29. Od starożytności do renesansu Flashcards
- Jakie były trzy podstawowe idee filozofów greckich.
Trzy podstawowe, proste idee w kulturze starożytnej Grecji:
Wszystko, co zajmuje miejsce, to materia.
Wszystko, co się rusza, jest żywe (do dzisiaj mówimy “żywy ogień”).
Wszystkie regularności ruchu świadczą o inteligencji.
Żadna z tych idei nie okazała się prawdziwa.
- Na czym polegał problem zmienności i stałości?
Problem zmienności i stałości jest bardziej ogólny niż dylemat stabilności i plastyczności.
Heraklit zwrócił uwagę na ciągłą zmienność świata, “panta rei”, wszystko płynie.
Kratylos sądził, że nawet znaczenie słów jest zmienne, dyskusja jest więc niemożliwa, bo zmienia się zarówno słuchacz jak i mówca.
Parmenides doszedł do wniosku, że ruch jest niemożliwy; “Byt jest, niebytu nie ma”. Trwała, niezmienna podstawa bytu, nie może mieć własności dopuszczających zmianę, ruch, a jedynie własność istnienia, a więc świat zmiennych zjawisk nie istnieje, jest niebytem. Byt we wszystkim niezmienny (bóg) ma zatem kształt kuli. Nic nie może powstać z tego, co jemu równe (bo jeśli równe, to nie było zmiany).
Zenon z Elei dowodził za pomocą paradoksów, że zmiana jest niemożliwa.
Jednak postrzeganie wymaga zmian, bo brak zmian, np. brak aktywności elektrycznej mózgu, oznacza brak wrażeń. Przykładowo pamięć jest możliwa tylko dzięki zmianom.
- Jak paradoks zmienności i stałości wyjaśniała epistemologia Platona?
Epistemologia Platona zakładała, że stałe są obiekty idealne, niezmienne kategorie ogólne. Natomiast obserwowane formy są jedynie niedoskonałym cieniami, migoczącymi w świetle, są ulotne.
- Paradoksy Zenona: dlaczego można jednak dogonić żółwia?
Zenon z Elei dowodził za pomocą paradoksów, że zmiana jest logicznie niemożliwa.
Achillesowi nigdy nie uda się dogonić żółwia, który wystartował wcześniej, bo musi najpierw przebyć połowę dzielącej go drogi, a potem połowę połowy i połowę połowę połowy, i tak w nieskończoność …
Jest to nieskończony proces, a mimo to Achilles żółwia dogoni, dlatego że każda połowa drogi zajmuje mu o połowę mniej czasu, a ciąg takich połów zbiega się do całości drogi: 1/2+1/4+1/8+… =1.
- Paradoksy Zenona: dlaczego strzała nie może się poruszać, a jednak się porusza?
Strzała nie może się poruszać tam, gdzie jest w danej chwili oraz w punkcie, w którym się znajduje, więc również nie może poruszać się tam, gdzie jej nie ma. Więc na logikę ruch jest niemożliwy.
Zmiany nie są więc możliwe ani w danym momencie, ani poza nim.
Zmiana jednak jest możliwa, bo nie można zatrzymać czasu, dlatego też położenie również się ciągle zmienia. Zatrzymanie czasu byłoby zatrzymaniem wszelkiego ruchu.
- Na czym polega i o czym świadczy opisany przez Putnama eksperyment z malowaniem kart?
Eksperyment ten polega na tym, że malujemy karty, najpierw biała farbą, a następnie dodajemy do pojemnika kroplę czerwonej, mieszamy i powtarzamy ten proces malowania do ostatniej karty. Skutkiem tego jest coraz bardziej czerwony odcień, a setna karta po pomalowaniu staje się już wyraźnie czerwona.
Ponieważ nie widzimy różnicy pomiędzy kolejnymi parami kart, to gdyby spostrzeganie pozwalało nam wnioskować o stanach mózgu musielibyśmy przyznać, że nie ma między nimi żadnej różnicy. Relacja podobieństwa jest przechodnia (A = B ^ B=C =>A=C). Nie widać różnicy między parą (K1,K2), (K2,K3) … K(99,K100), więc bazując na logice nie ma jej również pomiędzy skrajnymi kartami K1 i K100 (białą i czerwoną).
Putnam wyciągnął stąd wniosek, że podobieństwo stanów świadomie postrzeganych nie świadczy o podobieństwie stanów wewnętrznych mózgu.
- Co to jest zitterbewegung? Jak można rozumieć istnienie cząstek elementarnych?
- Czy cząstki elementarne zawsze istnieją w ten sam sposób?
Nie, gdyż (zgodnie z elektrodynamiką kwantową) w każdej chwili cząstki giną i rodzą się identyczne cząstki. Nawet trwałe cząstki podlegają zmianom: zmienia się ich energia, własne pole elektromagnetyczne i inne pola, ich sposób istnienia zależy od oddziaływań z otoczeniem, np. elektrony w atomie przyjmują inne formy istnienia niż elektrony swobodne.
- Jaka była teoria Epikura.
Filozofia Epikura opierała się na teorii, że całe dobro i zło wynika z odczuwania przyjemności i bólu. Dobre jest to co przyjemne, złe jest to co bolesne. Dla Epikura przyjemność i ból były ostateczną podstawą moralnego rozróżnienia między dobrem a złem. Jeśli ból zostaje świadomie wybrany zamiast przyjemności, to tylko dlatego, że w niektórych przypadkach prowadzi do większej przyjemności. Jako wskazówki etyczne Epikur podkreślał istotę zminimalizowania bólu i maksymalizacji szczęścia swojego jak i innych.
- Co to jest hylemorfizm?
Hylemorfizm (Arystoteles)- stanowisko w teorii bytu i filozofii przyrody zakładające, że zmienne i stałe elementy współistnieją ze sobą. Cecha stała to materia (hyle), natomiast cecha zmienna to jej forma (morphe), stąd nazwa hylemorfizm. Przemiana dotyczy formy, a nie samej materii - dojrzewanie, odmiana, ruch, to przemiany formy.
- Co to jest teleologia?
Teleologia (Arystoteles) – teoria zakładająca, że porządek świata jest celowy. Celowości tą widać we wszystkich przemianach materii, każdy byt dąży do aktualizacji swojej formy. A sama przyczyna celowa jest nadrzędna względem przyczyny sprawczej. Przykładem mogą być nasiona, których celem jest stanie się drzewem.
- Co napisał Arystoteles o duszy?
Wyróżnił 3 formy duszy, odpowiadające różnym poziomom organizacji życia:
· dusza wegetatywna - odżywianie, wzrost, rozmnażanie
· dusza zmysłowa - postrzeganie zmysłowe (rozsądek), poruszanie się
· dusza rozumna - myślenie (dzieli się na bierną i czynną)
Dusza stanowi w systemie Arystotelesa formę życia organicznego. Dusza ludzka stała się najdoskonalszą z form, ponieważ jest jedyną, która posiadła zdolność rozumienia świata zewnętrznego oraz świadomości samego siebie. Jako najdoskonalsza jest również najbliższa połączenia się z Bogiem. Dusza jest jednak tylko formą materii, nierozerwalnie z nią związaną. Dusza i ciało człowieka tworzą więc swoistą całość, a nie dwa oddzielne byty.
- Jak epistemologia Platona rozwiązuje paradoks zmienności i stałości?
Epistemologia Platona próbowała wyjaśnić paradoks zmienności i stałości w taki sposób, że przedstawiała obiekty stałe jako idealne i niezmienne kategorie ogólne, a obserwowane formy były natomiast jedynie niedoskonałymi cieniami, które migotały w świetle, dlatego były ulotne.
- Jak relację pomiędzy aktualnym i potencjalnym można rozumieć w odniesieniu do pamięci?
Dla podmiotu poznającego istnienie aktualne to proces zachodzący w krótkotrwałej pamięci roboczej, coś w danej chwili przeżywanego.
Istnienie potencjalne to wszystkie możliwe konfiguracje pobudzeń mózgu, a szczególnie kolumn korowych skojarzeniowej pamięci długotrwałej.
W ciągu życia tylko niewielka ich część może stać się aktywna, a więc zaistnieć aktualnie, prowadząc do określonych stanów umysłu, przypominania i rozpoznania relacji, których wcześniej nie dostrzegaliśmy.
- Skoro według Platona dusza zawiera wszystkie idee, czemu ich nie pamiętamy?
Platon uważał, że zapominamy po drodze ze świata idei do ciała, doznając amnezji (anamnesis) w chwili narodzin. Jest oczywiście dokładnie odwrotnie, to świat ciała umożliwia tworzenie idei … Poznanie zmysłowe jest nieostre, niepewne, dotyczy świata cieni form idealnych. Poznanie rozumowe jest najwyższym rodzajem poznania, pozwala poznać prawdę. Alegoria jaskini: widzimy jedynie cienie, zamknięci w świecie poznania zmysłowego. To prawda! Widzimy jedynie cienie prawdziwego świata, nieskończoność przefiltrowaną przez zmysły i korę zmysłowa, produkującą materiał dla naszych wrażeń, postrzeganych wewnętrznie stanów mózgu. Jednak nic nie wskazuje na to by prawdziwy świat był idealny, matematyka pozwala jedynie na jego zgrubny opis.
- Jak w dzisiejszych czasach można rozumieć alegorię jaskini Platona?
Alegoria jaskini mówi o tym, że widzimy jedynie cienie, nieostre, rozmyte twory, zamknięci w świecie poznania zmysłowego.
Z tym stwierdzeniem nawet współcześnie można się zgodzić, ponieważ stale jesteśmy ograniczeni naszymi zdolnościami poznawczymi. Widzimy jedynie cienie prawdziwego świata, nieskończoność przefiltrowaną przez zmysły i korę zmysłową, produkującą materiał dla naszych wrażeń, postrzeganych wewnętrznie stanów mózgu.
