NEONATOLOGIA Flashcards
Fizjologia okresu noworodkowego
– okres noworodkowy obejmuje pierwsze 28 dni życia człowieka
– prawidłowo ciąża trwa 37-42 tygodni (dzieci urodzone przed ukończeniem 37. tc to wcześniaki, a
po ukończeniu 42. tc to noworodki przenoszone)
– wiek płodowy dziecka można ocenić za pomocą badań USG wykonywanych podczas ciąży, według
daty ostatniej miesiączki (reguła Naegellego), czasu wystąpienia pierwszych ruchów płodu, a po
urodzeniu za pomocą skal dojrzałości noworodka (np skala Ballard)
Fizjologia okresu noworodkowego SGA
(small for gestational age) = noworodek z masą urodzeniową < 3. centyla dla wieku płodowego (hipotrofia)
Fizjologia okresu noworodkowego AGA
(appropriate for gestational age) = masa urodzeniowa na poziomie 4-90. centyla dla wieku płodowego
Fizjologia okresu noworodkowego LGA
(large for gestational age) = masa urodzeniowa > 90. centyla dla wieku płodowego
Fizjologia okresu noworodkowego urodzeniowa masa ciała
- mała (LBW) < 2500g
- bardzo mała (VLBW) < 1500g
- ekstremalnie mała (ELBW) < 1000g
Fizjologia okresu noworodkowego hipotrofii
przyczyną hipotrofii jest opóźnione wzrastanie wewnątrzmaciczne (IUGR), do którego może dojść na
różnych etapach trwania ciąży
Fizjologia okresu noworodkowego hipotrofia symetryczna
(zmniejszony obwód głowy, długość i masa ciała, czynnik sprawczy
zadziałał na wczesnych etapach ciąży – np zaburzenia genetyczne, zakażeni wrodzone)
Fizjologia okresu noworodkowego hipotrofia asymetryczna
(obwód głowy i długość ciała są odpowiednie dla wieku płodowego, lecz
masa ciała jest zmniejszona, czynnik sprawczy zadziałał w końcowym okresie ciąży – np
niewydolność łożyska)
Fizjologia okresu noworodkowego skala apgar
stan noworodka w 1. i 5. minucie po urodzeniu ocenia się za pomocą skali Apgar (0-10 pkt)
kolor skóry: 0-blady, 1-siny tułów różowy, kończyny sine, 2-różowy
czynność serca: 0-brak, 1-< 100/min, 2-> 100/min
oddech: 0-brak, 1-słaby, nieregularny, 2-głośny krzyk
reakcja na bodźce: 0-brak, 1-grymas, 2-kaszel, kichanie
napięcie mięśni: 0-brak, 1-obniżone, 2-aktywne ruchy
– oprócz tego, po urodzeniu dziecka, należy ocenić jego stan ogólny, płeć, dojrzałość
wewnątrzmaciczną, wydolność oddechową, krążeniowa, stan jamy brzusznej, ruchomość kończyn,
zachowanie i obecność ewentualnych wad rozwojowych
Fizjologia okresu noworodkowego postępowanie po urodzeniu
bezpośrednio po urodzeniu należy zakroplić oczy noworodka azotanem srebra (zabieg Credego), by
zapobiegać chlamydiowemu i rzeżączkowemu zapaleniu spojówek
noworodkowi należy podać 0,5 mg dożylnie lub 2 mg doustnie witaminy K, aby zapobiegać krwawieniom
(inne dawki dla wcześniaków)
Fizjologia okresu noworodkowego mocz i stolec
noworodek powinien oddać pierwszy mocz do 24h
noworodek powinien oddać pierwszy stolec (smółkę) do 48h
Fizjologia okresu noworodkowego badania przesiewowe noworodków
1) niedoczynność tarczycy
2) fenyloketonuria
3) mukowiscydoza
4) 20 wybranych wad genetycznych (wrodzone błędy metabolizmu)
5) badanie słuchu
– krew na badania przesiewowe pobiera się na bibułkę w 48-72h życia dziecka
– u wcześniaków i chorych noworodków badania przesiewowe należy powtórzyć po 2-3 tyg
Hiperglikemia
– poziom glukozy w surowicy >180 mg/dl (> 10 mmol/l)
– częstość występowania jest odwrotnie proporcjonalna do masy urodzeniowej dziecka
– częściej występuje u wcześniaków, dzieci z małą masą urodzeniową i chorych noworodków
– najczęściej przebiega bezobjawowo
– rzadziej: objawy dwodnienia, utrata mc, utrata łaknienia, gorączka, kwasica ketonowa
Hiperglikemia czynniki ryzyka:
– dożylna infuzja glukozy, stres, leki, posocznica, niedotlenienie, wylew
śródczaszkowy, genetycznie uwarunkowana cukrzyca noworodków
Hiperglikemia powikłania:
– krwawienia dokomorowe – odwodnienie – posocznica bakteryjna i grzybicza – zaburzenia elektrolitowe (hiponatremia) – zwiększenie wentylacji minutowej:
Hiperglikemia postępowanie
zmniejszenie podaży glukozy, przy dużej (>250) hiperglikemii rozważ podanie insuliny, ale
wiąże się to z dużym ryzykiem hipoglikemii
Hipoglikemia
– poziom glukozy w surowicy < 50 mg/dl (<2,8 mmol/l)
– najczęstsze zaburzenie metaboliczne okresu noworodkowego
– w 1-2 dż noworodki mogą nie demonstrować żadnych objawów
– dlatego należy monitorować dzieci z grup ryzyka, wcześnie włączać karmienie i monitorować
poziom glukozy we krwi (w razie potrzeby zwiększa się częstość karmień lub podaje się glukozę
dożylnie)
Hipoglikemia czynniki ryzyka
SGA, LGA, wcześniactwo
Hipoglikemia objawy
objawy są niecharakterystyczne (niechęć do jedzenia, patologiczny płacz, hipotermia, sinica,
potliwość, bezdechy, hipotonia, osłabienie, drażliwość, drżenia, drgawki, oczopląs, senność,
śpiączka, a nawet niewydolność krążenia i zatrzymanie akcji serca
Noworodek matki cukrzycowej
– glukoza przechodzi przez łożysko
– hiperglikemia matki => przerost komórek beta trzustki płodu i nadprodukcję przez nią insuliny
Noworodek matki cukrzycowej objawy:
– makrosomia płodu (przez działanie IGF)
– zaburzenia proporcji ciała (mała głowa, duży tułów, nadmiernie rozwinięty pas barkowy)
– zaburzenia oddechowe
– hipoglikemia
– policytemia
– kardiomiopatia
– wady wrodzone (16x częściej) => OUN, kości, nerek, serca, pp
Noworodek matki cukrzycowej postępowanie:
– wczesne karmienie, wkłucie dożylne i wyrównywanie hipoglikemii i zaburzeń jonowych
– monitorowanie podstawowych funkcji życiowych
– w razie potrzeby tlenoterapia i wspomaganie oddechu
– leczenie objawowe
Żółtaczki okresu noworodkowego żółtaczka fizjologiczna
– spowodowana rozpadem erytrocytów zawierających hemoglobinę płodową HbF, niedojrzałością
mechanizmów sprzęgania bilirubiny i niedojrzałą czynnością pp
– pojawia się w 2-3 dż
– dominuje bilirubina wolna
– tempo narastania bilirubiny < 10 umol/l/h
– maksymalne stężenie bilirubiny nie przekracza 305 umol/l
– ustępuje w 5-7 dż
Żółtaczki okresu noworodkowego żółtaczkę fizjologiczną mogą nasilać:
wcześniactwo, niska masa urodzeniowa, płeć męska, karmienie
piersią, mała podaż kalorii, duża utrata mc po urodzeniu, leki, niedotlenienie, krwiak podokostnowy,
policytemia, opóźnione oddanie smółki, cukrzyca u matki, predyspozycja rodzinna
w przypadku żółtaczek związanych z karmieniem piersią nie należy przerywać karmienia (!)
Żółtaczki okresu noworodkowego żółtaczka patologiczna
żółtaczka niespełniająca kryteriów żółtaczki fizjologicznej
=> wrodzone anemie hemolityczne
=> konflikt serologiczny
=> TORCH
=> niedoczynność tarczycy
=> żółtaczki cholestatyczne (np AZWDŻ)
=> wrodzone choroby metaboliczne (np galaktozemia)
Żółtaczki okresu noworodkowego żółtaczka patologiczna powikłania
– kernicterus (żółtaczka jąder podkorowych spowodowana ↑↑↑ bilirubiny wolnej)
– marskość żółciowa wątroby (spowodowana przedłużającą się cholestazą)
Żółtaczki okresu noworodkowego żółtaczka patologiczna postępowanie
– zmniejszanie stężenia bilirubiny wolnej => fototerapia, transfuzja wymienna
– zmniejszanie stężenia bilirubiny sprzężonej => cholestyramina, kw.ursodezoksycholowy
– leczenie przyczynowe (antybiotykoterapia, leczenie przeciwwirusowe, dieta eliminacyjna)
– leczenie wspomagające (zwalczanie świądu, dieta z MCT, suplementacja ADEK)
Choroba hemolityczna noworodka
– jej przyczyną jest obecność u matki Ig przeciwko krwinkom płodu
– może dotyczyć każdej linii komórek krwi => najczęściej erytrocytów
– objawy konfliktu w zakresie Rh (najczęstszy) nie występują w pierwszej, ale w kolejnych ciążach i
przy braku leczenia z każdą kolejną ciążą jest on bardziej nasilony
Choroba hemolityczna noworodka postaci choroby hemolitycznej:
1) obrzęk uogólniony płodu (spowodowany niewydolnością serca płodu wskutek anemii)
2) żółtaczka hemolityczna (ryzyko kernicterus!)
3) późna niedokrwistość noworodków (zwykle przewlekła, utrzymuje się wiele miesięcy)
Choroba hemolityczna noworodka hepatosplenomegalia
stałym objawem zrealizowanego konfliktu serologicznego jest hepatosplenomegalia (jej przyczyną jest
pozaszpikowa hematopoeza u płodu)
Choroba hemolityczna noworodka potwierdzenie
– oznaczenie grupy krwi dziecka
– wykonanie bezpośredniego testu aglutynacji
– wykazanie obecności w surowicy matki przeciwciał przeciwko krwinkom dziecka
Choroba hemolityczna noworodka postępowanie
– seryjne przetoczenia KKCz (grupa 0Rh(-))
– fototerapia
– transfuzja wymienna (usuwa bilirubinę oraz przeciwciała matki)
– IVIG (zmniejszają nasilenie hemolizy)
Choroba hemolityczna noworodka profilaktyka
podanie immunoglobuliny anty-D u kobiet Rh(-)
– 72h po urodzeniu dziecka Rh(+)
– w każdym przypadku poronienia
– w przypadku wykonywania amniocentezy lub biopsji kosmówki
– gdy istnieje obawa o stan zdrowia płodu (w 28-34 tc)
Zespół zaburzeń oddychania
zespół objawów występujących u noworodka 1) sinica 2) przyspieszenie oddechu lub bezdech 3) zaciąganie mostka i przestrzeni międzyżebrowych 4) postękiwanie – występuje u 3-5% noworodków
Zespół zaburzeń oddychania przyczyny:
choroby układu oddechowego, choroby układu krążenia, zaburzenia termoregulacji,
sepsa, zaburzenia metaboliczne, choroby układu nerwowego, choroby kości i mm
Zespół zaburzeń oddychania rozpoznawanie:
wywiad, badanie, gazometria, RTG płuc i inne badania
Zespół zaburzeń oddychania postępowanie:
- wspomaganie układu oddechowego => tlenoterapia, CPAP, wentylacja mechaniczna
- leczenie przyczynowe
- leczenie wspomagające (woda, elektrolity, żywienie) => ↑ zapotrzebowanie energetyczne
Zespół zaburzeń oddychania przejściowe tachypnoe noworodków
– łagodna, samoograniczająca się niewydolność oddechowa
– spowodowana jest opóźnieniem resorpcji płynu owodniowego z płuc
– najczęściej występuje u noworodków urodzonych przez cięcie cesarskie
– głównym i często jedynym objawem jest tachypnoe (60-120/min)
– w badaniu fizykalnym nad płucami szmer pęcherzykowy, rzadko rzężenia lub furczenia
– wyniki podstawowych badań są prawidłowe (możliwa nieznaczna hipoksja bez hiperkapni)
– RTG: nadmierna powietrzność płuc, wzmożony rysunek naczyniowy, spłaszczenie kopuł przepony,
płyn w szczelinie międzypłatowej
– postępowanie: obserwacja dziecka, w razie potrzeby tlenoterapia bierna, rzadko wenylacja mech.
– objawy ustępują w 48-72h bez trwałych następstw
Zespół zaburzeń oddychania zespół aspiracji smółki (MAS)
– obecność smółki w wodach płodowych występuje w 10% porodów (częściej w ciążach
przenoszonych), ale tylko 2-5% z nich skutkuje zespołem aspiracji smółki
– najczęstszą przyczyną przedwczesnego oddania smółki jest niedotlenienie wewnątrzmaciczne
– MAS wystepuje prawie wyłącznie u dzieci urodzonych o czasie
– obecność smółki w drogach oddechowych dziecka powoduje powstawanie ognisk niedodmy,
chemiczne zapalenie płuc, a także wtórne ogniska rozedmy, a nawet odmę (20-50% dzieci!)
– wtórne do niedotlenienia zmiany w naczyniach płuc => przetrwałe krążenie płodowe
– objawy niewydolności oddechowej występują od urodzenia i szybko się nasilają
– osłuchowo nad polami płucnymi rzężenia i furczenia– w badaniach dodatkowych: hipoksja, kwasica
– RTG: obraz “burzy śnieżnej”, odma
– często obecne objawy zakażenia => pobierz krew i plwocinę na posiew
– postępowanie: odessanie smółki z układu oddechowego (najpierw usta, potem nos!!!),
wspomaganie oddychania (nie wolno zacząć wentylacji mechanicznej przed odessaniem smółki!), w
przypadku przetrwałego krążenia płodowego => NO wziewnie
– koniecza profilaktyka antybiotykowa (penicylina + aminoglikozyd
Zespół zaburzeń oddychania ZZO na tle niedoboru surfaktantu (RDS)
– produkcja surfaktantu rozpoczyna się w 28 tc
– surfaktant zmniejsza napięcie powierzchniowe w pęcherzykach płucnych i zapobiega ich zapadaniu
– niedobór surfaktantu => zmniejszenie podatności płuc, zapadanie pęcherzyków, ogniska niedodmy
– dochodzi do niedotlenienia, które uszkadza naczynia płucne i powoduje przechodzenie
bogatobiałkowego płynu do pęcherzyków => powstają tzw błony szkliste
– najistotniejszym czynnikiem ryzyka jest wcześniactwo
– inne czynniki ryzyka: płeć męska, zamartwica, hipotermia, niedożywienie lub cukrzyca u matki,
konflikt serologiczny
– przedwczesne odejście wód płodowych stymuluje płód do produkcji hormonów stresu, które
przyspieszają dojrzewanie układu oddechowego i zmniejszają ryzyko RDS
– badania dodatkowe: gazometria, RTG klp (obraz “mlecznej szyby”)
– wskazane jest wykonanie USG przezciemiączkowego (krwawienia śródczaszkowe)
– leczenie przyczynowe: dotchawicze podanie surfaktantu (można profilaktycznie)
– profilaktyka: prenatalne podawanie matce GKS (przyspiesza produkcje surfaktantu) oraz
zapobieganie porodom przedwczesnym
– powikłania: odma, rozedma, krwawienia śródczaszkowe, zakażenia, dysplazja oskrzelowo-płucna
Zespół zaburzeń oddychania wrodzone zapalenie płuc
– objawy w pierwszych 2-3 dż
– najczęściej wywołane przez GBS, E.coli, Ureaplasma, Chlamydia
– czynniki ryzyka: przedwczesne odejście wód płodowych, przedłużający się poród, poród
instrumentalny, gorączka lub infekcja u matki przed porodem, ZUM u matki, brudne wody płodowe
– objawy: stopniowo narastająca niewydolność oddechowa, trzeszczenia nad płucami
– należy wykonać posiew krwi i plwociny
– RTG: najczęściej obustronne zagęszczenia miąższu płuc
– leczenie: antybiotykoterapia
– zapobieganie: antybiotykoterapia śródporodowa w grupach ryzyka (jedna dawka podawana
matce, a następnie ten sam antybiotyk noworodkowi do czasu uzyskania wyników badań
mikrobiologicznych)