week 8 ZO.1 (micro-)anatomie van het hematopoëtisch en lymfatisch systeem Flashcards
plek van bloedaanmaak in foetale periode
dooierzak -> foetale lever -> milt -> beenmerg (na geboorte)
functie chemokines
het zijn eiwitten (cytokinen) met een chemoattractieve werking op cellen die hiervoor een receptor hebben
waaruit bestaan de orale componenten van het GALT (gut-associated lymphoid tissue)
tonsillae pharyngeales of adenoid, tonsillae palatinae en tonsillae linguales, het zijn lymfoïde weefsels die als eerste reageren op antigenen die via de orale route binnenkomen
welke organen hebben de functie om het bloed te filteren?
lever, milt en beenmerg
hoe werkt de bloedcirculatie van het beenmerg?
dubbele bloedsomloop
1) arteriën (van spier en bot) -> capillair netwerk door kanalen van Havers in bot / sub-endosteaal -> beenmergsinusoïden -> centrale vene -> verlaat via efferente vene
2) arterie van bot en spier gelijk naar centrale gedeelte -> verticaal met bot mee terwijl arteriolen centrifugaal naar endost verlopen -> capillaire netwerk
uiteindelijk via capillaire netwerk weer naar sinusoïden, centrale vene en efferente vene uit het beenmerg
in welke organen worden de erytrocyten en bloedplaatjes afgebroken?
in de milt, beenmerg en lever
welke fagocyten ruimen in milt, beenmerg en lever de oude bloedcellen op?
macrofagen
hoe heet de oude bloedcellen in de lever?
Kupffercellen, ze zijn in de sinusoïden gelokaliseerd
waar worden granulocyten die naar een ontsteking zijn gerekruteerd vooral afgebroken?
op de plaats van ontsteking, door macrofagen
welke producten bij de afbraak van hemoglobine uit erytrocyten komen vrij?
bilirubine en ferritine/hemosiderine-complexen
Hoe worden de afbraakproducten van bilirubine uitgescheiden?
komt in het bloedplasma voor en kan in de lever via de gal in de darm worden uitgescheiden
waar komen afbraakproducten van ferritine/hemosiderine-complexen terecht?
de ijzercomplexen ferritine (fijne korreltjes) en hemosiderine (grotere aggregaten) vind je terug in macrofagen, vooral in de milt, maar ook in het beenmerg. Deze vorm van ijzeropslag kan worden hergebruikt voor erytropoiese.
bloedcirculatie in de milt
op 2 manieren:
1) gesloten circulatie: arteria lienalis -> vertakt -> capillair -> sinusoïden -> verlaat via afvoerende vene (v. lienalis)
2) open circulatie, functie = erytrocyten en bloedplaatjes wegvangen
milt arterie -> trabekelarterie -> centrale arterie in de PALS -> follikels -> hulsarteriën & penseelarteriën (open eind) -> mazige ruimte tussen miltsinussen -> via endotheliale kleding in het sinuslumen -> bloedvaten treden uit via afvoerende vene
structuren in de rode pulpa
sinussen en rode pulpa strengen, verder komen er bindweefseltrabekels voor
hoe wordt het bloed gefilterd in de rode pulpa?
macrofagen, oude cellen en -fragmenten en micro-organismen
welke lymfocyten zijn met name te vinden in de paracortex, en welke in de follikels?
paracortex -> T-lymfocyten
follikels -> B-lymfocyten
via welke weg doorloopt de lymfe de route door de lymfeklier?
afferente lymfevaten -> kapselsinus -> trabekelsinussen -> parenchym cortex lymfeklier -> medulla lymfeklier -> efferente lymfevaten
naar welk orgaan zal een tumor van het darmepitheel het meest waarschijnlijk metastaseren via de hematogene route
lever
naar welk orgaan zal een tumor van het darmepitheel het meest waarschijnlijk metastaseren via de lymfogene route
longen (darm -> regionale lymfeklier -> ductus thoracicus bij vena subclavia -> in het bloed -> rechter harthelft -> long)
waar zal primair een metastase verwacht kunnen worden van een melanoom (huidtumor van melanocyten) ?
in de drainerende lymfeklier van dat huidgebied. Voor een melanoom in het onderbeen is dat een popliteale (knieholte) of inguinale (lies) lymfeklier.
van waaruit zal de metastasen verder kunnen migreren vanuit de drainerende lymfeklier van het huidgebied?
andere lymfeklieren, of via ductus thoracicus weer het bloed in en naar de rechterhelft en naar de longen
in welke locaties / organen kun je metastasen verwachten van longkanker indien de metastasering verloopt via de hematogene route?
in capillaire netwerken van de darm, nieren, botten etc
waar zul je het meest waarschijnlijk metastasen verwachten van een lymfoom?
in andere lymfeklieren, maar ook in de lymfevaten zelf, de milt, en andere plaatsen waar lymfocyten zich bij voorkeur ophouden (darm, huid, abdomen, long).
definitie cytokine
een relatief klein glycoproteïne (grootte-orde 10-30 kDa) dat invloed heeft op het gedrag van cellen. Het begrip ‘cytokines’ omvatten alle subtypen, zoals groeifactoren, chemokines, interferonen en interleukines.
definitie groeifactor
glycoproteïne dat de proliferatie (en maturatie) van cellen stimuleert.
definitie chemokine
glycoproteïne dat een chemotactische werking heeft op cellen (en deze ook activeert).
functie chemokine SDF-1 (/CXCL12), met receptor CXCR4
hematopoietische stam- en progenitorcellen brengen CXCR4 hoog tot expressie en worden op hun plaats gehouden door de interactie tussen SDF-1 en CXCR4, het heeft een functie in homing en migratie van verschillende typen tumorcellen
welke tumoren brengen CXCR4 hoog tot expressie
acute en chronische leukemie, colon-, mamma-, long- en prostaatcarcinoom
hoe kun je verklaren dat b.v. colon- en mammacarcinoom niet alleen naar bot / beenmerg, maar ook bij voorkeur naar long, lever en lymfeklieren migreren?
tumorcellen die metastaseren komen eerst aan bij long, lever en lymfeklieren. Bovendien produceren ook deze organen relatief veel SDF-1/CXCL12.
wat doet chemotaxie?
chemotaxie is betrokken bij de migratie van tumorcellen naar bepaalde organen
welke factoren, naast chemotaxie, zullen bepalend zijn of tumorcellen metastaseren naar bepaalde organen?
vascularisatie van de organen en mogelijkheid tot hechting en penetratie van de vaatwand. In een uitgebreid capillair of sinusoïdaal netwerk, zoals long of lever, worden tumorcellen gemakkelijk gevangen.
lokale synthese van groeifactoren die tumorcellen ondersteunen.
wat is de consequentie van integrine-activatie door SDF-1 <–> CXCR4 interactie
binding aan integrine liganden
wat is de rationale voor de combinatiebehandeling van CXCR4 antagonist met chemotherapie?
verschillende therapeutische mechanismen zijn waarschijnlijk werkzaam
Behandeling met CXCR4 antagonist verbreekt het chemotactisch effect van SDF-1/CXCL12. Leukemiecellen worden hierdoor in circulatie gebracht. Daar zijn ze gevoeliger voor chemotherapie, omdat ze in de weefselniche beschermd waren (door lokale groeifactoren geproduceerd door het stroma).
Als overleving en proliferatie van de betreffende tumorcellen wordt gestimuleerd door CXCR4-triggering, dan wordt deze prikkel weggenomen en kan de chemotherapie effectiever zijn.
