Thema 3.6 Systeembenadering

Question 1

Wat is de focus van de systeembenadering?

Answer 1

De systeembenadering focust op de sociale context. Verstoorde interactie en communicatie met de omgeving kunnen leiden tot psychopathologie.

Question 2

Wat is de basis van de systeemtheorie volgens Von Bertalanffy (1968)?

Answer 2

De systeemtheorie ziet een systeem als een samenhangend geheel van objecten en relaties, gebaseerd op circulaire in plaats van lineaire causaliteit.

Question 3

Wat is het verschil tussen lineaire en circulaire causaliteit?

Answer 3

• Lineaire causaliteit: Een duidelijke oorzaak-gevolgrelatie.
• Circulaire causaliteit: Gevolgen beïnvloeden ook weer de oorzaken.

Question 4

Wat is feedback binnen de systeemtheorie?

Answer 4

Feedback is een actie van een onderdeel in het systeem die leidt tot terugkoppeling vanuit een ander onderdeel.

Question 5

Wat is homeostase in de systeemtheorie?

Answer 5

Homeostase is het streven van organismen naar het behoud van evenwicht tussen zichzelf en de omgeving, inclusief adaptatie om nieuw evenwicht te bereiken.

Question 6

Hoe ontstond de systeembenadering in de jaren ‘50 en ‘60?

Answer 6

Er kwam meer aandacht voor de interactie tussen het individu en de sociale omgeving in relatie tot psychopathologie en psychosociale problemen, wat leidde tot de ontwikkeling van de systeembenadering.

Question 7

Wat is patiëntsubstitutie en wat is het doel van systeemtherapie?

Answer 7

Patiëntsubstitutie verwijst naar het verschijnsel waarbij problemen waarvoor een cliënt behandeld werd, later terugkeren bij andere gezinsleden.

Het doel van systeemtherapie is grip te krijgen op contextuele factoren die bijdragen aan psychopathologie.

Question 8

Wat is een systeem en wat zijn homeostatische mechanismen?

Answer 8

Een systeem is een koppel, gezin of andere groep mensen met een duurzame relatie. Het is dynamisch en moet zich aanpassen aan interne en externe omstandigheden.

Homeostase: Wanneer het systeem evenwicht vertoont.
Homeostatische mechanismen: Mechanismen die het interne evenwicht van het systeem herstellen als dit verstoord raakt. Gezinnen kunnen te flexibel of te rigide zijn, waardoor het evenwicht wordt beïnvloed.

Question 9

Wat zijn evenwichtige en onevenwichtige triades?

Answer 9

1. ** Evenwichtige triade: **Relaties zijn positief of er is een stabiele coalitie, wat bijdraagt aan homeostase.

• Stabiele coalitie: Twee van de drie personen zijn het eens over de sociale status van de derde persoon.

2. Onevenwichtige triade: Er is spanning tussen groepsleden, wat gedrag oproept om de spanning af te voeren of een nieuw evenwicht te vinden.

Question 10

Hoe wordt spanning afgevoerd bij onevenwichtige triades en waarom kan dit problematisch zijn?

Answer 10

Bij onevenwichtige triades wordt spanning vaak afgevoerd door het vormen van coalities. Dit is normaal, maar het kan problematisch worden als:

• De coalities rigide zijn.
• De coalities ontstaan binnen generationele subsystemen, zoals moeder-dochterrelaties.

Question 11

Hoe beïnvloedt hiërarchie triades in een gezin?

Answer 11

Een gebrek aan hiërarchie, zoals onvoldoende leiding en veiligheid door ouders, leidt tot problemen in het gezinsfunctioneren.

Question 12

Welke subsystemen bestaan er binnen een gezin?

Answer 12

1. Ouders: Een subsysteem als partners in een duurzame relatie en als samenwerkende opvoeders.
2. Kinderen: Een subsysteem waar ze ervaringen en meningen delen die niet altijd bekend hoeven te zijn bij ouders.

Question 13

Wat is cohesie en welke gradaties identificeerden Olson et al. (1983)?

Answer 13

Cohesie: De emotionele betrokkenheid of afstandelijkheid tussen gezinsleden.

Gradaties van cohesie:

• Verstrengeld
• Verbonden
• Afstandelijk
• Ontkoppeld

Question 14

Wat onderscheidde Minuchin in gezinscohesie?

Answer 14

• Kluwengezinnen: Overmatige betrokkenheid tussen gezinsleden.
• Los-zand-gezinnen: Gebrek aan betrokkenheid of verbinding.

Question 15

Wat houdt een trans-/intergenerationeel perspectief in?

Answer 15

Het is een kijk op relaties tussen en over generaties heen, waarin systemen streven naar balans tussen geven en nemen.

Question 16

Wat is het verband tussen loyaliteit en tekortkomingen door ouders?

Answer 16

Kinderen die door ouders tekort zijn gedaan, tonen vaak loyaliteit in de hoop dat ze alsnog krijgen waar ze existentieel recht op hebben.

Question 17

Wat stelde Watzlawick over communicatie?

Answer 17

Watzlawick stelde dat mensen via drie communicatiekanalen communiceren:

• Verbaal niveau: Woorden spreken.
• Vocaal niveau: Toon, volume en stemnuances.
• Visueel niveau: Gezichtsuitdrukking, houding, afstand en gebaren.

Question 18

Wat is het verschil tussen congruente en incongruente communicatie?

Answer 18

• Congruente communicatie: Informatie tussen communicatiekanalen komt overeen, waardoor de boodschap duidelijk is.
• Incongruente communicatie: Discrepanties binnen of tussen communicatiekanalen, wat problemen in relaties kan veroorzaken.

Question 19

Wat is het onderscheid tussen inhoudsniveau en betrekkingsniveau volgens Watzlawick?

Answer 19

• Inhoudsniveau: De feitelijke boodschap of mededeling.
• Betrekkingsniveau: De relatie tussen zender en ontvanger, beïnvloed door toon en context.

Question 20

Wat is interpunctie in de communicatie?

Answer 20

Interpunctie is het interpreteren van interacties tussen mensen in termen van oorzaak en gevolg.

Question 21

Wat is interpunctieproblematiek en hoe kan dit conflicten veroorzaken?

Answer 21

Interpunctieproblematiek ontstaat wanneer er verschil van mening is over oorzaak-gevolg, wat kan leiden tot conflicten.

Het gedrag van de ene persoon beïnvloedt het gedrag van de ander, en als beide gesprekspartners vast blijven zitten in hun eigen perspectief, kan dit disfunctionele communicatie veroorzaken.

Jij zei iets vs nee jij zei iets

Question 22

Hoe kijkt de systeembenadering naar psychopathologie?

Answer 22

De systeembenadering stelt dat mensen die schijnbaar gestoord gedrag vertonen niet als losstaande individuen moeten worden behandeld, maar dat het gedrag begrepen moet worden binnen de sociale context waarin het optreedt.

Question 23

Wat bewees Konrad Lorenz met zijn experiment met eenden?

Answer 23

Konrad Lorenz toonde aan dat psychopathologie alleen goed begrepen kan worden door de sociale context te analyseren waarin het gedrag optreedt.

Question 24

Hoe kijkt de systeembenadering naar opvattingen over menselijk gedrag?

Answer 24

De systeembenadering kijkt ook naar de opvattingen tussen culturen over menselijk gedrag, aangezien culturele context een rol speelt in hoe gedrag wordt geïnterpreteerd.

Question 25

Wat is een loyaliteitsconflict en wat zijn de gevolgen?

Answer 25

Een loyaliteitsconflict is een openlijk conflict tussen twee mensen (ouders/partners) in het bijzijn van het kind. Gevolgen zijn:

• Angst voor echtscheiding en het kwijtraken van ouders.
• Parenticatie: Het kind kan tussenbeide komen of gaan bemiddelen, wat zijn/haar rol verandert.
• Triangulatie: Het kind wordt beurtelings in het kamp van vader of moeder getrokken.

Question 26

Wat is een ouder-kind coalitie (perverse driehoek) en wat zijn de gevolgen?

Answer 26

Een ouder-kind coalitie (perverse driehoek) is wanneer een ouder en het kind zich tegen de andere ouder verenigen, wat leidt tot het overschrijden van subsystemen. Gevolgen:

• Parenticatie: Het kind neemt de rol van een volwassene of de ouder daalt af naar de kindrol.
• Er moet worden overwogen of het een coalitie ( verbond niet tegen ander gericht)) tegen de ander is, of een alliantie in een evenwichtige triade.
• Pas bij een rigide, herhalend patroon kan de triade pathogeen worden.

Question 27

Wat is een “toegedekt conflict” in de context van de systeembenadering?

Answer 27

Toegedekt conflict verwijst naar spanningen tussen ouders of partners die niet openlijk worden besproken, maar indirect via het kind worden uitgedrukt. Er zijn twee vormen:

• Detouring - attacking (zondebok): Het kind wordt de schuld gegeven voor de spanningen tussen de ouders, waardoor de echte problemen onopgemerkt blijven.
• Detouring - supportive (zorgenkind): Overmatige zorg voor het kind verbergt de slechte kwaliteit van de relatie tussen de ouders.

Question 28

q

Wat is “bufferen” in systeemtherapie

Answer 28

bufferen is wanneer een derde gezinslid betrokken wordt in een relatie tussen twee andere gezinsleden en de relatie manipuleert door hen tegen elkaar op te zetten of advies te geven.

Question 29

Wat zijn enkele disfunctionele interactiepatronen in de systeembenadering?

Answer 29

1. Avoid-pursue: Hoe meer iemand zich terugtrekt, hoe meer de ander achter hem/haar aanjaagt.
2. Afhankelijkheid vs. autonomie: Aanpassing van de omgeving aan de pathologie van een persoon versterkt afhankelijkheid.
3. Somber vs. opbeuren: Partners proberen de depressieve partner op te beuren, maar dit kan de depressie verergeren.
4. Paradoxale communicatie:
   * Paradoxaal bevel: Een gebod dat niet opgevolgd kan worden zonder tegenstrijdigheid.
   * * Dubbele binding: Twee of meer personen geven een paradoxale boodschap, waar geen reactie op mogelijk is.
5. Expressed emotion: Hoge mate van kritiek, vijandigheid en emotionele overbetrokkenheid in het gezin, voorspellend voor terugval in psychische stoornissen.

Question 30

Wat is meerzijdige partijdigheid in systeemtherapie?

Answer 30

Meerzijdige partijdigheid is het streven van de systeemtherapeut om de psychologische afstand tussen alle partijen gelijk te houden en een goede werkrelatie te onderhouden.

De therapeut ziet zichzelf als onderdeel van de triade en kan de posities van beide partijen in het conflict valideren en ondersteunen, terwijl hij/zij vatbaar blijft voor coalitiezoekend gedrag.

Question 31

Hoe gaat de therapeut om met inhouds- en betrekkingsaspecten in systeemtherapie?

Answer 31

De therapeut richt zich eerst op de betrekkingsaspecten (de relatie tussen de betrokkenen) voordat de inhoud wordt aangepakt. Paradoxale communicatie kan gericht worden toegepast, bijvoorbeeld door een paradoxale opdracht te geven, waarbij de patiënt doorgaat met verkeerd gedrag. Het bewustzijn van dit gedrag wordt vergroot doordat de therapeut geen tegendruk levert, wat het ingesleten interactiepatroon onderbreekt.

Question 32

Wat is een genogram en wat is het belang ervan in systeemtherapie?

Answer 32

Een genogram is een visuele weergave van de gezinsstructuur, waarin de relaties tussen gezinsleden worden verduidelijkt. Het helpt om nieuwe inzichten in de relaties te ontdekken of bestaande patronen te benadrukken. Tijdens het tekenen van het genogram ontstaat er een levendige interactie tussen de therapeut en cliënt, waarbij diverse thema’s besproken kunnen worden.

Question 33

Wat is narratieve therapie en hoe wordt het toegepast?

Answer 33

Narratieve therapie richt zich op de verhalen die mensen over hun leven vertellen. Het idee is dat** problemen voortkomen uit negatieve, problematische verhalen die mensen over zichzelf hebben**. De therapie zoekt naar uitzonderingen op deze verhalen van machteloosheid.

Een belangrijk aspect is het objectiveren van het probleem, waarbij het niet meer wordt gekoppeld aan de identiteit van de cliënt.

De therapeut stelt de “wondervraag”, waarbij de cliënt zich een situatie voorstelt waarin het probleem opgelost is, wat leidt tot verschuiving naar de gewenste situatie. Deze benadering bevordert de eigen regie van de cliënt. Het fundament van narratieve therapie is de democratisering van de behandelrelatie, waarbij respect en bondgenootschap centraal staan.

Question 34

Wat is Democratisering van de behandelrelatie binnen narratieve therapie:

Answer 34

respect voor de cliënt en
bondgenootschap staan centraal.

Question 35

Wat is Multisysteemtherapie (MST)

Answer 35

Een therapie waarbij meerdere milieus (gezin, school, vrienden, sociale media) worden betrokken in de behandeling.

eerste milieu: gezin
tweede millieu: school of bneroep
derde millieu: vrienden

Question 36

Wat is het doel van Functional Family Therapy (FFT)?

Answer 36

Het veranderen van disfunctionele familierelaties om gedragsproblemen te verminderen.

Question 37

Werkzaamheid van systeemtherapie bij verschillende stoornissen:

Answer 37

• Autismespectrumstoornissen: Onvoldoende onderzoek, maar bestaande studies wijzen op een gunstig effect.
• Schizofrenie en psychotische stoornissen: Effectief voor terugvalpreventie, algemeen functioneren en medicatietrouw bij volwassenen, maar geen effect op negatieve symptomen.
• Depressieve en bipolaire stoornissen: Weinig bewijs, maar veelbelovende resultaten. Relatietherapie is even effectief als individuele therapie bij volwassenen met relatieproblemen. Bij bipolaire stoornis is systeemtherapie effectief in combinatie met farmacotherapie.
• Angststoornissen: Effectief bij kinderen en adolescenten, behalve bij specifieke fobie. Partnerrelatietherapie is effectief bij volwassenen met paniekstoornis en agorafobie.
• Dwangstoornissen: Positief effect bij kinderen, maar onduidelijk bij volwassenen.
• PTSS: Weinig bewijs bij kinderen, maar lijkt effectief bij volwassenen.
• Eetstoornissen: Maudsley Family-Based Treatment (MFBT) is effectiever op lange termijn. Gezinstherapie is effectief bij kinderen en jeugdigen.
• Gedragsstoornissen: Effectief bij adolescenten, met duurzame effecten voor MST en FFT.
• Verslaving: Effectief bij adolescenten en jongvolwassenen, vooral op lange termijn.

Conclusie: Systeemtherapie heeft vaak langdurige effecten waar individuele therapieën tekortschieten.