Hjúkrun sykursjúkra

Question 1

Sykursýki tegund 1

Answer 1

Börn og ungt fólk (< 40 ára)
Beta frumur í brisi draga úr/hætta framleiðslu insúlíns
Sjálfsofnæmi
Einkenni koma fram á skömmum tíma
Insúlínháð
Diabetes ketoacidosis algengt

Question 2

Einkenni sykursýki 1

Answer 2

Þorsti
Tíð þvaglát
Óútskýrt þyngdartap
Orkuleysi
Sveppasýkingar

Question 3

Greining sykursýki 1

Answer 3

Fastandi blóðsykur > 6,7
Blóðsykursmæling (án föstu) > 11,1
Mæla langtímablóðsykur (HbA1c)

Question 4

Markmið meðferðar sykursýki 1

Answer 4

Lækka blóðsykur og koma í veg fyrir æða- og taugaskemmdir og minnkuð lifsgæði

Question 5

Meðferð sykursýki 1

Answer 5

Insúlínmeðferð
Blóðsykursvöktun alla daga, allan daginn
Næringarráðgjöf
Fræðslu- og stuðningsmeðferð

Question 6

Blóðsykursmælingar sykursýki 1

Answer 6

Hornsteinn meðferðar
Mæling eða mat á blóðsykri fyrir hverja máltíð
2 klst eftir máltíð
Fyrir nætursvefn
Oftar ef þörf
HbA1c á 3 mán fresti

Question 7

Sykursýki tegund 2

Answer 7

Fullorðnir, oft > 30 ára
Oft einstaklingar í ofþyngd
Frumur líkamans geta ekki nýtt insúlínið vegna insúlínviðnáms
Minnkuð framleiðsla insúlíns
Ættgengi töluverð
Þróast á löngum tíma (mán-ár)
20-30% þurfa insúlín
Diabetes ketoacidosis sjaldgæf

Question 8

Einkenni sykursýki 2

Answer 8

Orkuleysi
Þreyta
Sár gróa seint
Sveppasýkingar
Þorsti
Tíð þvaglát

Question 9

Greining sykursýki 2

Answer 9

Fastandi blóðsykur > 6,7
Blóðsykursmæling (án föstu) > 11,1
Mæla langtímasykur (HbA1c)

Question 10

Orsakir sykursýki 2

Answer 10

Aldur
Erfðir
Lífstíll
Offita

Question 11

Afleiðingar greiningar sykursýki 2

Answer 11

Aukin streita og þunglyndi
Leiðir af sér framtaksleysi, minnkaða orku og hvatningu til að takast á við sjúkdóminn og dregur úr árangursríkri blóðsykurstjórnun

Question 12

Markmið meðferðar sykursýki 2

Answer 12

Lækka blóðsykur og koma í veg fyrir æða- og taugaskemmdir og minnkuð lífsgæði

Question 13

Meðferð sykursýki 2

Answer 13

Fæðismeðferð
Lífstílsbreytingar
Lyf sem hamla sykurmyndun í lifur og hvetja briskirtil til insúlínframleiðslu
Insúlínmeðferð, um 30%
BÞ og blóðfitu meðhöndlun
Fræðslu- og stuðningsmeðferð

Question 14

Blóðsykurmælingar sykursýki 2

Answer 14

Almennt ekki ráðlagt nema: Á insúlíni, aukin hætta á lágum blóðsykri, þungun eða verið að plana þungun
HbA1c á 3-6 mán fresti

Question 15

NICE meðferðarmarkmið sykursýki 1 og 2

Answer 15

Blóðsykur er < 7 mmol/l fyrir máltíð
Blóðsykur er < 8,5 mmol/l 1/5-2 klst eftir máltíð
HbA1c < 53 mmol/mol

Question 16

HbA1c

Answer 16

Mæling í blóði sem sýnir hve mikið magn (mmol/mol) af blóðrauða er bundið sykri

Question 17

Áhættuþættir meðgöngusykursýki

Answer 17

Aldur > 40 ára
Offita
Áður fengið meðgöngusykursýki
Áður fætt þungbura (> 4500 g)
Skert sykurþol fyrir þungun
Ættarsaga um sykursýki í fyrsta ættlið
Kynþáttur annar en hvítur

Question 18

Meðferð meðgöngusykursýki

Answer 18

Blóðsykurmælingar
Mataræði
Insúlín

Question 19

Sykursýki tengt öðrum sjúkdómum

Answer 19

Tengt briskirtilsbólgu

Tengt lyfjagjöfum

Question 20

Helstu fylgikvillar sykursýki

Answer 20

Stóræðasjúkdómar - þykknun á æðaveggjum: Stíflur í kransæðum (hjartasjúkdómar), heilaæðum (heilablóðfall eða slag) og útlægum æðum (aflimanir)
Smáæðasjúkdómar: Blinda vegna blæðinga í augnbotnum, nýrnaskaði, nýrnabilun vegna próteinmigu
Taugaskaðar: Sár gróa illa, aflimanir algengar

Question 21

Fræðsla og stuðningur við greiningu sykursýki

Answer 21

Ræða tilkomu sykursýki, útskýra orsök einkenna
Hvað er blóðsykur, hvað er eðlilegur blóðsykur
Verkun lyfja/insúlíns
Kenna praktísk atriði: Blóðsykurmælingar, verkun insúlín, insúlínsprautur, stungustaðir, ketonmælingar
Hvetja til hreyfingar
Fræða um fæðisráðleggingar
Útskýra einkenni, viðbrögð og fyrirbyggingu blóðsykursfalls
Sykurstjórnun í veikindum

Question 22

Fjölskylduhjúkrun sykursýki

Answer 22

Huga að aðstæðum fjölskyldu og líðan
Mynda meðferðarsamband
Viðurkenna tilfinningar og normalisera þær
Draga úr sektarkennd
Vekja athygli fjölskyldu á styrkleikum hennar í erfiðri stöðu

Question 23

Sensor tengdur við insúlíndælu

Answer 23

Mælir á 5 mín fresti úr millifrumuvökva
Sendir þráðlaust í insúlíndælu
Mest fyrir tegund 1
Blóðsykurnema er komið fyrir undir húð á 6 daga fresti
Slekkur á dælu ef lágur blóðsykur og gefur viðvaranir ef hár sykur

Question 24

Langvirkandi insúlín

Answer 24

1x eða 2x á dag
Grunninsúlín, 24 klst verkun
Dæmi: Levemir, Lantus, Tresiba

Question 25

Stuttvirkandi insúlín

Answer 25

Verkun 0-4 klst
Með máltíðum til að leiðrétta sykur
Dæmi: Fiasp, NovoRapid, Humalog, Apidra

Question 26

Gjöf á insúlíni með penna

Answer 26

Insúlín gefið 5-15 mín fyrir máltíð
Nota nýja nál í hvert skipti
Sprauta smá út í loftið
Lyfta húðinni upp
Setja nál lóðrétt inn í húð
Telja upp á 10 áður en nálin er dregin út

Question 27

Stungustaðir fyrir stuttvirkt insúlín

Answer 27

Kviður
Mjaðmir
Upphandleggir

Question 28

Stungustaður fyrir langvirkt insúlín

Answer 28

Utanverð læri

Question 29

Gjöf á insúlíni í dælu

Answer 29

Skoða blóðsykur fyrir allar máltíðir (og 2 klst eftir máltíð)
Insúlín gefið 5-15 mín fyrir máltíð
Stimpla inn kolvetnatölu

Question 30

Ráðleggingar um mataræði - sykursýki

Answer 30

Borða holla, fjölbreytta fæðu í hæfilegum skömmtum

Kolvetnatalning

Question 31

Blóðsykurföll (hypoglycemia)

Answer 31

Blóðsykur lægri en 3,7 mmol/l

Algengasta aukaverkun insúlínmeðferðar

Question 32

Væg eða meðalmikil einkenni blóðsykursfalls (bs < 3,7)

Answer 32

Skjálfti
Hjartsláttur
Sviti
Hungurtilfinning
Fölvi
Óróleiki

Question 33

Svæsin einkenni blóðsykurfalls (bs < 2,5)

Answer 33

Rökhugsun ábótavant
Hegðunarbreytingar
Pirringur
Sljóleiki/rugl
Skert meðvitund
Meðvitundarleysi
Krampar

Question 34

Orsakir blóðsykurfalls

Answer 34

Hár insúlínskammtur
Lítið borðað eða máltíð sleppt
Mikil hreyfing/orkubrennsla
Ómeðvituð endurtekin blóðsykurföll
Alkóhólneysla

Question 35

Viðbrögð við vægu-meðal blóðsykurfalli

Answer 35

Gefa sykur (kolvetni) po
5-20 g af þrúgusykri

Question 36

Viðbrögð við svæsnu blóðsykurfalli

Answer 36

Ekkert um munn
Sjúklingi hagrætt
Glugagon gefið im og hringt á neyðarbíl