Sýklalyf (allir fyrirlestrarnir saman) Flashcards

Question

monobactam lyf

Answer 1

Aztreonam (ekki skráð á Íslandi) Inniheldur bara grunn β-lactam hringinn Sérstaða: Nánast EINGÖNGU virkni gegn gram-neikvæðum bakteríum þ.m.t. Pseudomonas aeruginosa Engin gram-jákvæð virkni Engin virkni gegn loftfælum (anaerobes) Mjög lág tíðni á ofnæmisviðbrögðum í einstaklingum með β-lactam ofnæmi (cross-reaction) Notkun: Sýkingar af völdum næmra gram-neikvæðra baktería í einstaklingum með β-lactam ofnæmi

Answer 2

Vancomycin (vancomycin®) Oritavancin (ekki skráð á Íslandi) Dalbavancin (Xydalba®)

Answer 3

carbapenem lyf Brotið niður í nýrum og er niðurbrotsefnið skaðlegt nýrum Ávallt gefið með Cilastatini sem hemur niðurbrot í nýrum Þarf að aðlaga skammta að nýrnastarfsemi vegna hættu á krömpum

Answer 4

carbapenem lyf Ekki umbreytt í nýrum Þarf að aðlaga skammta að nýrnastarfsemi en hætta á krömpum lægri

Answer 5

Carbapenem lyf Sérstaða: Langur helmingunartími og gefið einu sinni á dag Engin virkni gegn Pseudomonas aeruginosa eða enterococcus Notað við ESBL og Amp C myndandi gram-neikvæðum bakteríum

Answer 6

Glýkópeptíð lyf Bindast D-ala-D-ala keðju og hindra frekari lengingu peptidoglycans Virkni gegn gram-jákvæðum bakteríum þ.m.t. MÓSA / MRSA, og enterococcum nema VRE (vancomycin-resistant enterococcus faecium) Góð virkni gegn Clostridium difficile (ef gefið um munn) en lyfið frásogast ekki frá görn Taka þarf mið af nýrnastarfsemi við skömmtun í æð og mæla LÁG-gildi í blóði til að aðlaga skammta Aukaverkanir: útbrot, nýrnaskaði, minnkuð heyrn Notkun: Sýkingar af völdum MÓSA og oxacillin-ónæmra coagulasa neikvæðra staphylococca (gefið í æð) Clostridium difficile iðrasýking (gefið um munn)

Answer 7

Glýkópeptíð lyf Nýtt og mjög LANGVIRKT lyf með helmingunartíma um 245 klukkustundir STAKUR skammtur í æð Virkni gegn mörgum gram-jákvæðum bakteríum þ.m.t. MÓSA / MRSA Talsverðar milliverkanir við önnur lyf og hærri tíðni aukaverkana Notkun: húðsýkingar

Answer 8

Glýkópeptíð lyf Nýtt og mjög LANGVIRKT lyf með helmingunartíma um 346 klukkustundir TVEIR skammtar með viku millibili (1000mg og 500mg) Virkni gegn mörgum gram-jákvæðum bakteríum þ.m.t. MÓSA / MRSA Notkun: húðsýkingar

Answer 9

polymixins | Cyclic lipopeptides

Answer 10

er cyclic lipopeptide Verkunarháttur Bindst frumuhimnu gram-jákvæðra baktería, veldur leka á jónum út úr frumunni sem afskautast (depolarizes) og deyr Virkni gegn gram-jákvæðum bakteríum þ.m.t. MRSA, VRE Langvirkt og gefið einu sinni á dag (ef skert nýrnastarfsemi þá annan hvern dag) Getur valdið vöðvaniðurbroti (rhabdomyolysis) Muna að stöðva statín lyf og mæla creatine kinasa (CK) vikulega Er gert ÓVIRKT í lungnablöðrum (bindst við surfactant) og því ekki hægt að nota í meðferð á lungnabólgu Notkun: Sýkingar af völdum MRSA, VRE

Answer 11

er polymixin Verkunarháttur Er jákvætt hlaðið (cationic) með bæði vatnssækinn og fitusækinn enda. Rýfur ytri frumuhimnu gram-NEIKVÆÐRA baktería (detergent) og drepur bakteríu Lyfjahvörf (pharmacokinetics) Frásogast ekkert Ef gefið í æð þá notað Colistimethate sodium (forlyf) sem skilst að hluta út um nýrun. Hluti verður eftir í blóði og er breytt í Colistin (virka hlutann) Skilst út um nýru Skömmtun er afar erfið þar sem hún er byggð á virka hlutanum (Colistin) en nokkuð óljóst er hversu stór hann er í hverjum einstakling (einnig háð nýrnastarfsemi) Alvarlegar aukaverkanir / eituráhrif Nýrnaskaði er algengur (acute tubular necrosis) Áhrif á taugakerfi (svimi, dofi, breytt meðvitundarástand) Notkun (afar takmörkuð – varalyf [síðast hálmstráið]) Alvarlegar sýkingar með fjölónæmum (MDR) gram-neikvæðum bakteríum Frásogast ekkert og því hægt að nota til að “hreinsa” (decontaminate) meltingarveg (t.d. fyrir aðgerðir) Hægt að gefa sem innúða til að minnka sýklun (colonization) sjúkling með langvinna lungnasjúkdóma (t.d. Cystic fibrosis) Staðbundin meðferð (t.d. Augndropar, eyrnadropar, smyrsli á húð)

Answer 12

Beta laktamlyf Streptococcar - Penicillin með þröngu virknisviði = benzyl penicillin Staphylococcar - Penicillinasa þolin penicilin = cloxacillin Enterococcar - Breiðvirk penicillin = ampicillin / amoxicillin

Answer 13

Oxacillin-næmur S. aureus Cloxacillin (IV), dicloxacillin (PO) og önnur penicillinasa þolin penicillin Cefazolin (IV), cephalexin (PO) Oxacillin-ónæmur S. aureus (MÓSAr) Vancomycin gefið í æð (IV) Daptomycin gefið í æð (IV) Linezolid gefið í æð (IV) eða um munn (PO) Quinopristin-dalfopristin (IV) – lítið notað og ekki nema til þrautavara Mörg önnur lyf hafa virkni, bæði gegn oxacillin-næmum og oxacillin ónæmum stofunum, en teljast ekki til helstu lyfja (t.d. ceftaroline, amoxicillin-clavulanic sýra)

Answer 14

β-lactam lyf (kjörlyf) Penicillin lyf = piperacillin án/með tazobactam Cephalosporin lyf = ceftazidime (3G), cetolozane (3G), cefepime (4G) Carbapenem lyf = meropenem, imipenem, doripenem Amínóglýkósið (jafnan með β-lactam lyfi) gentamicin, tobramycin Fluoroquinolone (einu lyfin sem gefa um munn [töflur]) ciprofloxacin, levofloxacin Polymyxin (lyf til þrautavara) colistin

Answer 15

30 S subunit: - Tetracycline - Aminoglycoside 50 S subunit: - Macrolide - Clindamycin - linezolid - Chloramphenicol - Streptogramins

Answer 16

``` doxycycline Tigecyclin (Tygacil ®) ``` Verkunarháttur Binding við 30S undireiningu ríbósóms og hindrar aðkomu nýs tRNA og þar með frekari lengingu prótein keðju Almenn atriði Mörg semisynthetísk afbrigði af 4 hringjum og mismunandi viðhengjum Klóbinda (chelate) kalk, járn, magnesíum og þarf að forðast töku þessara lyfja samtímis Setjast í VAXANDI bein (binding við Ca2+) og geta valdið litarbreytingu í tönnum eða vanþroska tanna / beina EKKI notuð í börnum, í þungun eða meðan á brjóstagjöf stendur Eru bacteriostatic = bakteríuhamlandi

Answer 17

Erting í vélinda (taka með fullu glasi af vatni og upprétt staða í 30 mín) Ljósnæmi (nota sólarvörn) Setjast í vaxandi bein / tennur (lita) og vanþroska

Answer 18

Gentamicin og Tobramycin Verkunarháttur Binding við 30S undireiningu ríbósóms og breytir lögun bindisets og brenglar aflestur mRNA (“codon misread”) Almenn atriði Meðferðarmörk eru ÞRÖNG (narrow therapeutic window) Skaðleg áhrif á nýru (afturkræf) og heyrnar-jafnvægiskerfi (óafturkræf) Þarf að fylgjast með BLÓÐGILDUM við alla notkun Við langtíma notkun(>2 vikur) þarf að fylgjast með heyrn og jafnvægi (heyrnarmæling í upphafi meðferðar og reglulega meðan á meðferð stendur) Ekki notuð í þungun (pregnancy category D) Eru bakteríudrepandi (bacteriocidal) Notkun: Gentamicin / Tobramycin: Þvagfærasýkingar, blóðsýkingar, spítalasýkingar (skömmtun #1) Samvirkni í hjartaþelsbólgu (skömmtun #2)

Answer 19

Frásogast EKKI frá meltingarvegi Gefin í æð eða staðbundið (t.d. augndropar, innúðalyf) Dreifast illa þ.m.t. lungu (jákvætt hlaðin) Fara EKKI yfir blóð-heilaþröskuld en fara yfir fylgju Virka ekki í súru umhverfi (t.d. í ígerðum) Lítið sem ekkert niðurbrot Útskilnaður er um nýru með glomerular filtration og því MJÖG HÁ þéttni í þvagfærum

Answer 20

Fyrst og fremst alvarlegar sýkingar af völdum gram-neikvæðra stafa (t.d. E. coli, Klebsiella, Pseudomonas) Samvirkni (synergism) með lyfjum sem hafa áhrif á frumuvegg (β-lactam lyf / glycopeptíð) í alvarlegum sýkingum (t.d. hjartaþelsbólgu) af völdum staphylococca og enterococca

Answer 21

Erythromycin, Clarithromycin og Azithromycin og svo Fidaxomicin Verkunarháttur Binding við 50S undireiningu ríbósóms og hindrar hreyfingu ríbósóms eftir mRNA Almenn atriði Erythromycin fyrst og fremst notað vegna áhrifa á meltingarveg (prokinetic agent) Clarithromycin Azithromycin Sterkir hemlar (inhibitor) á cytochrome P450 kerfið og þarf því ALLTAF að athuga með milliverkanir við önnur lyf Eru bacteriostatic (bakteríuhamlandi lyf)

Answer 22

Fellur undir flokk macrólíða en hefur nokkra sérstöðu Frásogast EKKERT (verkun bundin við meltingarveg) Er bacteriocidal (drepur) Mjög þröngt virknisvið og “einungis” virkt gegn Clostridium difficile Helstu óþægindi tengjast meltingarvegi (ógleði, ónot) Notkun: Eingöngu Clostridium difficile iðrasýkingar Virðist draga úr endurkomum eftir meðferð sem er mjög algengt vandamál eftir meðferð með öðrum lyfjum (vancomycin & metrónidazol) Enn sem komið er afar dýrt og ekki fáanlegt á Íslandi

Answer 23

er dæmi um Lincosamide lyf Verkunarháttur Binding við 50S undireiningu ríbósóms og hindrar hreyfingu ríbósóms eftir mRNA Almenn atriði Af flokki lincosamide Slæmt orðspor vegna aukinnar tíðni á Clostridium difficile iðrasýkingu Hefur ágæta gram-jákvæða virkni og stundum notað í stað β-lactam lyfja hjá einstaklingum með ofnæmi fyrir β-lactam lyfjum Er bacteriostatic

Answer 24

er dæmi oxazolidinone lyf Verkunarháttur Binding við 50S undireiningu ríbósóms og hindrar myndun á stöðugum 70S complex Almenn atriði Af flokki oxazolidinone Mjög dýrt lyf Er bacteriostatic gegn enterococcum og staphylococcum Er bacteriocidal gegn mörgum streptococcum Aukaverkanir Hamlar virkni monoamine oxidasa (MAO) og getur valdið serotonin syndrome ef gefið með SSRI lyfjum Úttaugaskaði (peripheral neuropathy) ``` Viknisvið og notkun Gram-jákvæðar bakteríur þ.m.t. ónæmar Methicillin-ónæmir S. aureus (MRSA / MÓSA) Penicillin-ónæma pneumococcar (PRSP) Vancomycin-ónæmir enterococcar (VRE) ```

Answer 25

Streptogramin lyf (ekki til á Íslandi)

Answer 26

Áhrif á próteinmyndun Lyf sem hefur fallið langt niður “virðingarstigann” vegna alvarlegra aukaverkana Eiturhrif á beinmerg (óafturkræf) Gray (baby) syndrome (circulatory collapse, cyanosis, acidosis, ashen gray color of skin) Virknisvið er breytt og nær til gram-jákvæðra, gram-neikvæðra og rickettsia Dreifist vel og víða (þ.m.t. yfir blóð-heilaþröskuld) Er bacteriostatic Notkun: Augnsmyrsli (chloromycetin®) Varalyf (síðasta hálmstráið) gegn næmum bakteríum þegar önnur lyf ekki virk eða komast ekki á sýkingarstað

Answer 27

Lyf sem hafa eituráhrif, aukaverkanir eða aðra eiginleika sem gera notkun erfiða nema bráða nauðsyn beri við Fjölónæmur sýkill og önnur betri lyf ekki til Fjölónæmur sýkill og önnur lyf komast ekki á verkunarstað Gera þarf einstaklingsbundið áhættumat Chloramphenicol (virkni, þéttni á sýkingarstað, eituráhrif) Colistin (virkni, eituráhrif, erfiðleikar við skömmtun) Tigecycline (virkni, sýkingarstaður, lág þéttni í blóði / þvagi, aukaverkanir) Quinopristin/dalfopristin (virkni, aukaverkanir)

Answer 28

Þrautreynd (alvarlegar sýkingar) Vancomycin í æð Daptomycin (ekki lungnabólgur) í æð Linezolid í æð eða um munn Ný á markaði og óljós staður í meðferðaráformum (húðsýkingar) Ceftaroline í æð Oritavancin í æð (einn skammtur) Dalbavancin í æð (tveir skammtar með viku millibili) Til þrautavara Quinopristin/dalfopristin í æð (aukaverkanir) Tigecycline í æð (aukaverkanir) Vægar húðsýkingar Clindamycin, doxycycline, trimethoprim-sulfamethoxazole (um munn)

Answer 29

Verkunarháttur Áhrif á tvö mismunandi ensím í fólin sýru myndun Dihydroptoroate synthetase (súlfónamíð) Dihydrofolate reductase (trimethoprim & pyrimethamine) Lokaáhrif er skortur á núkleótíðum ogmyndun á DNA stöðvast Er bacteriostatic (hamlandi) Ef mikið vefjaniðurbrot (t.d. ígerðum)er VIRKNI fólin sýru hemla MINNKUÐþar sem niðurbrotsefni geturinnihaldið núkleotíð sem frumantekur upp beint úr umhverfi sínu Notkun Í meðferð við BAKTERÍUsýkingu og Pneumocystis jirovecii Er súlfahlutinn venjulega sulfamethoxazole með trimethoprim (Trimezol®, Co-trimoxazole®, Eusaprim®) Í meðferð FRUMDÝRA (t.d. malaría og toxoplasmosis) Er súlfahlutinn annar (sulfadiazine) með pyrimethamine

Answer 30

Flúórokínólín (t.d. ciprofloxacin,moxifloxacin og levofloxacin) og eru tópóísómerasa hemill Nítróímídazole (t.d. Metronídazól) Nitrófúrantóín (furadantin®) Quinolone (virka á DNA gýrasa) Rifampin (virka á RNA pólýmerasa)

Answer 31

Ciprofloxacin (af flokki Flúorókínólona)

Answer 32

Frásogast vel frá meltingarvegi (80%) Klóbinda (chelate) jákvæðar jónir (Ca2+, Mg2+, járn, fjölvítamín) og má því EKKI taka með mjólk, járntöflum, vítamínum, brjóstsviða lyfjum (antacids) Dreifast vel en fara ILLA yfir blóð-heila þröskuld Ná hárri þéttni í blöðruhálskirtli, nýrum og átfrumum Útskilin um nýru og þarf að aðlaga skammta ef skert nýrnastarfsemi Til sem töflur, innrennslisstofn, eyrnadropar, augndropar (moxifloxacin)

Answer 33

Virknisvið: Margir gram-neikvæðir stafir (Enterobacteracae) Mycoplasma, Chlamydophila, Moraxella, Neisseria, Legionella Pseudomonas aeruginosa (eina lyfið sem hægt er að gefa um munn) Mycobacteria / berklar (f.o.f. moxifloxacin) Engin virkni gegn loftfælum Ekki góð virkni gegn S. Pneumoniae (ólíkt moxifloxacin / levofloxacin) Notkun: Þvagfærasýkingar þegar næmi er þekkt Sýkingar í blöðruhálskirtli (þéttist mjög vel) Vægar kviðarholssýkingar (með metronídazól) Sýkingar með gram-neikvæðum stöfum þegar næmi er þekkt

Answer 34

Nær fullkomið (100%) frásog frá meltingarvegi Dreifist vel um vefi þ.m.t. yfir blóð-heilaþröskuld Niðurbrot í lifur og útskilnaður um nýru

Answer 35

Loftfælur - Bacteriodes fragilis - Fusobacterium species - Clostridium species - Eubacterium og fleiri loftfælur Helicobacter pylori Frumdýr - Giardia - Trichomonas - Entamoeba

Answer 36

Skipta sér hægar en “dæmigerðar” bakteríur Geta verið dormandi (dormant) og því tornæmar gegn lyfjum Lifa innan fruma (intracellular) og lyfin verða að verka þar líka Ysta lag frumunnar vaxkennt (phospholipids / mycolic acid), þykkt og hindrar aðgang lyfja að virknisetum

Answer 37

LYFJAÓNÆMIR berklar (Drug-resistant TB) - Ónæmi gegn 1 af 4 aðallyfjum um munn FJÖLÓNÆMIR berklar [MDR-TB] (Multidrug-resistant TB) - Ónæmi gegn bæði isoniazid og rifampin OFURÓNÆMIR berklar [XDR-TB] (Extensively drug-resistant TB) - Ónæmi gegn isoniazid, rifampin, flúorókínólónum og 1 af lyfjum í stunguformi

Answer 38

``` 1) Aðallyf um munn Isoniazid Rifampin Pyrazinamide Ethambutol ``` 2) Flúórókínólón Levofloxacin Moxifloxacin OfloxacinGatifloxacin ``` 3) Lyf í stunguformi Capreomycin Kanamycin Amikacin Streptomycin ``` 4) Minna virk berklalyf Ethionamide Cycloserine Para-aminosalicýl sýra (PAS) ``` 5) Lyf með óljósa virkni Bedaquiline Clofazimine Linezolid Metropenem Imipenem Clarithromycin Amoxicillin-clavulanate ```

Answer 39

Isoniazid Rifampin Pyrazinamide Ethambutol

Answer 40

Levofloxacin Moxifloxacin OfloxacinGatifloxacin

Answer 41

Capreomycin Kanamycin Amikacin Streptomycin

Answer 42

Ethionamide Cycloserine Para-aminosalicýl sýra (PAS)

Answer 43

``` Bedaquiline Clofazimine Linezolid Metropenem Imipenem Clarithromycin Amoxicillin-clavulanate ```

Answer 44

Verkunarháttur Hindrar myndun á mycolic sýru Verkar á bæði frumur í virkri skiptingu (bacteriocidal) og dormandi (bacteriostatic) frumur Lyfjahvörf (pharmacokinetics) Frásogast vel frá meltingarvegi Dreifast vel um vefi og inní frumur (þ.m.t. yfir blóð-heilaþröskuld) Kemst inní drep-hluta (caseous/necrotic) berklameinsemda Niðurbrot er háð erfðaþáttum (ekki skimað fyrir í daglegu starfi) Slow-acetylator (t ½ = 3 klukkustundir, betri lyfjasvörun) Rapid-acetylator (t ½ = 1 klukkustundir)

Answer 45

Verkunarháttur - Hemur DNA-háðan RNA-polymerasa í dreifkjörnungum (ekki heilkjörnungum) og hindrar myndun á messenger-RNA Lyfjahvörf (pharmacokinetics) - Frásogast vel frá meltingarvegi - Dreifist víða (m.a. yfir blóð-heilaþröskuld) - Fer vel inní átfrumur - Litar líkamsvökva appelsínugula (t.d. munnvatn, tár, þvag [eyðileggur augnlinsur]) Lágur þröskuldur fyrir ónæmi - Eins skrefa stökkbreyting veldur breytingu á bindistað - Aldrei nota eitt sér (monotherapy)

Answer 46

STERKUR HVATI (inducer) á niðurbrot ýmissa annarra lyfja (cytochrome P450 kerfi) Warfarín – mjög erfitt að blóðþynna Sykursterar – minnkuð virkni Morfín-skyld lyf (narcotics) – minnkuð virkni Sykursýkilyf (töflur) – minnkuð virkni Kvenhormón – minnkuð virkni getnaðarvarnarpillu Cyclosporin – hætta á höfnun líffæra

Answer 47

Fyrstu 2 mánuðir - Isoniazid - Rifampin - Pyrazinamid - Ethambutol Lokahluti meðferðar (4 mánuðir) (ef fullnæmir Berklar) - Isoniazid - Rifampin

Answer 48

- Isoniazid eitt og sér gefið daglega (300mg) - Alltaf gefa B6-vítamini (pyridoxine) - Meðferðarlengd er 9 mánuðir

Answer 49

súlfónamíð, trimethoprim pyrimethamine

Answer 50

EIGINDLEGUR (qualitative). Meðferð er miðuð að eiginleika sem bundinn er við sýkingarvald - Dæmi: Frumuveggur (peditoglycan) og penicillin MAGNBUNDINN (quantitative). Skammtur sem þarf til að hafa áhrif á sýkingarvald er mun lægri en sá sem hefur áhrif á hýsil - Dæmi: Sértæki dihydrofolate reductasa í hýsli / sýkingarvald og trimethoprim

Answer 51

út frá sambandi lyfjahvarfa/lyfhrifa Ákveðin sambönd milli lyfjahvarfa / lyfhrifa (PK/PD) lýsa virkni sýklalyfs - Virkni best skýrð þegar styrkur lyfs í blóði er lengi yfir heftistyrk baktería (time-dependent) - Virkni best skýrð með hlutfalli hámarksstyrks í blóði yfir lágmarks heftistyrk baktería (concentration-dependent)