Opioidowe leki przeciwbólowe Flashcards
podział alkaloidów opium
- poch. fenantrenu (MORFINA, KODEINA)
- poch. izochinoliy (PAPAWERYNA)
receptory opioidowe
- μ
- δ
- κ
N/OFQ -nie jest to stricte receptor opioidowy, gdyż nie wchodzi w interakcję z żadnym z klasycznych ligandów opiatowych. Należy jednak do rodziny opioidów ze wzgl.na znaczą homologię sekwencji
ośrodkowe przewodzenie bólu
szlak rdzeniowo-wzgórzowo-korowy:
nocyceptory obwodowe–>rogi tylne RK –> SZLAK RDZ-WZG-KOROWY (przez RK i pień mózgu do wzgórza,a następnie do ukł.limbicznego i kory mózgu)
- szybko przew. wł. typu Aδ (ostre wrażenia bólowe)
- wolno przew. wł.typu C (ból tępy, gniotący)
drogi zstępujące, hamujące przewodzenie bólu
istota szara –> zak. nerwowe neuronów w rogach tylnych RK
neuroprzekaźniki -“endogenne opioidy”:
endorfiny
dynorfiny
enkefaliny
które mają zdolność ZAHAMOWANIA czynności neuronów rogów tylnych
β-endorfina
powstaje po wycięciu z proopiomelanokortyny (POMC)
Endorfiny -receptory
łączą się z klasycznymi rec. opioidowymi: μ, δ,κ.
Dla działania analgetycznego najistotniejsze jest pobudzenie rec. μ (w niewielkim stopniu też κ. Najmniej ważne wydają się rec. δ
Dynorfiny -receptory
κ
receptor σ
odpowiada za działanie halucynogenne wiążących się z nim opioidów
Klasyczne receptory opioidowe
- 7 fragm. przezbłonowych
- połączone z białkiem G
- zlok. m.in. w zakończeniach presynapt. aferentnych nn czuciowych w rogach tylnych RK
molekularny mechanizm działania opioidów
opioid + rec. =
a) Gαi -zahamowanie cyklazy adenylanowej
b) Gβγ -zahamowanie wejścia Ca2+ DO KOM. i wyjścia K+ Z KOM
= spadek wydzielania neuroprzekaźnika i spadek pobudzenia szlaku R-Wzg-Korowego (przewodzącego ból)
Opioidy egzogenne -podział
- CZYŚCI AGONIŚCI RECEPTOROWI-wykazują wyłącznie dział.AGONISTYCZNE (najważniejsze pod względem dział. p/ból jest łączenie się z rec. μ
a) agoniści pełni -aktywują receptory MAXYMALNIE (z
siłą porównywalną do endogennych opioidów)
b) agoniści częściowi -akt. rec. z siłą mniejszą,
aktywacja jest NIEPEŁNA - MIESZANI AGONIŚCI/ANTAGONIŚCI -agoniści jednego, antagoniści drugiego typu rec.
- CZYŚCI ANTAGONIŚCI -nie są stos. w leczeniu bólu, ale w terapii zatrucia opioidami oraz opioidowego zespołu abstynencyjnego
Czyści agoniści receptorowi
- morfina
- oksykodon
- dihydrokodeina
- petydyna
- fentanyl
- remifentanyl
- alfentanyl
- sulfentanyl
- metadon
- loperamid
Morfina
-czysty agonista rec.opioidowych
Naturalny alkaloid opium.
Ulega glukuronidacji do czynnego metabolitu 6-glukuronianu, o silniejszym i dłuższym działaniu niż sama morfina.
Podawana w formie doustnej, paraenteralnie i w postaci plastrów naskórnych o powolnym uwalnianiu.
Lek z wyboru dla kontroli bólu w poważnych urazach, w zawale m.sercowego i ch.nowotworowej
Niemodyfikowana stos. doustnie co 4 godz, w preparatach o powolnym uwalnianiu -co 12h.
Heroina
-czysty agonista rec.opioidowych
=diacetylomorfina
pochodna niepolarna, szybciej przechodzi przez BBB
Dihydrokodeina i oksykodon
-czysty agonista rec.opioidowych
-opioidy półsyntetyczne
Dihydrokodeina -SILNE dział p/bólowe,
Oksykodon -nieco słabsze, dlatego często podawany z NLPZ lub Paracetamolem
Petydyna
- czysty agonista rec.opioidowych
- opioid syntetyczny
- ma komponentę cholinolityczną
- nie ma wł. p/kaszlowych, daje słabsze efekty kurczące na mm gładkie
- bezpieczniejszy w przypadku porodu i schorzeń dróg żółciowych
- rzadziej powoduje zaparcia
- nie powoduje skurczu źrenic
- metabolizowany do TOKSYCZNEJ NORPETYDYNY (dlatego aby uniknąć zatrucia nie stosować dłuższy czas)
- czas działania krótszy niż morfiny
- krótkie leczenie ostrych bólów
Fentanyl, Sulfentanyl, Alfentanyl, Remifentanyl
- czysty agonista rec.opioidowych
- i.v. w celu zniesienia bólu przed- i pooperacyjnego
- FENTANYL może być w plastrach do pod. przezskórnego
- NAJSILNIEJSZE OPIOIDY (Fentanyl 100x silniejszy od morfiny)
- w mniejszym stopniu wywołują nudności
- REMIFENTANYL -działa ultraszybko (1 min. po podaniu) i ultrakrótko (rozkładany przez esterazy)
Metadon
- czysty agonista rec.opioidowych
- AG głownie rec μ (ma wyższe od MORFINY powinowactwo do rec δ)
- ANG rec NMDA w ukł nocyceptywnym
-Hamuje wychwyt zwrotny 5-HT
Długo działający opioid,stos. 1xdziennie doustnie u osób uzależnionych odopioidów lub cierpiących na bóle przewlekłe (choroba nowotworowa)
LECZENIE ZESPOŁU ABSTYNENCJI u osób uzależnionych od opioidów (głównie
heroiny) oraz w programach substytucyjnych.
Czyści agoniści częściowi rec. opioidowych
-KODEINA
-HYDROKODON
-DEKSTROPROPOKSYFEN (DXPX) -najsłabsze dział.
doustnie w bólach o umiarkowanym nasileniu, najczęściej w poł. z NLPZ lub PARACETAMOLEM
KODEINA i HYDROKODON -p/kaszlowe
Mieszani agoniści/antagoniści rec.opioidowych
- BUPRENORFINA
- BUTORFANOL
- NALBUFINA
- PENTAZOCYNA
Buprenorfina
- częściowy agonista rec.μ i antagonista rec.κ
- wolno dysocjuje od rec. μ -dłuższe działanie p/bólowe
- stos. w bólach średnich i silnych oraz u osób uzależnionych od MORFINY
Butorfanol i Nalbufina
-agoniści rec. κ i antagoniści rec. μ
-wywołują analgezję przy mniejszej skłonności do uzależnienia lub spowodowania niewydolności oddechowej
BUTORFANOL -spray do nosa
Pentazocyna
-agonista rec. κ oraz pseudoreceptorów σ(pobudzenie ich wywołuje obj. psychozomimetyczne)
-słaby opioid (&% siły działania MORFINY)
-+NLPZ lub PARACETAMOL
Wywołuje depresję ośrodka oddechowego, jednak w przeciwieństwie do morfiny działanie to jest ograniczone EFEKTEM PUŁAPOWYM.
W ODRÓŻNIENIU OD KLASYCZNYCH OPIOIDÓW:
PODNOSI CIŚNIENIE TĘTNICZE (zwiększa uwalnianie katecholamin powodując wzrost
ciśnienia tętniczego krwi, tachykardia = przeciwwskazana jako środek p-bólowy w zawale
mięśnia sercowego, u chorych z chorobą wieńcową
nie zwęża źrenic
ma mniejsze działanie kurczące mięśnie gładkie.
Agoniści rec.opioidowych o szczególnych właściwościach
- DXM (Dextrometorfan)
- x2-OH (Difenoksylat)
- Loperamid
- Tramadol
Dekstrometorfan
Agonista rec. opioidowych i antagonista rec. NMDA
-silne wł. p/kaszlowe
+CHINIDYNA-stos. w nietrzymaniu afektu
Difenoksylat i Loperamid
leki przeciwbiegunkowe