Thema 5: H9 Flashcards
Geef de definitie van stress (4 punten)
- Inwendige fysiologische toestand van personen die worden blootgesteld aan bedreigende of opwindende situaties (Cannon)
- Algemen aanpassingssyndroom (GAS), 3 fysiologische fasen: Alarmering, weerstand, uitputting. Seyle
- Stressor: elke kracht die een psychische of lichamelijke factor over zijn stabiliteitsgrens duwt en spanning veroorzaakt bij een persoon
- Defintie UK health: Proces dat ontstaat als verschillende soorten en combinaties van werkeisen iemands vermogen en capaciteiten om eraan te voldoen overstijgen.
Beschrijf de 3 fysiologische fasen in stressituatie
- Alarmering: activering verdedigingsmechanismen: hartslag en bloeddruk omhoog
- Weerstand: aanpassing aan volhouden van de verdedigingsactie –> terugkeer evenwicht of volgende fase
- Uitputting: ontregeling interne fysiologische processen
Noem 3 categorieën van modellen van werkstress
- Structureel
- Transactioneel
- Modellen obv hulpmiddelen
Geef 2 kenmerken van modellen van werkstress obv structurele benadering
- Beschrijven aspecten van werk die wss kunnen leiden tot negatieve emotionele stresstoestand bij werknemers
- Benoemen psychologische aspecten van het werk (psychosociale arbeidsomstandigheden) die met zekerheid verband houden met aanzienlijke problemen met de lichamelijke of psychische gezondheid
vb. Demand-controlmodel (DCM); demand-control-support model (DCSM)
Beschrijf 4 aspecten van het demand-controlmodel (DCM), Karasek
- Taakeisen: hoeveelheid werk die iemand doet, ook: tijdsdruk, hoeveelheid mentale en lichamelijke inspanning die het werk vereist
- Controle:
a) vaardigheidsdiscretie: mate in staat zijn vaardigheden en capaciteiten te gebruiken
b) beslissingsruimte: hoeveelheid controle over eigen werksituatie
Combi eisen + controle –> 4 werkcategorieën
Noem de 4 werkcategorieën van het DCM model
- Passief werk: lage taakeisen, lage controle
- Overbelastend werk: hoge eisen, lage controle –> risico gezondheidsproblemen
- Eenvoudig werk: lage eisen, veel controle
- Actief werk: hoge eisen, veel controle
Noem 2 redenen waarom controle belangrijk is, Fox
- Kansen beter opgewassen te zijn tegen taakeisen
- Vervult menselijke basisbehoefte
Noem 3 aspecten van taakeisen van het DCM model
- Kwanti en kwali elementen
- Bowling: Constent + sterk verband hoge gepercipieerde werkbelasting en verslechterde lichamelijke en psychol. gezondheid. Verklaart NIET individu. verschillen werknemers! Weinig verband werkbelasting en depressie
- Tetrick en Winslow: zware werkbelasting is niet 1 vd 5 belangrijkste oorzaken van werkstress
Beschrijf het demand-control-support-model (DCSM)
- Emotionele ondersteuning en praktische hulp –> vermindering impact hoge taakeisen
- Strainhypothese
- Leerhypothese
Beschrijf de strainhypothese
Hoge mate van sociale ondersteuning fungeert als buffer tegen de negatieve effecten van taakeisen
Beschrijf de leerhypose
Veel controle en sociale ondersteuning helpen bij het aanleren van nieuwe vaardigheden –> aanpassen aan eisen –> verhoogde motivatie en bevrediging
Beschrijf 3 aanvullende categorieën functietypen, Holman
- Verzadigde banen: hoge werkbelasting, hoge eisen interactie met anderen, lange en ongebruikelijke werktijden: hoge managers en professionals
- Banen waarbij in teams wordt gewerkt: gezamelijke besluitvorming, veel vrijheid handelen en steun anderen, vaste standaarduren. Ambachts- en vakmensen, medewerkers technische ondersteuning
- Onzekere banen: slechtbetaalde banen zonder zekerheid. Weinig controle en ondersteuning, weinig opleidingsmogelijkheden en inflexibele werktijden. Retail, bouw, schoonmaakbranche
Beschrijf het Michigan-model en person-environment fit-model
- Stellen dat de vaardigheden, capaciteiten, kennis en attitudes van elke werknemer goed meoten passen bij de eisen die functie aan hun stelt
- Minder aansluiting is meer stress
- SUBJECTIEVE PERCEPTIES van stressoren op het werk.
Beschrijf het vitaminemodel (WARR)
- Werkomstandigheden kunnen pos. invloed hebben op gezondheid, maar te veel is verspilling of zelf schadelijk
- Drempelniveau: geen positieve effecten, ook niet schadelijk, bijv salaris
- Schadelijk: overmatig aanwezig of afwezig, bv taakeisen, controle, sociale ondersteuning
Beschrijf kort structurele modellen van werkstress
Vooral taakeisen, controle en sociale ondersteuning op het werk van belang. Mate waarin de werknemer en zijn werkomgeving bij elkaar passen speelt belangrijke rol bij het bepalen hoe stressvol de werknemer zijn baan vindt. Stress kan optreden als de functie niet past bij de persoon en hoe minder aansluiting er is, hoe meer stress ervaren wordt. Met name subjectieve percepties van stressoren op het werk zijn van belang.
Noem 3 aspecten van transactionele benaderingen van werkstress
- Focus: dynamische en continu veranderende percepties van werknemers van het evenwicht tussen de ervaren taakeisen en hun beoordeling van hun eigen middelen om daarmee om te gaan.
- Dynamisch karakter van stressprocess (Cummings en Cooper)
- Nadruk belang van het door werknemers gepercipieerde succes van hun pogingen om op taakeisen te reageren –> cogn stress- en copingstheorieën. Werknemers zoeken feedback en beoordelen deze.
Noem de 3 aspecten van het dynamische karakter van het stressprocess, Cummings en Cooper
- Homeostase proberen te behouden (stabiele toestand)
- Stabiliteitsmarge voor comfortabel voelen
- Gedrag gericht op handhaven stabiele toestand: aanpassingsproces of copingstrategie. Job crafting: proactieve benadering
Wat zijn transactionele stresmodellen?
- Cogn theorieën over stress en coping
- Richten zich meer op de PYCHOLOGISCHE MECHANISMEN VAN HET STRESSPROCESS
Beschrijf de primaire en secundaire beoordelingen van situaties volgens Lazarus en Folkman
- Primair: inschatten in hoeverre een situatie of gebeurtenis een bedreiging vormt: Probleem (schadeverlies), probleem kan worden (bedreiging), kansen voor winst (uitdaging)
- Secundair: is persoon tegen situatie opgewassen.
Samen: basis van wat te doen (transactie)