28. Neuropsychologia- mózg zaburzony Flashcards
- Na czym polega nowa klasyfikacja zaburzeń psychicznych?
Nowe podejście do klasyfikacji zaburzeń psychicznych, oparte na fenomice, określane jako ResearchDomainCriteria (RDoC), czyli domenowe kryteria badawcze, odwołuje się do zaburzeń działania 5 dużych systemów odpowiedzialnych w mózgu za analizę:
- wartości negatywnych (strach, lęk, utrata, frustracja, awersja)
- wartości pozytywnych (reakcje na nagrody, antycypację, chęć i preferencje działania, tendencje i hedonistyczne nawyki)
- mechanizmów poznawczych (uwagi, percepcji, pamięci deklaratywnej i roboczej, języka, kontroli i planowania działania
- relacji społecznych (przywiązania, sprawstwa, komunikacji, samowiedzy, rozumienia siebie) mechanizmów regulacyjnych i pobudzających (rytmów okołodobowych, pobudliwości, przytomności).
- Co to jest fenomika neuropsychiatryczna?
Szczegółowy opis własności organizmu na różnych poziomach to fenomika. W przypadku zachowania i jego zaburzeń istotne są poziomy od genów, przez ścieżki sygnałowe, struktury białkowe, neurony, sieci neuronów, obszary realizujące funkcje i określone zadania, do całych konstruktów psychologicznych opisujących mechanizmy poznawcze i ich zaburzenia. bada jakie typy fenotypów są charakterystyczne dla chorób mózgu.
- Jakie 6 sieci rozległych aktywacji mózgu uwzględniono w badawczych kryteriach domenowych NIMH?
Wartości negatywnych (strach, lęk, utrata, frustracja, awersja).
Wartości pozytywnych (reakcje na nagrody, antycypację, chęć i preferencje działania, tendencje i hedonistyczne nawyki).
Mechanizmów poznawczych (uwagi, percepcji, pamięci deklaratywnej i roboczej, języka, kontroli i planowania działania)
Relacji społecznych (przywiązania, sprawstwa, komunikacji, samowiedzy, rozumienia siebie)
Mechanizmów regulacyjnych i pobudzających (rytmów okołodobowych, pobudliwości, przytomności).
Systemów sensomotorycznych (odpowiedzialnych za planowanie działań, ruch, nawyki, odruchy, poczucie sprawstwa).
- Jak zachowują się osoby z uszkodzeniami kory przedczołowej w sytuacji dylematów moralnych? Podaj konkretny przykład.
Kora przedczołowa (PFC) jest siedliskiem moralności i racjonalności. Uszkodzenia PFC prowadzą do nabytej socjopatii, zbrodni w afekcie. Uszkodzenie ciał migdałowatych => zaniku empatii, braku strachu, zachowań typowych dla psychopatów działających bez emocji. Oceny w więzieniach USA pokazują, że ~25% przypadków to te dwie kategorie, często z powodu komplikacji porodowych lub traumy.
Uszkodzenie PFC zwiększa skłonność do ocen moralnych opartych na użyteczności (Koenigs i inn 2007). Osobom zdrowym i z uszkodzeniami mózgu w obszarze brzusznym PFC i innych obszarach przedstawiano różne dylematy moralne. Czy był(a)byś skłonny(a):
- Wynająć gwałciciela by napadł na Twoją żonę a potem pocieszać ją tak, by zaczęła lepiej Ciebie doceniać?
- Dzieciobójstwo w szatni: jako nastolatka zachodzisz w ciążę, ale nie jesteś gotowa by troszczyć się o dziecko. Rozwiązaniem jest urodzić dziecko w szatni, zawinąć w ręcznik i wyrzucić do śmietnika a potem udawać, że się nic nie stało.
- Tlenu w łodzi podwodnej nie wystarczy by wszyscy przeżyli, ale do czasu wynurzenia się, ale jest jeden ranny marynarz, którego można zastrzelić, wtedy powinno tlenu wystarczyć; czy należy to zrobić?
- 6 osób umiera z powodu niedoboru witaminy, można ją dostać z jednej nerki, którą wystarczy wyciąć jednemu zdrowemu człowiekowi, który nie chce jednak jej ofiarować – czy należy wyciąć mu ją siłą?
- Syn terrorysty - czy poddać go torturom? Może się ojciec załamie i coś powie.
- Zabicie żołnierza w pułapce – nic nie powie wrogowi.
- Z jakimi uszkodzeniami mózgu wiąże się nabyta socjopatia?
Nabyta socjopatia jest związana z uszkodzeniem kora przedczołowej (PFC), która jest zaangażowana w oceny moralne i racjonalne. Uszkodzenie ciał migdałowatych powoduje zaniku empatii, braku strachu, zachowań typowych dla psychopatów działających bez emocji.
- Możliwe mechanizmy odpowiedzialne za zaburzenia spektrum autyzmu.
Przyczyny: nie znane, niektóre formy skorelowane są z genami odpowiedzialnymi za produkcję białek z rodziny neuroligin (NLGN) i neureksin.ZespółRetta, jedna z najgorszych form autyzmu, związany jest z mutacją genu MECP2. Możliwe mechanizmy: jest ponad 20 różnych teorii autyzmu, ale większość z nich myli objawy z przyczynami, lub nie dociera do źródła problemu. Np:
- brak zdolności do zabawy na poziomie symbolicznym, wyobraźni;
- niedorozwój teorii umysłu, pozwalającej zrozumieć różnicę pomiędzy istotami żywymi i obiektami martwymi, świadomość obecności “ja” i innych “ja”, co utrudnia rozwój kompetencji językowych;
- źle działający system neuronów lustrzanych
- Możliwe mechanizmy odpowiedzialne za padaczkę.
Padaczka wiąże się z silnym pobudzeniem neuronów, które nie jest wyhamowywane przez interneurony, więc całe obszary mózgu silnie pobudzone nie wykonują swoich funkcji a ich aktywność może być interpretowana wewnętrznie na różny sposób. Napady padaczkowe mogą być wynikiem bardzo wielu czynników i obejmować obszary całego mózgu (padaczka grand mall), lub być zlokalizowane pewnych obszarach - np. padaczka hakowa czy padaczka skroniowa, wywołujące halucynacje wzrokowe, słuchowe, węchowe i smakowe.
- Czemu stymulacja nerwu błędnego jest pomocna?
Stymulacja nerwu błędnego (vaguse nerve) jest nieinwazyjną drogą do regulacji wielu funkcji organizmu i znajduje zastosowania w leczeniu wielu chorób i zaburzeń. Nerw błędny, który kończy się w pniu mózgu w jądrach pasma samotnego, pobudza je do wydzielania różnych neurotransmiterów: GABA, serotoniny, noradrenaliny. Przekazuje informacje czuciowe zebrane z baroreceptorów, chemoreceptorów, oraz mechanoreceptorów z wielu narządów (np.serca, dróg oddechowych, przewodu pokarmowego). Niestety nie jest to precyzyjna stymulacja wybranych obszarów, podsystemów lub ścieżek sygnałowych w mózgu (działa jednocześnie na wiele różnych funkcji).
- Rodzaje agnozji.
Apercepcyjna agnozja wzrokowa (ślepota korowa, ślepota psychiczna) to szeroka kategoria obejmująca niezdolność rozpoznawania znanych przedmiotów czy ich funkcji na podstawie samej obserwacji wzrokowej, ale nadal możliwe jest rozpoznawanie za pomocą innych zmysłów. Zwykle związana jest z uszkodzeniami obszarów wzrokowych w płatach potylicznych, skroniowych i ciemieniowych. Agnozja apercepcyjna, czyli niezdolność rozpoznawania informacji zawartych w bodźcach wzrokowych, formowania perceptów, może obejmować:
- Agnozję kolorów, czyli mózgową achromatopsję. Jest to wynik uszkodzenia pola wzrokowego V4 lub przyległych do niego obszarów, w nielicznych przypadkach wynikających np. z niedokrwienia może być to sytuacja odwracalna.
- Agnozja twarzy (prozopagnozja), czyli niezdolność do rozpoznania twarzy, może być zarówno wrodzona (około 2.5% ludzi) jak i nabyta (udary, uszkodzenia dolnego płata skroniowego). Pomimo trudności w zapamiętywaniu twarzy (często słychać “nie mam pamięci do ludzi” lub do nazwisk) można znaleźć alternatywne sposoby identyfikacji. np. pamiętać fryzurę czy ubiór, głos lub sposób poruszania się. Apercepcyjna forma jest uszkodzeniem wczesnego etapu przetwarzania informacji dotyczacych twarzy, nie pozwala na dostrzeżenie różnic pomiędzy twarzami, łącznie z rasą czy płcią. Pozostają utajone reakcje emocjonalne, np. elektrodermalne, ale brak jest świadomych wrażeń.
- Prozopagnozja skojarzeniowa wynika z braku komunikacji pomiędzy obszarem mózgu rozpoznającym twarze i pamięcią semantyczną, można więc odróżnić twarze na zdjęciach, ale nie da się nic powiedzieć o osobach, które na nich są.
- Prozopamnezja jest brakiem zdolności zapamiętywania twarzy, pomimo zdolności do rozpoznawania; prawdopodobnie percepcja twarzy nie jest stabilna i infromacje o niej nie zostają zakodowane w pamięci.
- Agnozja gestów (PantomimeAgnosia) to niezdolność do rozumienia gestów, a więc i pantomimy. Jest rezultatem uszkodzenia dolnoskroniowych obszarów wzrokowych. • Akinetopsja, czyli ślepota ruchu, to niezdolność do postrzegania obiektów w ruchu, w tym zmiany wyrazu twarzy czy ruchu warg.
- Agnozja orientacyjna, czyli niezdolność do określenia orientacji przedmiotów w przestrzeni.
- Symultanagnozia, czyli agnozja symultatywna, w której możliwe jest rozpoznawanie tylko jednego obiektu jednocześnie. Skupienie się na obiekcie nie pozwala dostrzec całego układu elementów, uwaga jest zawężona a jej przeniesienie powoduje zanik widzenia poprzedniego przedmiotu.
- Agnozja integracyjna jest specyficznym rodzajem agnozji skojarzeniowej, związanym z niezdolnością do grupowania i integracji informacji o cechach przedmiotu, a w rezultacie niezdolności do rozpoznawania obiektu, który może zostać podzielony na części.
- Autopagnozja, lub agnozja obrazu ciała, to brak rozumienia położenia członków swojego ciała w przestrzeni, lokalizowania części swojego ciała.
- Somatotopagnozja dotyczy nie tylko własnego ciała ale i innych, manekinów i rysunków.
- Agnozja palców, czyli niezdolność do rozpoznawania palców, rozróżniania, nazywania, jest tu jednym z przykładów. Informacja wzrokowa potrzebna jest też by prawidłowo nadawać nazwy; zaburzenie przepływu informacji miedzy korą zmysłową i obszarami skroniowymi odpowiedzialnymi za język prowadzi do dysnomii, zwanej też afazją nominalną, a więc skojarzenia nazwy z obiektem.
- Z czego wynika agnozja kolorów i czym się różni od anomii kolorów?
Agnozję kolorów, czyli mózgową achromatopsję. Jest to wynik uszkodzenia pola wzrokowego V4 lub przyległych do niego obszarów, w nielicznych przypadkach wynikających np. z niedokrwienia może być to sytuacja odwracalna. Problemem stanowiącym rdzeń anomii barw jest deficyt pamięci. Oznacza to, że pacjent widzi kolory, nawet poprawnie koloruje czy kopiuje barwne rysunki, ale nie jest w stanie nazwać barw jakie spostrzega. Skutkuje to zubożeniem słownictwa w zakresie nazw kolorów. Podsumowując pacjent poprawnie odbiera sygnały wzrokowe oraz je przetwarza jednak w umyśle nie jest w stanie odnaleźć nazwy desygnatu. Rodzi to dużą frustrację u pacjentów, gdy widzą coś ale nie mogą znaleźć słów by to nazwać.
- Zespół nieuwagi stronnej w mózgu.
Jest to uszkodzenia tylnej części płatu ciemieniowego prawej półkuli powodują jednostronne pomijanie ( zespół nieuwagi stronnej) - lewa strona pola widzenia znika, nie można jej sobie wyobrazić!
Pacjenci pomijają połowę pola widzenia (zwykle lewą), nie wyobrażają sobie tego, co jest po zaniedbywanej stronie. Dla osób o dominacji lewej półkuli w realizacji funkcji językowych prawy płat ciemieniowy zaangażowany jest w przetwarzanie informacji o relacjach pomiędzy obiektami w lewym polu widzenia, a więc po lewej stronie przestrzeni. Zaburzenia w zespole nieuwagi stronnej występują po uszkodzeniu obszarów ciemieniowoskroniowych prawej półkuli, a mechanizm prawdopodobnie polega na nieadekwatnej ocenie informacji percepcyjnych, które są spowodowane zaburzeniami relacji między nieświadomymi a świadomymi aspektami procesu spostrzegania.
- Dlaczego możliwa jest aleksja bez agrafii?
Czysta aleksja (purealexia), niezdolność do czytania przy zachowanej zdolności do pisania Aleksje: trudności z czytaniem, uszkodzenia w okolicach zakrętu kątowego lub okolic ciemieniowych, powodują również trudności z matematyką. Agrafia: trudności z pisaniem liter, uszkodzenia w okolicach zakrętu kątowego. Efekty wynikające z zaburzenia przepływu informacji przez mózg mogą spowodować np. aleksję bez agrafii: czytanie przebiega sprawnie, ale powtarzanie czy mówienie samemu nie. Czytanie może być sprawne, ale próba zapisu przeczytanego wyrazu już nie, bo myli się kolejność liter. Warto popatrzeć na schemat współpracy różnych obszarów mózgu ze sobą, przeanalizować przepływ informacji konieczny do złożonych czynności i konsekwencje jednokierunkowych zburzeń. Aleksja bez agrafii to niezdolność do czytania przy zachowanej zdolności kopiowania i pisania słów. W kulturach, w których używa się kilku różnych alfabetów (np. w Japonii) zaobserwowano przypadki utraty zdolności czytania jednego z nich ale nie drugiego; podobnie w przypadku samej agrafii, można zapomnieć pisowni jednej z form.
- Jak możliwa jest anozognozja?
Anozognozja polega na zaprzeczaniu istnienia poważnego problemu, np. utraty wzroku lub paraliżu, i występuje dość często, u powyżej 10% osób z uszkodzeniem mózgu w obszarze skrzyżowania ciemieniowo-skroniowego i uszkodzeń wzgórza. Paraliż połowy ciała nie jest zauważany, ani u siebie ani u innych, pacjenci konfabulują, mają wrażenie, że widzą swoją poruszającą się rękę - pomimo braku zaburzeń psychiatrycznych, nieuwagi stronnej i zaburzeń wzrokowych. Anosognozja – zaburzenia neurologiczne, polegające na niezdolności zdania sobie sprawy z własnejc horoby. Schorzenie to występuje najczęściej przy paraliżu lewostronnym (prawej półkuli mózgu). Objawy anosognozji podobne są do psychologicznych mechanizmów zaprzeczania chorobie (brak zainteresowania swoją ogólną sytuacją; emocjonalna i uczuciowa obojętność wobec sytuacji), w rzeczywistości mają jednak podłoże neurologiczne związane z uszkodzeniem prawej części kory mózgowej znanej jako kora somatosensoryczna. Jednym z rodzajów anozognozji jest zespół Antona polegający na nieuświadamianiu sobie i zaprzeczaniu swojejślepocie. Występuje on u wielu osób ze ślepotą korową (zwaną też ślepotą mózgową), która spowodowana jest uszkodzeniem pierwotnej kory wzrokowej w płatach potylicznych oraz istoty białej.
14.Czemu psychoterpia może być skuteczna?
Przyczyną skuteczności psychoterapii jest neuroplastyczność. Pacjenci chcą się zmienić, wiedzą, jacy chcą być lub też niebyć, wiec kierunek ich zmian jest wytyczony. Poza tym wzmacniana jest determinacja do zmian poprzez dyskusje z terapeutą lub z grupą. By dokonać zmian, wymagana jest zwiększona plastyczności mózgu, a to gwarantują emocje, które trzeba wywołać i można to robić na różne sposoby (od przeżywania dziecięcej traumy do ustawiania ludzi w grupie). Każda metoda, która w takim kontekście wywoła emocje, doprowadzi do zmian w pożądanym kierunku, jednak same emocje bez odpowiedniego kontekstu utrwalają przypadkowe zmiany, zwykle mało korzystne.
- Jaki jest mechanizm działania medytacji?
- Mózg zużywa około 20% całej energii organizmu.
- Znaczna część tej energii zużywana jest niepotrzebnie na procesy lokalne, pojawiające się jako przelotne myśli na różne tematy, stany emocjonalne, martwienie się z niepotrzebnych powodów itd.
- Te “pasożytnicze procesy tła” są w większości nieuświadamiane, ale cały czas konkurują z tymi, które są w danym momencie treścią świadomości i od czasu do czasu pojawiają się spontanicznie.
- Takie “pasożytnicze” procesy angażują obszary mózgu nie pozwalając na skupienie się w pełni, czy to nad przeżywaniem jakiegoś wrażenia, czy rozwiązywaniem jakiegoś problemu.
- Różne metody koncentracji, przez intensywne skupianie się nad jakimś problemem, przez śledzenie oddechu czy powtarzanie mantr lub modlitw obniżają aktywność procesów tła tak, że mogą one całkowicie zaniknąć.
- Wiele metod wiąże się z regulacją oddechu, a to może przyczynić się do lepszego dotlenienia mózgu i bardziej intensywnej pracy pobudzonych obszarów.
- W efekcie jest więcej “energii mentalnej” czyli energii związanej z aktywacją obszarów mózgu potrzebnych w danej chwili, co stwarza wrażenie większej czujności, sprawności działania, braku szumu tła, przebudzenia z “rozmytego” stanu świadomości. Sprawność wynika też z lepszej synchronizacji oddalonych od siebie obszarów mózg i jest szczególnie widoczna w działaniach wymagających integracji wielu zdolności, np. muzyce czy tańcu; niższe zużycie energii związane jest bowiem z niższymi dominującymi częstotliwościami oscylacji neuronów, a to oznacza wydłużenie fal pobudzeń kory mózgu i łatwiejszą synchronizację odległych obszarów (świadczą o tym również wyniki treningu neurofeedback).
