbiórka moczu
Wskaźniki czynności nerek
- Stężenie kreatyniny w surowicy (sCr) jest łatwe do zmierzenia, jednak nie informuje o faktycznym stanie czynności nerek, bo na wynik wpływ mają także wiek, płeć, rasa, czy masa ciała
- Dokładniejszą metodą oceny wydolności nerek jest pomiar GFR z wykorzystaniem takich markerów filtracji jak np. inulina, lecz jest to kosztowne i niewygodne w praktyce.
- Prostą i wygodną metodą oceny wydolności nerek jest wyliczanie stopnia filtracji kłębuszkowej eGFR
Jaka jest najczęściej stosowana metoda oceny GFR?
szacowana wartość wyliczana przy użyciu równań matematycznych i wyników standaryzowanych oznaczeń stężenia kreatyniny w surowicy -> eGFR
Wzory wykorzystywane do szacowania GFR
- wzór Cockrofta-Gaulta - 1976 (1992)
- MDRD - 1999
- MDRD - 2006
- CKD-EPIkreat - 2009
- CKD-EPIcysC - 2012
- CKD-EPI krea-cysC - 2012