Kol. 3 Flashcards
Pochodne nitrofuranu (FURAGINA, NIFUROKSAZYD)
- niejasny mech.działania
- powst. wolne rodniki nitrowe ->uszk.DNA i białek
- w większych st. hamują enzymy przemian węglow.
- względnie selektywnie uszk.drobnoustroje
- szerokie spektrum działania
- brak aktywności wobec Pseudomonas aeruginosa i Acinetobacter spp
- brak oporności wtórnej
Furagina
- wchłania się z pp
- niemal natychmiast wydalana z moczem, nie uzyskuje w tkankach stężeń umożliwiających działanie
- zast.: leczenie niepowikłanych zak. gr.krokowego i dróg moczowych
Nifuroksazyd
- praktycznie nie wchłania się z pp
- zast.: w terapii zak. pp (ostre biegunki, salmonelloza, giardioza)
Metronidazol
- chemioterapeutyk
- gr.nitrowe->wolne rodniki nitrowe uszk.DNA i białka
- redukcja przy małej il.tlenu
- działa na większość bakt. beztlen., pierwotniaki (rzęsistek pochw., pełzak czerwonki)
- oporność wtórna -ok.70% H.pylori
- preparaty działaj.ogólnie i miejscowo (globulki dopochw.)
- dobrze przenika do tk. i narz., w tym do OUN
- wydalany w post.niezmienionej przez nerki
- zast.: zak. przyzębia, eradykacja H.pylori, rzekomobłoniaste zap.j.grubego, ch.Leśniowskiego-Crohna, colitis ulcerosa, rzęsistkowica, giardioza, amebioza
- dział. niepożądane: dolegliwości ze str.pp (metaliczny smak, sraczko-rzygaczka, zap.trzustki, obłożony język, zab.neurologiczne
- barwi mocz na brązowo
- nasila reakcję disulfiramową i dział.doustnych antykoagulantów
Sulfonamidy -mech.działania
- hamują pierwszy etap tworzenia się THF (PABA->kw.dihydrofoliowy); kompetycyjny blok syntazy DHF
- działanie bakteriostatyczne
Sulfonamidy -na co działają
szerokie spektrum:
-bakterie Gram -(+)
-bakterie Gram-(-)
-Chlamydia trachomatis
-niektóre pierwotniaki i grzyby
Liczne szczepy bakterii wykazują oporność
B.słabo wpływają na wzrost bakt. beztlenowych
Pseudomonas, Proteus, Serratia, Treponema, mykoplazmy -niewrażliwe
Prokaina, tetrakaina a działanie sulfonamidów
prokaina i tetrakaina są metabolizowane do PABA i znoszą dzialanie sulfonamidów
Sulfonamidy stosowane miejscowo
SULFACETAMID (do worka spojówkowego)
FTALYLOSULFATIAZOL, SUKCYNYLOSULFATIAZOL (pod.doustnie, nie wchłaniają się z pp)
SULFANILAMID, MAFENID, SULFADIAZYNA (stos.na skórę)
Znacznie słabsze działanie w obecności ropy
Sulfonamidy stosowane doustnie
SULFIZOKSAZOL SULFAMETYZOL SULFKARBAMID SULFADYMIDYNA SULFAMETOKSAZOL SULFAPIRYDYNA SULFADOKSYNA SULFALEN
Działania niepożądane sulfonamidów
1) r.alergiczne; krzyżowa alergia z diuretykami pętlowymi i tiazydowymi, poch.sulfonylomocznika oraz DIAZOKSYDEM
2) zmiany skórne
3) zab. ze str. pp
4) zab. ze str. ukł. moczowego
5) zab.hematologiczne -niedokrwistość hemolityczna, aplastyczna, małopłytkowość; zapobieganie -podanie kw.folinowego lub kw.lewofolinowego
6) inne -zmiany zap.stawów, zap.spojówek, wątroby, depresja,ataksja
KOTRIMOKSAZOL (Biseptol)
- Sulfametoksazol i trimetoprym (5:1)
- większa skuteczność i szersze spektrum działania niż każdy z osobna
- wiele opornych szczepów
Inhibitory gyrazy
syntetyczne poch.chinolonowe KW. NALIDYKSOWY CYPROFLOKSACYNA LEWOFLOKSACYNA MOKSYFLOKSACYNA
Działania niepożądane: fluorochinolony mogą uszkadzać chrząstki wzrostowe (nie podawać do18.r.ż. z wyj.chorych z mukowiscydozą i zak. wyw. P.aeruginosa) i ścięgna
beta-laktamy nasilaną działanie fluorochinolonów
Inhibitory gyrazy -mech.działania
- łączą się z podj. A topoizomerazy typu II (gyraza) i bakteryjną topoizomerazą typu IV
- zaburzają replikację DNA
- dział. bakteriobójczo
- wykazują efekt postantybiotykowy
- hamują również ludzką topoizomerazę II (100-1000xsłabiej)
KWAS NALIDYKSOWY
chinolon I generacji
wąski zakres działania (gł. bakt. Gram-ujemne-Enterobacteriaceae)
używane jedynie w leczeniu niepowikłanych zak.dr.mocz.
niekorzystna farmakokinetyka (nie uzyskują w tk.odp.st., szybko wydalane z moczem)
CYPROFLOKSACYNA
chinolony II gr. (fluorochinolony)
szerszy zakres działania niż I na Gram-ujemne: Haemophilus, Salmonella, Enterobacteriaceae
! Oddziałuje na Pseudomonas aeruginosa
niewielka aktywność wobec Gram-dodatnich
zast:
-zak.dróg mocz.
-przewl.zap.gr.krokowego
-zakażenia w przebiegu mukowiscydozy
-biegunka podróżnych
-dur brzuszny i salmonellozy
-wąglik (leczenie i zapobieganie)
-zak.kości i stawów orazskóy i tk.podsk. wywołane przez Gram-ujemne
-zap otrzewnej i OZT (w skojarzeniu z METRONIDAZOLEM)
-niepowikłana rzeżączka i chlamydiowe zak.dr.mocz.-płc
chinolony II gen. -zast.
- zak.dróg mocz.
- przewl.zap.gr.krokowego
- zakażenia w przebiegu mukowiscydozy
- biegunka podróżnych
- dur brzuszny i salmonellozy
- wąglik (leczenie i zapobieganie)
- zak.kości i stawów orazskóy i tk.podsk. wywołane przez Gram-ujemne
- zap otrzewnej i OZT (w skojarzeniu z METRONIDAZOLEM)
- niepowikłana rzeżączka i chlamydiowe zak.dr.mocz.-płc
chinolony III gen
LEWOFLOKSACYNA
MOKSYFLOKSACYNA
-fluorochinolony o rozszerzonym działaniu
-większa aktywność wobec gronkowców, paciorkowców, Legionella spp
-duża aktywność wobec Enterobacteriaceae, H.influenzae i gonokoków
-działa w mniejszym stopniu niż CYPROFLOKSACYNA na P.aeruginosa
Zast.:
-zaostrzenia przewl.zap. oskrzeli
-pozaszpitalne zap. płuc
-ostre zap. zatok przynosowych
-niepowikłane zak.skóry i tk.podskórnej
-szpitalne zap. płuc (LEWOFLOKSACYNA)
LEWOFLOKSACYNA
-fluorochinolony III gen, o rozszerzonym działaniu
-większa aktywność wobec gronkowców, paciorkowców, Legionella spp
-duża aktywność wobec Enterobacteriaceae, H.influenzae i gonokoków
-działa w mniejszym stopniu niż CYPROFLOKSACYNA na P.aeruginosa
Zast.:
-zaostrzenia przewl.zap. oskrzeli
-pozaszpitalne zap. płuc
-ostre zap. zatok przynosowych
-niepowikłane zak.skóry i tk.podskórnej
-szpitalne zap. płuc
MOKSYFLOKSACYNA
-fluorochinolony III gen. o rozszerzonym działaniu
-większa aktywność wobec gronkowców, paciorkowców, Legionella spp
-duża aktywność wobec Enterobacteriaceae, H.influenzae i gonokoków
-działa w mniejszym stopniu niż CYPROFLOKSACYNA na P.aeruginosa
Zast.:
-zaostrzenia przewl.zap. oskrzeli
-pozaszpitalne zap. płuc
-ostre zap. zatok przynosowych
-niepowikłane zak.skóry i tk.podskórnej
beta-laktamy -mech.dział
hamowanie syntezy peptydoglikanu ściany kom. bakterii na etapie łączenia poprzecznymi wiązaniami krzyżowymi pojedynczych łańcuchów (transpeptydylacja)
PBP -białka wiążące penicylinę -główny punkt uchwytu dla antybiotyków Beta-laktamowych
U BAKTERII GRAM-UJEMNYCH dodatkowo:
- aktywacja autolizyn
- stymulacja powstawania holin (peptydów wytwarzających “dziury” w błonie bakterii) zab. gospodarkę jonową bakterii oraz stanowiących kanały dla wydobywających się z drobnoustroju hydrolaz mureiny, rozkładających peptydoglikan
beta-laktamy -charakterystyka
- bakteriobójcze (z wyj. PENICYLINY G, która działa bakteriostatycznie na E.faecalis)
- do rozwinięcia aktywności wymagają wzrostu i rozmnażania się bakterii ->nie będą działać w obecności leków bakteriostatycznych
- efekt bakteriobójczy zależny od czasu (dział. terapeut. zal. od utrzymania właściwego st.we krwi) -stos.zazw. w 2-4 dawkach na dobę
mechanizmy oporności na beta-laktamy
- beta-laktamazy -najczęstszy mechanizm (gł. przez gram-ujemne)
- mutacja białek PBP -mechanizm typowy dla MRSA oraz opornych na penicyliny paciorkowców i enterokoków
- Zab. przedostawania się leku do PBP -dot.tylko bakt.gram-ujemnych
- aktywne wypompowanie leku z drobnoustroju -g(-)
- Inne mechanizmy: upośledzenie aktywacji autolizyn i holin przez leki
beta-laktamy -podział
penicyliny
cefalosporyny
karbapenemy
monobaktamy
penicyliny -charakterystyka i podział
pochodne kw. 6-aminopenicylanowego
- > p.naturalne
- > półsyntetyczne przeciwgronkowcowe
- > aminopenicyliny
- > karboksypenicyliny
- > ureidopenicyliny
- > leki stanowiące połączenie penicylin z inhibitorami beta-laktamaz
BENZYLOPENICYLINA (PENICYLINA G)
- w post.soli sodowej (mogą powodować zaostrzenie niewydolności krążenia) /potasowej (uwaga-pacjenci z niewydolnością nerek;)
- do podawania i.v. lub i.m.
- silnie wiąże się z białkami osocza i dobrze penetruje do większości tkanek z wyj.OUN (przenika w czasie zapalenia), cieczy wodnistej oka, płodu, pokarmu kobiecego
- podawany 4-6x/dobę
- metabolizowana w 40% do kw.penicylojowego
- wydalany przez nerki (PROBENECYD -lek hamujący cewkowe wydzielanie penicyliny. Podobnie,ale słabiej działają NLPZ)
- in vitro inaktywuje aminoglikozydy, in vivo wykazuje z nimi działanie synergistyczne
Penicyliny naturalne
BENZYLOPENICYLINA (PENICYLINA G)
BENZYLOPENICYLINA PROKAINOWA
BENZYLOPENICYLINA BENZATYNOWA
FENOKSYMETYLOPENICYLINA (PENICYLINA V)
Penicyliny naturalne -działania niepożądane
- r.uczuleniowe -osutka skórna, pokrzywka,rumień, gorączka,bóle stawów, skurcz oskrzeli, obrzęk krtani, b.rzadko wstrząs anafilaktyczny,
- niedokrwistość hemolityczna, małopłytkowość (penicyliny mogą działać jak hapteny -aktywacja zal.od dopełniacza r.typu II)
- drgawki -u pacjentów z padaczką i niewydolnością nerek (BENZYLOPENICYLINA hamuje receptor GABA A i pobudza NMDA)
- reakcja Jarischa-Herxheimera -wstrząsopodobna r. po podaniu BENZYLOPENICYLINY, wyst.w trakcie leczenia krętkowic, np.kiły. Zależy od uwalniania endotoksyn z rozpadających się drobnoustrojów -gorączka,dreszcze, spadek ciśnienia tętniczego krwi
- zespół Nicolau -najczęściej u dzieci wskutek omyłkowego wprowadzenia formy domięśniowej leku do tętnicy-zator (kryształki leku), niedokrwienie w miejscu wkłucia z martwicą skóry i tk.podskórnej, objawy zatorowe z tętnic k.dolnej lub krezki, rzadziej uszk. RK, leukocytoza, krwiomocz
- inne -przeciążenie pacjenta sodem/potasem
reakcja Jarischa-Herxheimera
wstrząsopodobna r. po podaniu BENZYLOPENICYLINY, wyst.w trakcie leczenia krętkowic, np.kiły. Zależy od uwalniania endotoksyn z rozpadających się drobnoustrojów -gorączka,dreszcze, spadek ciśnienia tętniczego krwi
zespół Nicolau
działanie niepożądane penicylin naturalnych. Najczęściej u dzieci wskutek omyłkowego wprowadzenia formy domięśniowej leku do tętnicy-zator (kryształki leku), niedokrwienie w miejscu wkłucia z martwicą skóry i tk.podskórnej, objawy zatorowe z tętnic k.dolnej lub krezki, rzadziej uszk. RK, leukocytoza, krwiomocz
BENZYLOPENICYLINA PROKAINOWA
BENZYLOPENICYLINA+PROKAINA
wyłącznie domięśniowo!!
przed zastosowaniem wskazana próba uczuleniowa
po iniekcji i.m.wolno rozkładana -uwalnia BENZYLOPENICYLINĘ w przedłużonym czasie (możliwe 2 dawki dobowe)
po omyłkowym wstrzyknięciu i.v.-zepsół Hoigne (zaczerwienienie skóry, wzrost c.tętniczego, niepokój, splątanie, drgawki, objawy ogniskowe z OUN) -objawy znoszą BDP
-stos.rzadko -w profilaktyce choroby reumatycznej u dzieci
zepsół Hoigne
po dożylnym zamiast domięśniowym podaniu BENZYLOPENICYLINY PROKAINOWEJ
(zaczerwienienie skóry, wzrost c.tętniczego, niepokój, splątanie, drgawki, objawy ogniskowe z OUN) -objawy znoszą BDP
BENZYLOPENICYLINA BENZATYNOWA
podawana i.m. wykazuje powolne uwalnianie BENZYLOPENICYLINY (możliwe stosowanie jej raz na 2-4 tyg.)
-stos.rzadko -w profilaktyce choroby reumatycznej u dzieci
FENOKSYMETYLOPENICYLINA (PENICYLINA V)
kwasooporna sól penicyliny naturalnej do podawania doustnego 2-4x/dobę
- z pp wchłania się niecałkowicie
- stos. gł. w leczeniu płonicy i zakażeń górnych dróg oddech.
penicyliny naturalne-zakres działania
wąski
obejmuje: paciorkowce (S.pyogenes, paciorkowce hemolizujące grupy B,C i G, wrażliwe pneumokoki), Actinomyces sp., Neisseria meningitidis, T.pallidum, B.anthracis, L.monocytogenes i bakt.beztlen. (Clostridium sp., Bacteroides sp. -z wyj. B.fragilis, który wytwarza penicylinazę)
Dużo szczepów N.gonorrhoeae jest opornych na te leki
Gronkowce i większość gram-ujemnych również niewrażliwe.
penicyliny naturalne-zast.
-schorzenia paciorkowcowe (angina, róża, płonica,ropnie)
-promienica
-zak.meningokokowe
-wąglik
duże dawki BENZYLOPENICYLINY podaje się i.v. w zatruciu muchomorem sromotnikowym w celu wyparcia toksyn grzyba)
KLOKSACYLINA
-penicylina izoksazolowa, półsyntetyczne p/gronkowcowa
-w infekcjach wywołanych przez gronkowce wytwarzające β-laktamazy
-jeśli szczep jest wrażliwy również na BENZYLOPENICYLINĘ, to należy ją preferować w leczeniu
-Listeria sp., MRSA i enterokoki -oporne
Dział.niepożądane: r.alergiczne (ale rzadziej niż w przyp. BENZYLOPENICYLINY): pokrzywka,rumień, świąd, częściej dolegliwości ze str.pp (sraczko-rzygaczka, cholestaza, przejściowe uszk.wątroby)
-po podaniu dożylnym możliwe zap.żył, eozynofilia, gorączka
Aminopenicyliny
AMOKSYCYLINA i AMPICYLINA
Penicyliny półsyntetyczne o szerokim spektrum działania: przecim G(+) -zakres podobny do BENZYLOPENICYLINY, G(-) rodzaju Neisseria, Haemophilus i rodziny Enterobacteriaceae niewyt. β-laktamaz
-podawane i.o.,i.v., i.m.
-mało toksyczne, mogą być stos. u kobiet w ciąży
-dział.niepożądane-jak p.naturalne, ale rzadziej wywołują poważne r.uczuleniowe (dominują obj.skórne)
-mogą powodować dysbakteriozy,
AMOKSYCYLINA
- > aminopenicylina
- > i.o., i.m., i.v., dobrze się wchłania z pp (posiłek nie wpływa na ten proces)
- > wskazania:
- ostre zap.zatok przynos. (lek I rzutu)
- zap. ucha środkowego (lek I rzutu)
- paciorkowcowe zap. gardła (6 dni)
- pozaszpitalne zap. płuc (czasem+makrolid)
- zaostrzenie POChP
- enterokokowe zak.u.mocz.
- eradykacja H.pylor (+METRONIDAZOL lub KLARYTROMYCYNA)
AMPICYLINA
- > aminopenicylina
- > i.v., i.o. (wchłanianie z pp gorsze niż AMOKSYCYLINY, hamowane przez pokarm)
- > w wielu wskazaniach do podawania doustnego AMOKSYCYLINA zastąpiła AMPICYLINĘ
- > i.v. -w leczeniu zak.Listeria monocytogenes i enterokokami, używana często razem z aminoglikozydem
- > duży odsetek szczepów opornych wśród E.coli, Salmonella i Shigella (w przeciwieństwie do AMOKSYCYLINY AMPICYLINA bywa skuteczna w leczeniu duru brzusznego)
- Pseudomonas, Acinetobacter, Serratia, Proteus, Enterobacter, Klebsiella -oporność
AZLOCYLINA
-ureidopenicylina
-b.szerokie spektrum
-w por.z aminopenicylinami wykazują zwiększoną aktywnośc wobec pałeczek G(-) (zwł. P.aeruginosa) i enterokoków, z wyj. E.faecium
-oporne są Chlamydia i mikoplazmy
-i.v. (często łączone z aminoglikozydami lub fluorochinolonami) lub i.m. w leczeniu ciężkich zakażeń szpitalnych wyw. przez P.aeruginosa lub Klebsiella pneumoniae (zak. układowe, inf. dr.mocz., zap. płuc, zap.otrzewnej i inne zak. w obr.j.brzuszne)
-> dział. niepożądane:
większa toksyczność niż aminopenicyliny
często r.miejscowe -ból, zap. żyły z zakrzepicą,
r.nadwrażliwości: osutki, gorączka, pokrzywka (częściej u pacjentów z mukowiscydozą) i anafilaksja (rzadziej niż po p.naturalnych)
groźne zab. gospodarki potasowej
dolegliwości ze str. pp, nerek, OUN, zab. hematologiczne, rzadko ciężkie powikłania skórne
TYKARCYLINA
-karboksypenicylina
-aktywna wobec Proteus i Pseudomonas
-b. wrażliwa na rozkład przez β-laktamazy ->podawana w skojarzeniu z inhibitorem tych enzumów -KW. KLAWULONOWYM
-zwiększa to aktywność wobec Xanthomonas (Stenotrophomonas) maltophilia, Haemophilus influenzae, Klebsiella sp., S.aureus i Bacteroides fragilis, ale nie wobec Pseudomonas (!) (kl.klawulonowy nie hamuje β-laktamaz typu AmpC)
-zast.: w ciężkich zak. szpitalnych wyw. podatnymi bakt. (wskazania jak w przyp.ureidopenicylin)
-dział. niepożądane: r.nadwrażliwości (osutka, świąd, pokrzywka, anafilaksja (rzadziej niż po p.naturalnych)),
gorączka, eozynofilia, małopłytkowość i neutropenia
niekiedy zab. gospodarki potasowej i magnezowej
dolegliwości ze str. pp
przy zast.dużych dawek mogą poj.się drgawki
inhibitory β-laktamaz
KW.KLAWULONOWY,
SULBAKTAM
TAZOBAKTAM
AWIBAKTAM
inhibitory β-laktamaz -char.
- rozszerzają zakres działania antyb.
- najsilniej blokują enzymy klasy A (wyst. gł. u gronkowców, H.influenzae, Neisseria gonorrhoeae, Salmonella sp., Shigella sp., E.coli i K.pneumoniae), -β-laktamazy klasy C (Pseudomonas, Serratia, Enterobacter, Citrobacter) nie są silnie hamowane przez te związki
- blokują również enzymy u Bacteroides sp. i Branhamella
- mogą czasem wyw. dział. niepożąd. -kw.klawulonowy może wywołać cholestazę i uszk. wątroby, a także biegunkę
AMOKSYCYLINA+KW.KLAWULONOWY
- Augmentin
- rozszerza spektrum AMOKSYCYLINY o bakt.beztlenn
- używany w zak.górnych d.o. (lek II rzutu)
- pozaszpitalne zap.płuc
- nawracające bakt. zap. gardła
- zak dr. moczowych (lek III rzutu po KOTRIMOKSAZOLU i NITROFURANTOINIE) i in.
TYKARCYLINA+KW.KLAWULONOWY
- Timentin
- rozszerzone spektrum TYKARCYLINY o Enterobacteriaceae wyt. β-laktamazy,ale nie o P.aeruginosa (encym AmpC) czy bakterie wytw.β-laktamazy typu ESBL
- dobra aktywność wobec Xanthomonas (Stenotrophomonas) maltophilia i Bacteroides fragilis
AMPICYLINA+SULBAKTAM
- Unasyn
- stos. tylko pozajelitowo
- zakres dział. podobny do AMOKSYCYLINY z KW.KLAWULONOWYM
- b. dobra aktywność wobec Acinetobacter
- jego użycie powinno być ograniczone do leczenia szpitalnych zakażeń wyw. Acinetobacter
PIPERACYLINA+TAZOBAKTAM
- Tazobac
- spektrum podobne do TYKARCYLINY z KW.KLAW.
- często w skojarzeniu z aminoglikozydem
- leczenie ciężkich szpitalnych zak. dr.oddech., dr.mocz. oraz wewnątrzbrzusznych (z wyj. zap. trzustki)
- stos. u pacjentów z neutropenią
