Brainscape's Knowledge GenomeTM

Browse over 1 million classes created by top students, professors, publishers, and experts.


See full index

Hjúkrun langveikra fullorðinna > Sár og sárameðferð > Flashcards

Sár og sárameðferð Flashcards

1
Q

Sár sem ekki gróa

A

Langvinn sár

Krónísk sár

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Bráðasár

A

Koma fljótt
Gróa yfirleitt fljótt ef aðstæður eru í lagi
Myndast vegna utanaðkomandi áverka með eða án tilgangs

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Dæmi um bráðasár

A

Skurðsár
Slysasár og áverkar
Brunasár

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Langvinn sár

A

Lengi í bólgufasa, allt þar til gripið er inn í
Myndast vegna sjúkdóma eða heilsubrests
Geta verið bráðasár til að byrja með en verða að langvinnum sárum vegna þess að ehv fer úrskeiðis í sárgræðsluferlinu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Dæmi um langvinn sár

A

Fótasár
Þrýstingssár
Skurðsár sem grær ekki

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

3 fasar sárgræðsluferlis

A

Bólgufasi (inflammatory phase)
Frumufjölgunarfasi (proliferative phase)
Þroskafasi (maturation phase)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Bólgufasi (inflammatory phase)

A

Svörun æðakerfis, storknun, bólgusvörun, niðurbrot/hreinsun
3-6 dagar í bráðasárum
Lengi í langvinnum sárum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Frumufjölgunar fasi (proliferative phase)

A

Nýmyndun bandvefs (ör), samdráttur í sári
3-21 dagur
Lengur í stórum langvinnum sárum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Þroskafasi (maturation phase)

A

Þekjun, styrking örvefar

Varir allt að 2 ár

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Einstaklingstengdir þættir sem hafa áhrif á sárgræðslu

A 
Súrefnisflutningur í sárið - opnar æðar, vökvi í æðum
Reykingar
Verkir
Aldur
Hreyfigeta
Sálfélagslegir þættir
Lyf/meðferð - sterar, bólgueyðandi, krabbameins
Sjúkdómar
Næring
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Staðbundnir þættir sem hafa áhrif á sárgræðslu

A 
Rakastig
Bjúgur 
Þrýstingur
Áverkar
Hitastig
Bakteríur
Drep
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Árangursrík sárameðferð

A

Heilsufarssaga
Greina undirliggjandi orsök sára
Greina þætti sem tefja sárgræðslu
Skoða sárið sjálft og meta

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Wound bed preperation

A

Snýst um að meta og greina ástandið á staðlaðan, skipulagðan hátt
Ná tökum á þeim þáttum sem geta hindrað sárgræðslu og gera aðstæður þannig hagstæðar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

TIMES módelið

A 
Tissue - vefur í sárbotni
Infection/inflammation - sýking/bólga
Moisture - raki
Edge of wound - sárbarmar
Surrounding skin - húð umhverfis sár
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Skoðun húðar og mat á sárum

A

Staðsetning sárs
Stærð - lengd/breidd, dýpt/vefjagerð, vasar, fistlar
Litur - svart, gult, rautt, bleikt
Vefjagerð - drep, granulationsvefur, ofholdgun, fibrinskán, þekjufrumur
Sárbarmar - aflíðandi, upphleyptir, verptir
Húð í kringum sár - soðin, þurr, exem, roði, hiti, sigg, blöðrur, bjúgur
Útferð - litur, magn, áferð, blóð, glær vessi
Lykt
Verkir

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Debridement

A

Fjarlægja dauðan vef, bakteríur, óhreinindi, aðskotahluti

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Autolysa/sjálfsleysing

A 
Líkaminn sér um niðurbrot
Þarf rakt, súrt umhverfi
Skemmir ekki lifandi vef
Sársaukalaust
Tekur langan tíma
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Kirurgisk hreinsun/skörp hreinsun

A 
Dauður vefur fjarlægður með skærum eða hníf
Góð áhöld nauðsynleg
Fljótvirkt
Hægt að gera hvar sem er
Stundum þarf að deyfa
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Mekanísk hreinsun/skolun

A

Kranavatn
Saltvatn
Skolvökvar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Sótthreinsandi skolvökvar

A 
Klórhexidin
Prontosan
Betadin (joðlausn)
Ediksýra
Kaliumpermanganat
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Leiðbeiningar varðandi sótthreinsandi skolvökva

A 
Aðeins notaðir í undantekningartilfellum
Tekur tíma að virka (10-20 min)
Hætta á ónæmi baktería fyrir efninu
Dregur saman háræðar
Nýjar frumur drepast (fibroblastar)
Sáravessi og gröftur draga úr virkni sótthreinsilausnar
Ofnæmi og erting
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Merki um sýkt sár

A

Hiti (calor)
Roði > 1-2 cm (rubor)
Bólga (tumor)
Verkur (dolor)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Merki um sýkingar í krónískum sárum

A 
Stöðnun sárgræðslu
Viðkvæmur granulationsvefur
Blússandi rauður granulationsvefur
Aukinn vessi úr sári
Aukin lykt
Nýir nekrósublettir
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

Biofilma

A

Samfélag baktería sem hjúpa sig þannig að erfitt er að ná í þær
Viðhalda bólgu í sárum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Q

Leiðir til að minnka sýkingarhættu

A

Auka mótstöðu hýsils - blóðsykurstjórnun hjá sykursjúkum, næring, blóðrás, fræðsla til sjúklings
Draga úr bjúg
Góð sárahreinsun
Efla öryggi í umhverfi og verklag við sárameðferð - ekki dreifa bakteríum, engir skartgripir á höndum, geyma sáraumbúðir á viðeigandi hátt, skipulögð vinnubrögð, handþvottur

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
26
Q

Hrein vinnubrögð

A 
Volgt kranavatn (eða aðrir skolvökvar)
Ósterilir hanskar
Ósterilar grisjur
Handklæði
Þvottasvampar
Skipulögð vinnubrögð
Geymsla umbúða
Hreinlæti
Handþvottur
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
27
Q

Steril vinnubrögð

A 
Sterilt saltvatn (eða aðrir skolvökvar)
Sterilir hanskar
Sterilar umbúðir
Dekka upp
Skipulögð vinnubrögð
Hreinlæti
Handþvottur
28
Q

Sár sem gróa ekki vel við rakar aðstæður

A

Húðtransplant

Skert slagæðaflæði - þurrt svart drep

29
Q

Tegundir sáraumbúða

A 
Svampar
Þörungar/trefjar
Snertilag
Rakagel
Filmur
Hydro-kolloidar
30
Q

Svampar - foam

A

Polyurethan svampur með filmu á yfirborðinu
Dregur í sig vessa
Filman er vatnsheld en hleypir út raka
Með eða án límkants
Heldur sári hlýju og röku
Má nota með geli og þörungum eða hydrofiberumbúðum
Stuðla að granuleringu og þekjun

31
Q

Trefjar og þörungar

A 
Þæfðar plötur og lengjur
Draga í sig vökva
Verða að geli þegar þær blotna
Halda sári röku og festast ekki ofan í sári 
Verndar sárabarma
Alltaf með festibúnaði eða öðrum umbúðum
32
Q

Snertilag - contact layer

A

Vaselín grisjur
Sílikon net
Notað sem millilag beint á sárbeð undir aðrar umbúðir
Eiga til að festast ofan í sárum

33
Q

Rakagel

A 
Vatn með hleypiefnum
Formlaust eða plötur
Halda sárbeði röku
Stuðla að niðurbroti/autolysu, granuleringu og epithelmyndun
Alltaf með öðrum umbúðum
34
Q

Filmur

A

Vatnsheld filma með límfleti
Dregur ekkert í sig en hleypir út raka
Festibúnaður á þörunga, aquacel og svampa

35
Q

Kökur - hydrokolloidar

A

Vatnsheldar plötur úr carboxymetylcellulosa sem límist yfir sárið
Draga í sig vessa og mynda gelpoll
Festast ekki ofan í sári
Halda sári röku
Hætta á soðnum sárabörmum
Stuðla að niðurbroti/autolysi, granuleringu og epithelmyndun
Hvetur nýmyndun æða

36
Q

Virk efni í umbúðum

A

Silfur (Ag)
PHMB
Kol
Hunang

37
Q

Húðvarnir

A

Skin prep
Cavilon
Zink áburðir

38
Q

Sérhæfðar sárameðferðir

A

Sérhæfðar sáraumbúðir
Sárasogsmeðferð
Súrefnisklefi
Stoðefni (þorskroð)

39
Q

Sárasogsmeðferð

A 
Rök sárgræðsla í lokuðu umhverfi
Sogar sáravessa úr sárinu
Dregur úr bjúg í sárbeði
Minnkar umfang sárs
Hvetur nýmyndun æða
Flýtir uppbyggingu granulationsvef
Dregur úr sýking
40
Q

Tegundir sárasogsmeðferðar

A

Activac
VAC ultra
PICO - einnota

41
Q

Stoðefni (þorskroð)

A

Prótein grind sem inniheldur omega 3 fitusýrur
Sett ofan í sárið sem auðveldar sárum að mynda granulationsvef
Dregur úr bólgu í sárum
Virkar sem stoðgrind sem æðaþels frumurnar vaxa inn í

42
Q

Fótasár skiptast í:

A

Bláæðasár
Slagæðasár
Sykursýkisár - neuroptisk sár, neuroiskemisk sár
Önnur fótasár - immunologisk sár, illkynja frumuvöxtur, þrýstingssár

43
Q

Algengustu fótasárin

A

Bláæðasár

44
Q

Dæmi um immunologisk fótasár

A

Æðabólga/vasculitis, iktsýki

45
Q

Orsakir bláæðasára

A

Bláæðabilun - óvirkar lokur, æðahnútar, segamyndun
Hár þrýstingur í bláæðum í húð og undirhúð
Kyrrseta, kyrrstaða, meðganga, yfirþyngd og erfðir

46
Q

Einkenni og útlit bláæðasára

A 
Staðsett milli ökkla og hnés
Bjúgur á fótum algengur
Yfirborðssár
Óregluleg lögun
Oft mikið vessandi
Sárbotn rauður eða gulur
Exem í húð
Brúnleitar húðbreytingar
Hvítar skellur
Örvefur/hersli
Háræðaslit við ökkla
47
Q

Upplýsingasöfnun - bláæðasár

A

Saga
Húðskyn
Púlsar
Verkir

48
Q

Meðferð bláæðasára

A

Hreinsun
Rök sárameðferð
Gel eða hunang ofan í sárið ef mikil fibrinskán
Sáraumbúðir með góða vessadrægni
Kontaktlög í mjög grunn sár sem vessa lítið
Skipta um umbúðir 1x í viku
Meðhöndla exem með sterakremi, stundum kaliumpermanganat fótaböð
Vernda heila húð fyrir vessa - zinkáburður
Þrýstingsumbúðir

49
Q

Tegundir teygjubinda

A

Lítið teygjanleg - teygjast allt að 90%
Mikið teygjanleg - teygjast 90-140%
Bindi sem “loða saman” (cohesive)

50
Q

Frábendingar þrýstingsumbúða

A 
Skert slagæðaflæði
Húðbeðsbólga
Sýking
Djúpbláæðatappi
Verkir
Hjartabilun
Aðgát hjá sykursjúkum og þeim sem eru með skert skyn
51
Q

Teygjusokkar/þrýstingssokkar

A

Taka við sem þrýstingsmeðferð þegar sárið er orðið minna eða jafnvel gróið
Ævilöng meðferð
Dregur úr líkum á að sár myndist aftur

52
Q

Einkenni og útlit slagæðasára

A 
Staðsett yfir beinaberum svæðum
Djúp og vel afmörkuð sár
Hvítur eða svartur líflaus sárbotn
Húðin í kring oft glansandi, hárlaus, stíf
Seinkuð háræðafylling
Skert göngugeta vegna verkja
Verkir á næturnar
53
Q

Greining slagæðasára

A

Fótapúlsar veikir eða ekki til staðar
Verkir miklir í tám, hæl og rist, minnka ef fótur er látinn hanga
Húðskyn oft brenglað
Bjúgur - stundum, sérstaklega ef fætur eru látnir hanga

54
Q

Meðferð slagæðasára

A 
Sneiðmyndataka með skuggaefni
Æðaþræðing
Hjáveituaðgerð
Verkjameðferð
Ekki loftþéttar umbúðir
Sótthreinsandi lausnir og/eða silfurumbúðir ef blautt drep
55
Q

Sykursýkisár skiptast í

A

Taugakvillasár

Taugakvillasár með blóðþurrð

56
Q

Orsakir sykursýkisára

A

Sykursýki
Taugaskemmdir í fótum
Æðakölkun
Þrýstingur og núningur

57
Q

Taugakvillar - neuropathy

A 
Minnkað skyn í fótum
Hita- og kuldatilfinning skert
Vöðvar rýrna
Liðir stífna
Fótur aflagast
Sár myndast vegna óeðlilegs göngulags
Minnkuð svitaframleiðsla
58
Q

Staðsetning sykursýkisára

A 
Iljar
Táberg
Hælar
Jarkar
Tær
59
Q

Útlit sykursýkisára

A

Djúp
Kringlótt
Sigg í kringum sár
Blöðrur

60
Q

Greining sykursýkisára

A 
Stutt saga
Húðskyn skert
Fótapúlsar stundum, stundum ekki
Bjúgur stundum
Óljós verkjaeinkenni vegna taugaskemmda
61
Q

Meðferð sykursýkisára

A 
Fjarlægja sigg með hníf
Klippa upp dauða húð/blöðrur
Fara varlega í hreinsun ofan í sárum
Athuga hvort það er beinkontakt
Athuga hvort það er sýking
Hydrokolloidar bannaðir
Skipta um umbúðir daglega
62
Q

Forvarnir sykursýkisára

A 
Fótaskimun - ástand húðar, blóðflæði, skyn
Aldrei vera berfættur
Hella úr skóm
Skoða fætur daglega
Fótaaðgerðafræðingur reglulega
Fótaböð varasöm
Aldrei nota rasp
Krem á fætur, viðhalda raka í húð
Aðstoð við val á skóm
63
Q

Eiginleikar sýkladrepandi umbúða (antibacterial dressings)

A

Innihalda virk efni sem drepa sýkla eða hindra fjölgun þeirra
Flest efnin eru breiðvirk og hindra vöxt ýmissa baktería og örvera
Draga úr lykt í sárum

64
Q

Ábendingar sýkladrepandi umbúða

A

Sár með yfirborðssýkingu - sár sem ekki gróa, aukinn vessi, aukin lykt, veikur granulationsvefur

65
Q

Frábendingar sýkladrepandi umbúða

A

Þekkt ofnæmi fyrir innihaldsefnum

66
Q

Dæmi um sýkladrepandi umbúðir

A

Silfurumbúðir
Hunang
PHMB
Joð

67
Q

Dæmi um rakadrægar umbúðir

A

Svampar (foam)
Gelmyndandi trefjar (hydrofiber)
Þörungar (alginate)

Hjúkrun langveikra fullorðinna (12 decks)

Brainscape helps you reach your goals faster, through stronger study habits.
© 2025 Bold Learning Solutions. Terms and Conditions