les 3. Pijn Flashcards
welke stimuli zorgen voor pijn in de tand?
alle stimuli die pulpavezels exciteren
geef de intradentale verdeling v vezels
C-vezels : 70-90%
Aδ-vezels : rest
welk deel is intradentaal het meest gevoelig?
pulpahoorn
wat gebeurt er bij ontsteking vd zenuw?
sprouting
(er ontstaan extra kleine vertakkingen vd zenuwvezels)
–> meer gevoeligheid
waar vinden we in het parodontium de Aδ-vezels?
voornamelijk tussen fulcrum en apex.
waar is het fulcrum?
daar waar de tand zou kantelen
functie zenuwvezels rond de tand: (2)
- signaleren van mechanische en nociceptieve impulsen
2. vrijzetten van neuropeptiden (rol bij ontstekingsreactie)
osseoperceptie=
het gevoelig zijn van zenuwuiteinden voor mechanische/thermische stimuli, zelfs na het verdwijnen v tand en PDL
doel pijnanamnese =
relevantie inforamtie verzamelen
over welke factoren wil je meer informatie bij een pijnanamnese? (6)
- plaats
- verloop
3 intensiteit - aard vd pijn
- factoren die pijn erger maken
- factoren die pijn verzachten
hoe meet je de intensiteit v pijngewaarwording
dmv pijnschalen
VAS=
Visueel Analogische Schaal (pijnschaal)
soorten pijnschalen (4) =
- VAS (streepje tussen 0-10)
- numeriek (0-10)
- verbaal (matig, gering, geen etc)
- gelaatsuitdrukkingen :( :)
pain rating scale=
combinatie v pijnschalen
allodynie =
pijn die veroorzaakt wordt door niet-toxische prikkels (die normaal geen pijn veroorzaken)
anesthesie=
opgeheven gevoel van tast- en pijnzin
analgesie=
opgeheven pijnzin bij noxische prikkels
dysesthesie=
onaangename, abnormale gewaarwording
hypesthesie =
verminderde gevoeligheid voor sensibele prikkels
hypoalgesie=
verminderde gevoeligheid voor noxische prikkels
hyperesthesie =
verhoogde gevoeligheid voor sensibele prikkels (verlaagde pijndrempel )
noxische prikkel =
pijnlijke prikkel (mechanisch, thermisch of chemisch)
paresthesie =
abnormale, niet onaangename, niet-pijnlijke gewaarwording
sensibiliteitstest vs vitaliteitstest
sensibiliteitstest: indruk over de gezondheid vd pulpa
vitaliteitstest: indruk over levendigheid vd pulpa
middelen waarmee men sensibiliteitstesten kan uitvoeren (4)
- thermische sensibiliteitstest
- elektrische sensibiliteitstest
- proefpreparatie
- anesthesie
waarom warmtetest niet metalen restauraties / langer dan 5 sec?
mogelijk pulpa irritatie door warmteontwikkeling–> pulpitis
sensibiliteitstest: geen reactie, situatie =
= de pulpa is necrotisch
tenzij er sprake is van een recent trauma, geoblitereerde pulpakamer, open apex, pijnmedicatie of gestoorde innervatie
sensibiliteitstest: licht tot gemiddelde reactie, pijn die afneemt 1/2 seconden na verwijderen prikkel =
= normale reactie
pulpa is gezond OF vitaal met ontsteking EN mogelijke enige necrose
sensibiliteitstest: sterk pijnlijke reactie die afneemt 1/2 seconden na verwijderen prikkel =
= reversibele pulpitis
sensibiliteitstest: gemiddelde tot sterke pijnreactie die 3 seconden of langer blijft zeuren na verwijderen van prikkel =
= irreversibele pulpitis
hoe komt het dat alleen A-vezels worden geëxciteerd door een elektrische pulpatester?
omdat a-vezels sneller afsterven dan C-vezels
waar hangt de drempelwaarde voor prikkeling van de tandzenuw vanaf? (elektrische sensibiliteitstest)
de plaatsing vd elektrode op het gebitselement
- -> daar waar glazuur het dunst is ; incis. rand
- -> of daar waar de grootste concentratie zenuwweefsel het dichtstbij is
temperatuur chloorethylsneeuw =
-20 graden C
temperatuur dichlorofluoromethaansneeuw =
- 30 graden C
temperatuur koolzuurgassneeuw =
-78 graden C
indicaties proefpreparatie als sensibiliteitstest =
= indien eerdere tests geen uitsluitsel geven
( als er geen zekerheid is over pulpuvitaliteit)
- vnl uitgevoerd bij kronen
doel v anesthesie=
pulpasensibliteit selectief uitschakelen
verschil anesthesie onderkaak - bovenkaak =
- bovenkaak = infiltratieanesthesie (mesiaal beginnen)
- onderkaak = intraligamentaire anesthesie
wat wil het zeggen als pijn verdwijnt na het geven van (mesiale) infiltratieanesthesie?
dit is een aanwijzing dat de oorzaak vd pijn in de pulpa van het desbetreffende element gelegen is
wat is een bijkomstigheid van intraligamentaire anesthesie?
deze beïnvloedt ook de sensibiliteit van aangrenzende gebitselementen
wanneer is een sensibiliteitstest niet 100% betrouwbaar?
bij trauma
waarom kan er bij een negatief resultaat van de elektrischiteitstest zich toch nog pijn voordoen?
- -> doordat zenuwvezels vrij resistent zijn tegen elektrische stroompjes omdat zenuwlichamen buiten de tand liggen.
- -> enkel om te zien of er nog c-vezels aanwezig zijn
welke informatie verkrijg je met een pulpacirulatietest?
informatie over doorbloeding
primaire pijn=
bron en locatie v pijn komen overeen
- tegenovergestelde van referred pain
referred pain=
bron en locatie v pijn komen niet overeen.
tegenovergestelde van primaire pijn
8 soorten orofaciale pijn met odontogene oorsprong
- dentinetubuli geopend naar mondholte
- excitatie v pulpavezels door elektrische stroom
- pulpitis
- pulpectonomie
- periodontitis apicalis
- traumatische periodontitis
- pericoronitis
- alveolitis
dentinetubuli geopend naar de mondholte =
- opgewekt door zoet/zuur, soms warm/koud
- pijnbestrijding niet nodig, enkel oorzakelijke beh.
voorbeelden pijn dentinetubuli geopend naar mondholte (4)=
- blootliggende tandhalzen
- abrasie en erosie
- ongecompliceerde kroonfractuur
- lekkage langs restauratie
ongecompliceerde kroonfractuur =
pulpa niet betrokken bij fractuur
manieren/voorbeelden v excitatie v pulpavezels door elektrische stroom (2)=
1 . bij contact v verschillende materialen in de mond
(–> isolerend vernis na beh)
2. bij elektrische pulpatester
pulpitis=
= ontsteking vh pulpaweefsel
- gevolg v prikkel of spontaan
- reversibel of irreversibel
Beh: pulpa behouden, pulpotomie of pulpectonomie
voorbeelden oorzaken pulpitis (6 ..)
- caries
- preparatietrauma
- te hoge restauratie /articulatiestoornis
- orthod. beh.
- luxatie
- fracturen
pulpotomie =
deel vd pulpa weg halen
pulpectonomie =
= al het zenuwweefsel verwijderen
(MTA toegediend)
kan erg pijnlijk zijn ivm ontsteking – verdoving
MTA =
= mineral trioxide aggregate
= vulmiddel
periodontitis apicalis =
chronische ontstekingsreactie in het alveaolair bot rond de apex
–> botresorptie aan apex bij onsteking
andere benaming voor periodontitis apicalis =
ostitis centralis
hoe kan het dat de meeste ontstekingsprocessen leiden tot necrose vd pulpa?
in de pulpa zelf = weinig afweer
voorbeelden oorzaken periodontitis apicalis (2) =
- bij invasie v toxines/antigenen vd microflora in het wortelkanaal
- bij uitbreiding pulpitis naar peri-apicaal
traumatische periodontitits =
Ontsteking van de parodontale weefsels als gevolg van acuut of chronisch letsel
geef pijnverloop bij traumatische periodontitis =
- scherpe, korte pijn
- continue, doffe pijn: bij dichtbijten heviger
- percussiegevoeligheid
(soms warm/koud gevoeligheid)
voorbeelden oorzaken traumatische periodontitis (4)
= slag/stoot op element
= orthod. verplaatsing
= te hoge restauratie/ occl. stoornis
= bij beweging v element in alveole na luxatie
wanneer zien we pericoronitis voornamelijk?
bij gedeeltelijk doorgebroken wijsheidstand in onderkaak
alveolitis=
ontsteking vd alveole na tandextractie
andere naam voor alveolitis
dry socket
voorbeelden van orofaciale pijn met niet-odontogene oorsprong (4/12)
- kaakgewrichtsstoornissen met myofasciale pijn
- sinusitis maxillaris
- ontsteking vd speekselklieren
- parodontaal abces
kenmerken kaakgewrichtstoornissen () =
- afwezigheid v kenmerkende symptomen v pulpale aandoeningen (warmte, koude, percussie)
- hypersensitieve zones in spieren = triggerpunten
- kunnen referred pain verzoorzaken
referred pain vd kauwspieren : M. Masseter =
onder- en bovenmolaren
referred pain vd kauwspieren : M. Temporalis =
elementen bovenkaak
referred pain vd kauwspieren : M. digastricus =
frontelementen onderkaak
karakteristieken van tandpijn van myofasciale oorsprong (7)
- constantie zeurende niet-kloppende pijn
- pijn verandert niet bij klinische test v element
- palpatie v betrokken spier geeft op triggerpunten pijn
- anderen pijn wordt vaak gemeld (hoofdpijn)
- tandpijn neemt toe bij palpatie v betrokken spier
- anesthesie v tand levert geen verlichting
- anesthesie v spier geeft verlichting in tand én spier
sinusitis maxillaris =
= ontsteking vh slijmvlies door bacterie/virus/allergische reactie
= referred pain
karakteristieken sinusitis maxillaris (7) =
- pijn over meerdere (pre)molaren bovenkaak
- constant, dof, zeurend gevoel
- verhoogde pijn bij percussie
- anesthesie geeft gedeeltelijk verlichting
- sensibiliteitstest positief
- meer pijn bij vooroverbuigen en bukken
- gevoeligheid onder oog
sialoadenitis=
= ontsteking vd speekselklieren door obstructie in afvoergang, bacteriele/virale infecties
karakteristieken parodontaal abces ()
- pijn verhoogd bij warme drank
- kloppende pijn
- zwelling
- percussiepijn
- mobiliteit
wanneer zien we radiotranslucentie bij de apex?
bij irreversibele periodontitis apicalis
otitis media=
middenoorontsteking
karakteristieken otitis media (2)
- felle pijn (melk)molaren onderkaak
2. drukverschillen kunnen pijn veroorzaken lijkend op tandpijn (barodontalgie)
karakteristiek aandoengen vd glandula thyroidea
pijn vd schildklier kan wordern ‘referred’ naar onderkaak en worden ervaren als tandpijn
osteomyelitis=
uitgebreide, diffuse ontsteking vh kaakbot, meestal id onderkaak
karakteristieken osteomyelitis (4)
- acuut (koorts, pijn) of chronisch (fistels)
- RX: pas na 1 week radiolucente zones
- elementen abnormaal mobiel en percussiegevoelig
- niet of wel odontogene oorzaak
hoe kun je mogelijk cysten en periodontitis apicalis onderscheiden op RX?
- > cyste is meer lateraal gelegen/niet gecentreerd rond apex
- > mogelijjk meerdere elementen betrokken
2 vormen van neurovasculaire oorsprong met referred pain naar gebitselementen :
- migraine
2. clusterhoofdpijn
karakteristieken migraine (6) =
- kloppende pijn, 4-72u
- slaap, achter oog, mogelijk in maxilla gevoeld
- overgevoeligheid voor licht, geluid en geur
- pijn verhoogd bij fysieke activiteit
- kan gepaard met misselijkheid, braken, stemmingsveranderingen
- vooraf soms lichtflitsen en gedeeltelijk gezichtsverlies
vnl vrouwen onder 50
karakteristieken clusterhoofdpijn () =
- aaanvalsgewijze, hevige, scherpe pijnen 15min-3u
- 6-8 weken lang, nadien pijnvrije periode
- tranende, rode, gezwollen ogen, verkoudheid
vnl mannen tussen 30-50
alcohol en cocaine kunnen opwekken
neuropathische pijn - =
- begonnen door primaire laesie of disfunctioneren van zenuwstelsel
- door zenuwweefsel zelf
- pijn =scherp, stekend, brandend
2 soorten neuropathische pijn:
- periodieke neuropathische tandpijn
2. continue neuropathische tandpijn
geef 2 voorbeelden van periodieke neurpathische tandpijn
- trigemusneuralgie
2. glossofaryngeusneuralgie
2 voorbeelden van continue neurpathische tandpijn:
- neuritis
2. deafferentiatie
trigeminusneuralgie
zenuwaandoening gekenmerkt door hevige pijnaanvallen aan 1 kant vh gezicht (gelijkend op elektrische schokken)
microvasculaire decompressie=
ingreep om de trigeminus- of fascialiszenuw en het bloedvat dat tegen deze zenuw klopt, uit elkaar te halen en uit elkaar te houden.
glossofaryngeusneuralgie =
aangezichtspijn (druk op de zenuw door een bloedvat)
pijn in :in tonsilgebied/keel/oortongbasis
neuritis=
ontsteking, beschadiging van een zenuw door virale, bacteriele of traumatische oorsprong.
karakteristieken neuritis =
- continue, goed lokiseerbare pijn in verloop v zenuw
- sinus maxillaris kan uitbreiden met gevolg neuritis dentale plexux bovenkaak
- ontsteking n. alveolaris–> pijn, druk, paresthesie vd onderelementen
- andere elementen kunnen vreemd/dood aanvoelen
- lokale anesthesie zal geen verlichting geven
deafferentiatie=
verlies van normale afferente input naar centrale zenuwstelsel
(kan optreden na trauma aan zenuw, bv extractie onderkaak –> n.mandibularis)
neurooomvorming=
ontstaan v knopje aan het uiteinde v een beschadigd zenuwtje (mogelijk littekenpijn gevolg)
karakteristieken deafferentiatie =
- pijn duurt vaak vele maanden
- pijn continu aanwezig, maar intensiteit verschilt
- meestal meerdere elementen in premolaargebied
- locatie kan veranderen maar blijft in innervatiegebied vd zenuw
waar kan cardiale pijn ‘referred pain’ geven?
Kan ‘referred’ pijn geven naar gezicht, gebitselementen, nek, arm en schouder
symptomen die erop kunnen wijzen dat pijn niet van odontogene oorsprong is ()
- tandpijn van verschillende elementen
- bilaterale pijnklacht
- geen duidelijke tandheelkundige oorzaak van de pijn
- lokale anesthesie van het gebitselement geeft geen
vermindering of uitschakeling van de pijn - sterke, brandende, schietende, niet-kloppende tandpijn
- constante, ononderbroken, onveranderlijke, chronische tandpijn
- voortdurende, terugkomende tandpijn
- tandheelkundige therapie geeft geen verlichting van de pijn
- tandpijn gecombineerd met hoofdpijn
10.tandpijn die verergerts bij emotionele stress/spanning
