Opioidy Teoria Flashcards
Historyczne leki przeciwbólowe
- Pochodne opium, wyciągu z maku lekarskiego (Papaver somniferum)
- Znane juz w III w. p.n.e.
- Opium zawiera ok 40 rożnych alkaloidow -> najważniejsze 2 rodzaje:
1) pochodne fenantrenu- Morfina
- Kodeina
2) pochodne izochinoliny - Papaweryna
Układ endogennych opioidow
- β-endorfina (31aa)-> z POMC (prooopiomelanokortyny)
- Dynorfina (13aa)-> stosunkowe selektywne wobec receptorow kappa
- Met-enkefalina i leu-enkefalina (pentapeptydy)-> kończą sie odpowiednio metioniną i leucyną
Receptory opioidowe
- Receptory opioidowe pod względem działania analgetycznego
μ (mi) > κ (kappa) > δ (delta) - Sa tez receptory nocyceptyny/orfaniny FQ (N/OFQ)-> nie reagują z opioidami ale homologia w sekwencji
- Tez receptor typu σ (sigma) -> halucynogenne działanie niektórych substancji
- Siedem fragmentów przezblonowych,
Pobudzenie receptorów opioidowych
- Związane z białkiem Gi
- Podjednostka Gαi hamuje CA, a Gβγ hamuje:
- > wejście jonów wapnia do komórki -> zahamowanie egzocytozy i
- > aktywację wypływu K+ na zewnątrz komórki -> hiperpolaryzacja - W efekcie ↓ wydzielania neuroprzekaźników w zakończeniach presynaptycznych neuronów aferentnych czuciowych w rogach tylnych rdzenia kręgowego
Różnica między agonistą mieszanym i częściowym
- Częściowy -> aktywuje receptory opioidowe, ale z mniejszą siłą
- Mieszani -> są agonistami niektórych typów receptorów, a innych antagonistami
Na jakie układy działają opioidy?
- CNS i ObUN
- Sercowo-naczyniowy
- Pokarmowy
- Moczowo-płciowy
- Hormonalny
- Immunologiczny
- Skore
Efekty działania opioidow na układ nerwowy
- Przeciwbólowy
- Euforyzujacy (u części dysforia-> ↓ nastroju, wyolbrzymianie bodźców-> najprawdopodobnie uwarunkowana genetycznie)
- Przeciwkaszlowy
- Zwężenie źrenicy -> charakterystyczne przy zatruciach, szpilkowate źrenice
- Depresja ośrodka oddechowego (powikłanie przy zatruciu)
- Efekt uspokajający i nasenny
Efekty działania opioidow na układ sercowo-naczyniowy
- Rozszerzenie naczyń, w tym wieńcowych (bo ↑ uwalniania histaminy)
- ↓ BP
- ↓ zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen (korzystne w zawale)
Efekty działania opioidow na układ pokarmowy
- Nudności i wymioty (podrażnienie dna komory IV)
- Zaparcia (↑ napięcia mięśniówki gładkiej jelit)
- ↑ napięcia zwieracza banki wątrobowo-trzustkowej
- ↑ ciśnienia żółci w pęcherzyku żółciowym
Efekty działania opioidow na układ moczowo-płciowy
- Retencja moczu -> ↑ napięcia zwieraczy
2. Przedłużenie porodu
Efekty działania opioidow na układ hormonalny i immunologiczny
- ↓ wydzielania LH -> ↓ owulacji, ↓ płodności
- Stymulacja wydzielania ADH i PRL
- ↓ funkcji komórek NK
Efekty skórne opioidow
-> związane ze ↑ uwalniania histaminy z mastocytow
- Zaczerwienienie skory
- Świąd
- Wysypka
Opioidy -> kiedy stosować ostrożnie
- Choroby wątroby -> wszystkie sa metabolizowane w wątrobie
- Zaburzenia czynności nerek -> moze towarzyszyć ↑ stężenia w osoczu
- Zaburzenia oddechowe (np. rozedma, kifoskolioza, sercem płucnym)
- Ciężka otyłość
- Urazy głowy i czaszki-> mogą powodować ↑ciśnienia śródczaszkowego przez nasilenie depresji oddechowej (należy wtedy wentylować mechanicznie)
- Astma -> mogą wyzwolić atak
- Pacjenci ze zmniejszona obj krwi-> wrażliwi na działanie naczyniorozkurczowe
Morfina działanie
- Naturalny alkaloid opium
2. Czysty pełny agonista opioidowy
Morfina farmakokinetyka
- Ulega glukuronidacji-> powstaje czynny metabolit (6-glukuronian morfiny) -> o silniejszym i dłuższym działaniu
Morfina drogi podania
- Doustna (wymaga stosowania co 4h)
- Parenteralna
3, Plastry naskórne o przedłużonym uwalnianiu (wystarczają na 12h)
Morfina zastosowanie
- > lek z wyboru do kontroli bólu w:
1. Poważnych urazach
2. Zawale mięśnia sercowego
3. Chorobie nowotworowej
Heroina
- Diacetylomorfina
- Niepolarna -> szybciej przechodzi przez BBB
- W niektórych krajach dopuszczona do użytku
Hydromorfon
- Podobny do morfiny -> uwodorniony keton powstawały z morfiny
- Czysty agonista receptorów opioidowych
Hydromorfon farmakokinetyka
- Często podawany dożylnie
- Bardziej rozpuszczalny w tłuszczach niz morfina-> szybszy początek działania
- Kilkakrotnie silniejszy niz morfina
Dihydrokodeina
- Opioid półsyntetyczny
2. Silne działanie przeciwbólowe
Oksykodon
- Opioid półsyntetyczny
2. Nieco słabsze działanie przeciwbólowe -> często stosowany z NSAIDs lub paracetamolem
Petydyna działanie
- Syntetyczny opioid
- Ma komponentę cholinolityczną
- Nie wykazuje efektów przeciwkaszlowych i słabiej kurczy mięśniówkę gładka -> bezpieczniejszy podczas porodu i schorzeń dróg żółciowych
- Rzadziej wywołuje zaparcia
- Nie powoduje skurczu źrenicy
Petydyna uwagi kliniczne
1, Czas działania krótszy niz morfiny
2, Najlepszy w leczeniu ostrych dolegliwości bólowych
3. Metabolizm do toksycznej Norpetydyny-> NIE powinna byc stosowana przez długi czas ani w powtarzających sie dawkach
Fentanyl i jego pochodne
- Najsilniejsze opioidy -> Fentanyl jest 100 razy silniejszy niz morfina
- Podawanie: dożylne + fentanyl w plastrach do podawania podskórnego
- Używane do zniesienia bólu pre- i pooperacyjnego
Remifentanyl
- Działa ultraszybko (juz w 1min po podaniu) i ultrakrotko (kilka minut-> rozkładany przez esterazy)
Metadon
- Długo działający
- Stosowany raz dziennie doustnie
- Stosowany przez:
1) osoby uzależnione od opioidow
2) cierpiących na bóle przewlekłe (np. nowotworowe)
Dekstropropoksyfen
- Najsłabszy czysty agonista opioidowy częściowy
Czyści agoniści opioidowi częściowi zastosowanie
- > podawane doustnie
1. Bóle o umiarkowanym nasileniu, najczęściej w połączeniu z NSAIDs lub paracetamolem
2. Kodeina i hydrokodon -> przeciwkaszlowe
Buprenorfina
- Częściowy agonista μ
- Antagonista κ
- Dłuższe działanie przeciwbólowe -> wolno oddysocjowywuje od receptorow μ
Buprenorfina zastosowanie
- Bóle średnie i silne
2. Leczenie uzależnień od morfiny
Butorfanol
- Agonista κ
- Antagonista μ
- Wykazuje analgezje przy mniejszej skłonności do uzależnień lub spowodowania niewydolności oddechowej
- Dostępny w sprayu donosowym, moze byc stosowany na żądanie
Nalbufina
- > jak Butorfanol:
1. Agonista κ
2. Antagonista μ
3. Wykazuje analgezje przy mniejszej skłonności do uzależnień lub spowodowania niewydolności oddechowej
Pentazocyna
- Agonista κ i sigma (σ)
- Pobudzenie sigma-> słabe objawy psychozomimetyczne
- Słaby (7% działania morfiny)
- Czasem stosowany z NSAIDs lub Paracetamolem
Dekstrometorfan
- Agonista receptorow opioidowych i antagonista NMDA
- Właściwości przeciwkaszlowe -> lek przeciwkaszlowy, ale nie przeciwbólowy
- W połączeniu z chinidyną potrafi kontrolować tzw. nietrzymanie afektu -> nagle, nieadekwatne do sytuacji, napady śmiechu lub płaczu
Difenoksylat
- Działają silnie na receptory opioidowe w mięśniówce gładkiej jelit
- Leki przeciwbiegunkowe
Loperamid
- Działają silnie na receptory opioidowe w mięśniówce gładkiej jelit
- Leki przeciwbiegunkowe
Tramadol
- Agonista receptorów opioidowych
- Bloker wychwytu zwrotnego NA i 5-HT
- Zastosowanie: średnio nasilone bóle przewlekłe
Nalokson
- Antagonista opioidowy
- Po podaniu parenteralnym u osoby zatrutej często konieczne jest kilkakrotne powtórzenie dawki -> aby zapobiec niewydolności oddechowej
Zastosowanie antagonistów opioidowych
- Zatrucie opioidami
- Leczenie uzależnienia opioidowego
- Dodatek do leków opioidowych doustnych -> nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego -> zapobieganie podawania leków doustnych dożylnie przez uzależnionych
Naltrekson
- Długi czas działania
2. Podawany doustnie lub w zastrzykach o powolnym uwalnianiu (raz w miesiącu)
Alwimopan
- Antagonista działający wyłącznie obwodowo (nie przechodzi przez BBB)
- Zastosowanie:
1) leczenie pooperacyjnej niedrożności jelit
2) zaparcia wywołane chronicznym podaniem opioidow
Drabina analgetyna WHO - etapy
1 - ból od łagodnego do umiarkowanego
2 - ból umiarkowany lub źle kontrolowany w kroku 1
3 - ból od umiarkowanego do ciężkiego źle kontrolowany w kroku 2
Drabina analgetyna WHO 1 krok
-> lek nieopioidowy z dodatkowymi środkami
- Paracetamol
- NSAID
- Dodatkowe: zmniejszające objawy nasilające ból np. obrzęk
Drabina analgetyna WHO 2 krok
-> krótko działający lek opioidowy na żądanie + stale lek nieopioidowy (Paracetamol lub NSAID) + środki dodatkowe
- Morfina
- Oksykodon
- Hydromorfon
Drabina analgetyna WHO 3 krok
- > stale długodziałający opioid (wlew dożylny lub formuła z ciągłym uwalnianiem) + krótko działający lek opioidowy na żądanie + stale lek nieopioidowy (Paracetamol lub NSAID) + środki dodatkowe
1. Morfina
2. Fentanyl np. przezskórnie
3. Inne o stałym uwalnianiu
