Ćwiczenia Ia - zasady pobierania materiału do badań laboratoryjnych Flashcards
W której fazie/fazach występuje większość błędów w diagnostyce?
przed- i poanalitycznej
10% dotyczy błędó w fazie analitycznej
Jakie wyróżniamy materiał do badań krwi?
- krew pełna
- surowica
- osocze
Krew pełna to (+przykłady):
zawiesina krwinek w osoczu plus odpowiednio dobrany antykoagulant
- gazometria (heparyna);
- OB (cytrynian trójsodowy 1:5);
- morfologia (EDTA);
- badania glukometryczne.
Jaki antykoagulant do gazometrii?
heparyna
Jaki antykoagulant do OB?
cytrynian trójsodowy 1:5
Jaki koagulant do morfologii?
EDTA
Surowica to:
powstaje z osocza na wskutek wykrzepiania, pozbawiona fibrynogenu, czynników krzepnięcia, zawiera produkty zużycia tych białek
Do jakich badań stosuje się surowicę?
badania biochemiczne (nie wykonuje się amoniaku ↑40% i laktatu ↑25%);
Co to osocze?
osocze krwi plus antykoagulant
Jakie wyróżniamy osocza?
- heparynowe (heparyna litowa) - badania biochemiczne (nie wykonuje się elektroforezy białek);
- cytrynianowe (cytrynian trójsodowy 1:10): badania koagulologiczne;
Przygotowanie pacjenta do pobrania krwi:
- po nocnym odpoczynku – najlepiej między 7.00 a 9.00 rano; pacjent powinien być wypoczęty i spokojny
- na czczo, 12 godzin po ostatnim posiłku
- bez leków – chyba, że badania służą do monitorowania leczenia
Wysiłek i białko c-reaktywne
Grupa mężczyzn aktywnie ćwicząca posiada znacznie niższy poziom CRP od pozostałych.
Biopsja prostaty (postępowanie diagnostyczne)
wzrost stężenia PSA (kilkakrotnie).
Utrzymuje się dość długo. Zaleca się kolejne badanie po upływie 6 t.
Transuretralna resekcja prostaty (postępowanie diagnostyczne)
wzrost stężenia PSA. Kolejne badanie po 6 t.
Badanie prostaty (postępowanie diagnostyczne)
nieznaczny wzrost PSA. Kolejne pobranie krwi po upływie 1t.
Transrektalne USG prostaty (postępowanie diagnostyczne)
wzrost stężenia PSA.
Kolejne oznaczenie PSA po 1t.
Cystoskopia (postępowanie diagnostyczne)
nie wpływa znacząco na stężenie PSA.
Najnowsze badania donoszą, że średnio o 0.15 ng/mL, powrót do wartości wyjściowej po 3 dniach
Prostatektomia radykalna (postępowanie diagnostyczne)
spadek stężenia PSA
Kolejność postępowania dla ustalenia rozpoznania raka stercza
Pobranie krwi na badanie PSA
↓
USG sondą dorektalną
↓
Biopsja (6,12, punktowa, celowana)
↓
Badanie mikroskopowe materiału biopsyjnego
↓
ROZPOZNANIE
Rytm okołodobowy TSH
- Dobrze udokumentowany został rytm okołodobowy TSH. Szczyt osiągany jest późnym wieczorem, w nocy.
- Najniższe stężenie około południa.
- Amplituda jest dosyć duża, średnio ~2.0 mIU/l
- Opisywani byli pacjenci ze zmianą dobową o wiele większą, np. z 2.3 na 11.2 mIU/l (Custro i Scaglione, 1980)
Kolory probówek do pobierania próbek krwi:
Systemy zamknięte:
- próżniowe - zielony
- podciśnieniowe - żółty
Systemy” otwarte” - czerwony
Z jakich naczyń najczęściej pobieramy krew do badań?
- żyła pośrodkowa odłokciowa
- żyła odpromieniowa
- żyła odłokciowa
Etapy prawidłowego pobrania krwi:
- Dezynfekcja miejsca pobrania materiału alkoholem (70% izopropylowym lub etylowym) i dokładne osuszenie pola
- Opis probówki w obecności pacjenta
- Użycie igieł o optymalnej średnicy (systemy próżniowe)
- Założenie stazy
- Nakłucie naczynia
- Szybkie zwolnienie stazy
- Aspiracja prawidłowej objętości krwi
- Dokładne wymieszanie próbki
- Przygotowanie krwi do transportu
Wpływ stazy:
Zaciśnięcie stazy utrzymuje efektywne ciśnienie filtracyjne we włośniczkach
Konsekwencją tego jest przesunięcie płynu i związków drobnocząsteczkowych z przestrzeni wewnątrznaczyniowej do śródmiąższowej
Należy zdjąć stazę natychmiast po uzyskaniu dostępu do żyły.
W jakiej kolejności napełnić probówki?
1/ pusta probówka, na skrzep (surowica)
2/ probówka z cytrynianem
3/ probówka z heparyną
5/ probówka z EDTA
Mieszanie próbki z antykoagulantem po pobraniu:
Zalecane: 3-4 krotne obrócenie probówki natychmiast po pobraniu.
Niedopuszczalne jest wstrząsanie próbki!
→hemoliza
→aktywacja płytek krwi
→aktywacja czynników krzepnięcia
Co to zjawisko pseudotrombocytopenii?
Zjawisko pseudotrombocytopenii we krwi pobranej na K2EDTA (aglutynacja PLT z autoprzeciwciałami IgG po odsłonięciu kompleksu błonowego glikoproteiny IIb/IIIa). Dotyczy ok. 0,1% - 0,2% populacji.
Zmiany te nasilają się wraz z upływem czasu (zwiększa się liczba leukocytów zliczanych przez aparat, spada liczba płytek)
Jakie działania podjąć przeciw pseudotrombocytopenii?
Błąd związany z występowaniem pseudotrombocytopenii z jednoczesnym zafałszowanym wzrostem WBC po pobraniu krwi na K2EDTA należy rozwiązywać poprzez oznaczanie ponowne po pobraniu na cytrynian lub heparynę
CI daje nam badanie gazometryczne?
Daje możliwość:
- oceny stanu utlenowania i funkcjonowania mechanizmów regulujących gospodarkę kwasowo-zasadową,
- natychmiastowe zastosowanie właściwego leczenia, lub modyfikacji aktualnego leczenia, szczególnie tlenoterapii.
Błędny wynik w badaniu gazometrycznego:
W przypadku badania gazometrycznego niewielki błąd może mieć nieproporcjonalnie duże konsekwencje.
Zmienność parametrów pomiarowych (pH/PCO2 i PO2) in vivo
pH/PCO2 i PO2 in vivo są podatne na szybkie zmiany pod wpływem różnych czynników.
Obawy pacjenta: Wpływ czynników psychologicznych Pobierający powinien unikać słów lub wyrażeń o zabarwieniu negatywnym „nakłucie tętnicy”
Niektórzy pacjenci z obawy przed pobraniem hiperwentylują (wzrost pH i PO2 i spadku PCO2).
Inni wstrzymują oddech (spadek pH i PO2 i wzrost PCO2).
Warunki metaboliczne konieczne do pobrania materiału (krwi):
Pacjent powinien być w stanie spoczynku
Pacjent ambulatoryjny powinien położyć się na 3 do 5 minut przed pobraniem.
Wentylacja wspomagana lub kontrolowana: Wstrzymać się z pobraniem materiału na ok. 20 minut po:
- włączeniu oddychania wspomaganego
- aktywnej inhalacji powietrza wzbogaconego tlenem lub całkowicie kontrolowanej sztucznej wentylacji respiratorem
- zmianach w ustawieniu parametrów urządzenia wentylującego lub dawkującego tlen.
Co jest antykoagulantem z wyboru?
heparyna
Jakie wyróżniamy heparyny?
- Sucha – napylona na powierzchnię strzykawki lub kapilary
- Płynna – w formie roztworu
Jakie rodzaje krwi pobranej wyróżniamy?
- Krew tętnicza
- Krew włośniczkowa
- Krew żylna
Który rodzaj krwi jest najbardziej wartościowym materiałem?
Materiałem o najwyższej wartości jest krew tętnicza
Która tętnica może stanowić miejsce pobrania?
Każda tętnica może stanowić miejsce pobrania Kluczową zaletą krwi tętniczej jest jej tożsamość, począwszy od aorty do tętnic obwodowych.
Jakie są różnice w gazometrii w poszczególnych tętnicach obwodowych?
Wartości gazometrii są identyczne we wszystkich tętnicach obwodowych
Czy krew włośniczkowa arterializowana może zastąpić krew tętniczą?
Krew włośniczkowa arterializowana może z pewnymi ograniczeniami zastąpić krew tętniczą.
Od czego zależy wybór miejsca do wykonania wkłucia tętniczego?
Wybór miejsca zależy od:
- doświadczenia pobierającego
- dostępności naczynia
- bezpieczeństwa pobrania
Dlaczego tak często pobiera się krew włośniczkową?
Pobieranie krwi tętniczej ograniczone jest przepisami medyczno-prawnymi zastrzegającymi uprawnienia do wykonania zabiegu
Problemy związane z samym pobraniem krwi tętniczej: szczególny stan kliniczny (ryzyko powikłań) bezpieczeństwo pacjenta techniczne i organizacyjne - często nadużywane
Uzyskanie krwi tętniczej może być niekiedy trudne
Pobranie musi być bezpieczne dla pacjenta
Kiedy powinna być pobierana włośniczkowa krew arteriolizowana (+ przykłady)?
Włośniczkowa krew arterializowana powinna być pobierana wyłącznie wtedy gdy okoliczności nie pozwalają na pobranie krwi z tętnicy
- Wcześniak
- tzw. “trudny pacjent”
- niedoświadczony pobierający
- brak osoby uprawnionej
- jeśli z jakiegoś powodu należy unikać zbyt częstych nakłuć
Który rodzaj krwi pobiera się od większości pacjentów ambulatoryjnych?
Arterializowaną krew włośniczkową
Od czego zależy wiarygodność badania krwi włośniczkowej?
- właściwego wyboru miejsca pobrania
- dobrej arterializacji łożyska naczyniowego,
- eliminacji wpływu powietrza atmosferycznego,
- właściwej techniki pobrania.
Jakie ryzyko istnieje w czasie pobieranai krwi włośniczkowej?
W czasie pobierania krwi włośniczkowej istnieje znaczące ryzyko kontaktu z powietrzem
Zasada arterializacji obwodowego włośniczkowego łożyska naczyniowego
Przy użyciu środków fizycznych lub chemicznych należy wywołać miejscowe przekrwienie, które spowoduje ok. 10 krotny wzrost włośniczkowego przepływu w tkance, w której poziom metabolizmu jest niski, dzięki czemu wartości pH/PCO2/PO2 po stronie żylnej będą bardzo podobne do wartości po stronie tętniczej.
Jak arterializować łożysko włośniczkowe?
Miejsce pobrania należy podgrzać (do ok. 40°C) przy pomocy łaźni wodnej, lub zastosować maść rozgrzewającą (nie u dzieci !).
Na co pozwala arterializacja włośniczkowego łożyska naczyniowego?
Niewielkie nakłucie tak przygotowanego łożyska naczyniowego pozwala na wynaczynienie się krwi zbliżonej do tętniczej
Skąd u dorosłych najczęściej pobiera się arterializowaną krew włośniczkową?
U dorosłych na ogół miejscem z wyboru jest płatek ucha lub opuszka palca (bardziej wrażliwa)
Skąd u noworodków i wcześniaków najczęściej pobiera się arterializowaną krew włośniczkową?
U wcześniaków i noworodków - pięta
Kiedy nie powinno się pobierać arterializowanej krwi włośniczkowej?
Dużym błędem jest pobieranie krwi do kapilary u pacjentów ze scentralizowanym krążeniem, lub z bardzo niskim ciśnieniem tętniczym krwi!
Czy powinno się wyciskać krew podczas pobierania krwi kapilarnej?
nie należy wyciskać krwi!
Do czego może prowadzić wyciskanie krwi po nakłuciu kapilarnym?
Wymuszanie wypływu krwi może prowadzić do:
- dearterializacji krwi
- hemolizy krwi z
- mieszania krwi z płynem tkankowym
a więc nie należy wyciskać krwi po nakłuciu
Jak powinno przebiegać pobieranie krwi kapilarnej po udanej arterializacji?
Po dobrej arterializacji i nakłuciu na ok. 2 - 3 mm. krew powinna swobodnie napływać do podstawionej heparynizowanej kapilary (pierwsze krople należy pominąć)
Koniec kapilary powinien być zanurzony w kropli dotykać bezpośrednio miejsca nacięcia
O czym mogą świadczyć wartości PO2 większe od 100 mmHg w krwi kapilarnej?
Mogą świadczyć o wymianie gazowej z otoczeniem przy pobieraniu.
Co umożliwia specjalny sprzęt do pobierania krwi do badań gazometrycznych?
- Oprzyrządowanie umożliwiające samoistny napływ krwi bez konieczności pociągania tłoka zmniejsza ryzyko hemolizy i przypadkowej aspiracji powietrza
- Przyrządy umożliwiające pobieranie krwi tętniczej do kapilar ułatwiają pobieranie krwi, eliminują większość klasycznych problemów związanych ze stosowaniem układu strzykawka/igła
- Metoda jest mniej urazowa i mniej podatna na błędy
- Eliminuje problem kontaktu z powietrzem atmosferycznym
*
Jak powinno wyglądać pobieranie krwi tętniczej?
- Tętnicę lokalizuje się palpacyjnie i nakłuwa pod kątem 45 do 90° kierując ostrze pod prąd płynącej krwi.
- Po przekłuciu ściany naczynia krew napełnia wolno pierwszą kapilarę z widoczną pulsacją, co wskazuje, że została nakłuta tętnica
- Uraz po nakłuciu jest niewielki a krwawienie po pobraniu - minimalne ze względu na bardzo mały przekrój igły
