Hjúkrun taugasjúklinga Flashcards
4 megin svæði í stóra heila
Frontal svæðið
Temporal svæðið
Occipital svæðið
Parietal svæðið
Frontal svæðið
Persónuleikinn okkar
Meðvitund
Stjórn á þvag og hægðum
Temporal svæðið
Tungumálasvæðið
Lykt og heyrn
Occipital svæðið
Sjónin
Parietal svæðið
Skynjun
Önnur algengasta orsök fötlunar
Stroke
Tegundir heilablóðfalla
Thrombotic stroke
Embolic stroke
Hemorrhagic stroke
Hvaða þáttur hefur sýnt veruleg áhrif á útkomu sjúklinga sem fá strók?
Sérhæfðar strók deildir
Aðal áhættuþáttur stroke
Hár blóðþrýstingur
Markmið bráðameðferðar stroke
Hindra (frekari) skaða á heilavef
Fyrirbyggja fylgikvilla
Tímalengd stroke
um 10 klst (6-18 klst)
Hvernig á blóðþrýstingur að vera við heiladrep?
< 200/110
Hvernig á blóðþrýstingur að vera við heilablæðingu?
140/100
3 stig kyngingarerfiðleika
Oral dysphagia Pharyngeal dysphagia (kokstig) Esophageal dysphagia (vélindastig)
Penetration
Matur fer niður vitlausa leið en fer ekki í gegnum raddböndin
Aspiration
Fæðan fer niður öndunarveginn og í gegnum raddböndin
Silent aspiration
Maturinn fer ranga leið og það kemur ekkert hóstaviðbragð
Einkenni pharyngeal kyngingarerfiðleika
Kemur út um nefið
Umkvartanir um að matur sé fastur í hálsi
Kyngja stöðugt
Hósta fyrir, á meðan og eftir kyngingu
Hálsinn tæmist fyrir, á meðan eða eftir kyngingu
Breyting á gæði raddar
Andstuttr
Klínísk merki um kyngingarerfiðleika (dysphagia)
Matur lekur út um munn Erfitt að borða/drekka úr glasi eða skeið án þess að sulla Máttleysi í andliti, skekkja á tungu Mikill matur í munni í einu Erfitt að tyggja Blaut eða rám rödd Litarbreyting á meðan borðar Blaut augu Hósta eða kafna Hækkaður líkamshiti Vill ekki mat Munnur virðist þurr Breytt bragðskyn
Afleiðingar kyngingarerfiðleika (dysphagia)
Þyngdartap/næringarskortur ásvelgingarlungnabólga Vökvaskortur Getur ekki tekið lyf Máttleysi, sinnuleysi Ónæmiskerfi skert Hægðatregða Þvagfærasýking Léleg munnheilsa Aumur munnur
Hjúkrun kyngingarerfiðleika (dysphagia)
Kyngingarskimun
Breyta áferð matar
Munnhreinsun
Næringarmat
Sálfélagslegar afleiðingar dysphagia
Slæm áhrif á lífsgæði, sjálfsmynd og virðingu
kvíði
Örugg mötunar tækni (safe feeding techniques)
Vera viss um að sjúklingur sé alert Upprétt staða Halla höfði örlítið fram til að vernda öndunarveg Setja lítið í einu og í góðu hliðina Fylgjast með kyngingu Skipta á milli vökva og matar, ekki setja saman Munnhreinsun fyrir og eftir Upprétt staða í 20-30 mín eftir máltíð
Broca málstol
Fólk talar hikandi, á erfitt með að finna orðin
Mjög meðvituð um að ehv sé að
Wernicke málstol
Fólk talar reiprennandi
Tekur ekki eftir að eitthvað sé að
Andlitsapraxia
Gerir sjúklingi erfitt að sýna tjáningar með svipbrigðum
Gaumstol (spatial neglect)
Erfiðleikar eða vanmáttur heilaskaðaðra sjúklinga til að bregðast við, átta sig á eða gera sér grein fyrir áreitum frá gagnstæðri hlið við heilaskemmd án þess að einkenni verði skýrð með lömun eða skyntruflun
Defective einkenni gaumstol
Erfiðleikar við að taka frá áreiti frá umhverfi - Perceptual neglect
Hreyfi gaumstol - motor neglect
Persónubundið gaumstol - Personal neglect
Ímyndunar gaumstol - Representational/imaginary neglect
Allosthesia
Víxlun á eitthveru sem gerist vinstra megin yfir til hægri
Anasagnosia
Lélegt innsæi inn í ástand
Endurhæfing gaumstol
Hreyfiþjálfun Þjálfun af multisensory interaction - þjálfun með spegli, horfa á aðra hreyfa sig Tal- og málþálfun Tónlistarmeðferð Félagsleg endurhæfing
Flogaveiki - skilgreining
Skyndileg tímabundin truflun í rafkerfi heilans sem kemur fyrir oftar en einu sinni
Orsakir floga
Fylgifiskur heilasjúkdóma - heilaæxli, heilablóðfall, sýking í heila Lækkaður blóðsykur Hækkaður blóðþrýstingur Hitahækkun (hjá börnum) Áfengisfráhvarf Höfuðáverkar
3 flokkar floga
Altæk flog (generaliserað)
Staðbundið flog (partial)
Störuflog
Pre-ictal
Tíminn fyrir flog, stundum ára/fyrirboði
Ictal
Flogið sjálft
Post-ictal
Tíminn eftir flog sem varir þangað til sjúklingur nær fullri meðvitund
3 tegundir staðbundna floga
Einföld staðbundin flog
Fjölþætt staðbundin flog
Staðbundin flog sem verða altæk flog
Einföld staðbundin flog
Meðvitund tapast ekki
Sjúklingur man eftir floginu
Fjölþætt staðbundin flog
Meðvitund tapast að hluta til eða alveg
Flogin geta byrjað sem ára, þróast síðan í ráðvilluflog
Einkenni fjölþættra staðbundna floga (komplex partial)
Sjón- og heyrnarofskynjanir Fyllist af óraunveruleikakennd Smjattar Fitlar við klæði sín (jafnvel afklæðist) Gengur um og gerir ótrúlegustu hluti án þess að vita það sjálfur
Staðbundin flog sem verða altæk flog
Byrjar sem einföld eða fjölþætt staðbundin flog en breiðist út til alls heilans (grand mal flog)
Störuflog
Vara stutt, nokkrar sek
Missir meðvitund án þess að detta
Starir fram fyrir sig, sjáöldur víkka
Hjúkrun sjúklinga með flog
Vera hjá sjúkling á meðan krampa stendur Halda loftvegum opnum Stýra hreyfingum en ekki þvinga Losa um fatnað ef hann þrengir að Skrá á krampaskema Taka tímann Róa aðstandendur
Öryggisráðstafanir - flog
Rúm í lægstu stöðu
Rúmgrindur uppi, bólstraðar
Fylgd og eftirlit í sturtu og á WC
Eftirlit með lífsmörkum
Láta sjúkling sofa fyrir framan vaktherbergið
Koma í veg fyrir súrefnisskort, uppköst og ásvelgingu
Skyndihjálp fyrir flog
Setja mjúkt undir höfuð, fjarlægja gleraugu Losa um þröng föt Setja í hliðarlegu Taka tímann á floginu Ekki setja neitt upp í munn Leita að skilríkjum Ekki þvinga eða halda sjúklingi niðri
Status epilepticus - Síflog
Fólk vaknar ekki á milli floga, heilinn er í endalausu flogi
Lyfjameðferð við síflogi
Ativan eða Diazepam
Phenytoin/fosphenytoin
Phenobarbital
Meðferð eftir flog (post-ictal)
Hagræða í hliðarlegu Tryggja opinn öndunarveg Mæla lífsmörk Meta ástand sjúklings eftir krampann Meta hvort sjúklingur hafi meitt sig Leyfa sjúklingi að hvíla sig
Almenn meðferð og fræðsla - flog
Forðast ofþreytu, streitu, oföndun og hægðatregðu
Ekki hávaði og skær blikkandi ljós
Nota sturtu frekar en bað, ekki einn í sund
Halda koffein drykkju í hófi, forðast áfengi
Hvetja til hreyfingar, hafa jafnvægi á milli virkni og hvíld
Athuga medical altert og ökuskírteini
Krampi - skilgreining
Stakur atburður sem einkennist af skyndilegum, óhóflegum og óeðlilegum truflunum á rafboðum heilans
Todd’s skilgreining
Tímabundin lömun eftir flog
Ára/fyrirboði - skilgreining
Einstaklingsbundin tilfinning eins og “ofskynjanir”, heyrn, sjón, hreyfing
Aðaleinkenni Parkinson
Hægar hreyfingar (bradykinesia)
Vöðvastirðleiki (rigiditet)
Hvíldarskjálfti/titringur (tremor)
Greining Parkinsons
Amk 2 af einkennum: Hægar hreyfingar, vöðvastirðleiki, hvíldarskjálfti
Sjúklingur verður að svara meðferð með Levodopa
Útiloka aðra taugasjúkdóma
Týpískt útlit parkinsonsjúklings
Skjálfti Daufur yfir andliti, lítil svipbrigði Hallar sér aðeins fram við göngu Hægt, eintóna tal Hreyfir sig mjög hægt
Flokkun alvarleika Parkinson
Stig 1 - Sjúkdómseinkenni öðrum megin í líkamanum
Stig 2 - Sjúkdómur báðum megin án jafnvægisskerðingar
Stig 3 - Vægur til miðlungs sjúkdómur báðum megin, stundum stöðuójafnvægi, er óháður öðrum
Stig 4 - Mikil skerðing á starfsgetu, getur enn gengið eða staðið hjálparlaust
Stig 5 - Bundinn hjólastól eða rúmfastur nema með hjálp
Non motor symptoms Parkinsons - skynfæri
Verkir - tannpínuverkur í öllum líkamanum Dofi Hitabreytingar í útlimum Paresthesia Skert lyktarskyn
Non motor einkenni Parkinsons - ósjálfráða taugakerfið
Orthostatismi Mikill sviti Slef Kyngingarerfiðleikar Hægðatregða Ofvirk þvagblaðra Tíð þvaglát Kynlífsvandamál
Non motor einkenni Parkinsons - vitsmuna-/hegðunarlegar breytingar
Þunglyndi Þreyta Kvíði Sinnuleysi Áráttuhegðun Andleg hrörnun
Non motor einkenni Parkinsons - Svefntruflanir
Óhófleg dagsyfja Svefnleysi Brotakenndur svefn Fótaóerið (RLS) Ofskynjanir Næturþvaglát Truflun á REM svefni Erfiðleikar við að hreyfa sig í rúminu
Gjöf parkinsonslyfja
Ekki gefa prótein með Parkinsonslyfju
Má mylja Madópar og Sínemet en ekki forðatöflur
Gefa lyf minnst 1/2 klst fyrir mat eða 1 klst eftir mat
Lyf sem má ekki gefa með Parkinsons lyfjum
Afipran (Primperan)
Stemetil
Phenergan
Haldól
Hreyfieinkenni Parkinsons
Erfiðleikar við að byrja hreyfingu Erfitt með að stoppa hreyfingu Stoppar í miðri hreyfingu Hæg, lítil skref Erfiðleikar með fínhreyfingar Erfiðleikar við að hreyfa sig í rúmi
Góð ráð við hreyfieinkennum Parkinson
Hvetja til daglegrar hreyfinga/leikfimi Útvega hjálpartæki Telja í huganum Þegar sjúklingur frýs getur smá verkefni hjálpað - td henda ehv í gólfið, beygja sig niður, taka upp og halda áfram Viðeigandi klæðnaður Ekki tala of mikið við sjúkling Syngja taktfast lag
Skjálfti - skilgreining
Er í sömu tíðni, getur verið hratt eða hægt
Of lítið af lyfjum, þarf meira
Aukahreyfing - skilgreining
Er ekki í sömu tíðni
Of mikið af lyfjum
Meðferð hægðatregðu - Parkinson
Auka trefjar Drekka mikið vatn Hreyfa sig reglulega Regla á hægðalosun Mild hægðalyf - sorbitol, magnesium medic
Meðferð réttstöðulágþrýstings - Parkinson
Nóg af vökva, salta mat og forðast áfengi Borða litlar máltiðir en oft Hvíld eftir mat Forðast of mikinn hita Lágmark 30° halli á höfðalagi Teygjusokkar
Meðferð talörðugleika - Parkinsons
Sjúklingur með veika rödd þarf að æfa hana daglega
Gefa sjúklingi nægilegan tíma til að tjá sig
Ekki margir að tala í einu
Rólegt umhverfi
Einkenni kyngingartruflunar - Parkinsons
Hóstar mikið Þarf oft að ræskja sig Óþægileg tilfinning í hálsi Matur safnast í munni Máltíð tekur mjög langan tíma Brjóstsviði eftir máltíð
Meðferð við kyngingartruflun - Parkinsons
Mjúkur matur Mata sjúkling ef þarf Gefa honum nægan tíma til að matast Næringarfræðingur Gefa sjúkling að borða þegar áhrif lyfjagjafar er best ( 1 klst eftir gjöf) Ró og næði Ekki tala á meðan hann borðar Gefa vatn þegar hann er búinn að kyngja
Meðferð þvaglátstruflana - Parkinsons
Nóg af vökva yfir daginn en draga úr eftir kvöldmat
Útiloka þvagfærasýkingar
Fastar klósettferðir
Óma þvagblöðru
