L 2 werkboek: Opzet en culpa Flashcards
Verpleegsterarrest?
Casus
Een verpleegster B. (requirant in cassatie) - assisteerde als omloopzuster bij een operatie. Haar taak bestond onder meer uit het voorhouden aan een mede de chirurg assisterende verpleegster S. van oplossingen van een samenstelling, zoals die door de chirurg of door S. werden aangeduid, ter vulling van injectiespuiten. Met behulp hiervan en met de inhoud waarvan pati�nt M., ter verkrijging van een plaatselijke verdoving, door de chirurg moest worden ingespoten. In plaats van een ampul proca�ne reikte de omloopzuster adrenaline aan. Ten gevolge van deze toediening overleed de pati�nt.
De omloopzuster werd vervolgd wegens dood door schuld (art. 307 Sr).
Haar verweer luidde als volgt:
1. ik ben w�l voldoende oplettend geweest, omdat ik wel naar het opschrift van het etiket had gekeken, maar de betekenis van dat opschrift was niet goed tot mij doorgedrongen;
2. ik was overwerkt en ik werkte in een minder vertrouwde omgeving; de normale gebruikelijke orde ontbrak in de operatiekamer.
Rechtsvraag
Valt deze grove onoplettendheid aan verpleegster B. te verwijten?
Essentie
De HR overwoog t.a.v. het tweede cassatiemiddel dat met name uit de opleiding van B., de aard van de werkzaamheden alsmede haar wetenschap omtrent het vertrouwen dat in haar moest worden gesteld en omtrent het ontbreken van controle door de andere verpleegster en de chirurg, is B. aanmerkelijk tekort geschoten voor wat betreft de op haar rustende plicht om de nodige oplettendheid te betrachten en dat de handelwijze van haar mitsdien getuigde van een mindere of meerder mate van grove onoplettendheid, opleverende schuld in de zin van art. 307 Sr. Uit de overwegingen van de Hoge Raad m.b.t. het eerste cassatiemiddel leiden we af, dat als de rechter de culpa (= schuld als bestanddeel) eenmaal heeft vastgesteld, impliciet de verwijtbaarheidsschuld is aangenomen. Wanneer de culpa is bewezenverklaard betekent dit dat een schulduitsluitingsgrond niet meer kan worden gehonoreerd. De verwijtbaarheid wordt afgeleid uit de normstelling die voor een bepaalde functie wordt ge�ist, in casu een verpleegster.
Noot:
R�ling zet uiteen dat de vraag waar het in casu om ging was of de verpleegster een verwijt kon worden gemaakt betreffende het aanreiken van de verkeerde ampul onder de gegeven omstandigheden. Dit verklaart waarom de rechter nader de kwaliteit van de oplettendheid bepaalde, die rechtens met de functie en de omstandigheden worden ge�ist. In casu gaat het om een schending van bijzondere plichten van oplettendheid en zorgvuldigheid die samenhangen met `het beroep en het werk, de zgn. Garantenstellung. Essentieel is de normdemonstratie die tegen over de rechtsgenoten moet worden betracht.
Cicero arrest?
HR 09-11-1954, NJ 1955, 55 Cicero
Casus
De toneelvereniging Cicero' was van plan het toneelstuk De man in burger’ op te voeren. Om dit te mogen doen moesten auteursrechten aan het internationale Bureau voor Auteurs en Opvoeringsrechten (I.B.V.A.) Holland' worden betaald. De auteursrechten � fl. 25,- werden betaald, doch de vereniging voldeed niet aan de tweede door het I.B.V.A. gestelde voorwaarde, te weten dat acht tekstboekjes van het toneelstuk moesten worden verkocht, alvorens een opvoeringsvergunning werd verleend.
Essentie
In het onderhavige arrest erkende de HR uitdrukkelijk het voorwaardelijk opzet. De toneelvereniging verweerde zich door te stellen dat deze tweede voorwaarde ten onrechte was gesteld. De Raad overwoog dat de toneelvereniging Cicero’ “opzettelijk” in de zin van art. 31 Auteurswet had gehandeld, nl. door `zich willens/en wetens blootstellen aan de geenszins als denkbeeldig te verwaarlozen kans’, dat deze tweede voorwaarde terecht was gesteld.
Porsche arrest?
HR 15-10-1996, NJ 1997, 199 Porsche
Casus
De verdachte had in verschillende café’s meerdere glazen bier gedronken en was daarna met een kameraad in een sportauto, een Porsche, gestapt. Zijn rijgedrag was onverantwoord. Hij reed met zeer hoge snelheid - 120 a 130 km/u, terwijl 80 km/u was toegestaan - negeerde tot twee maal toe rood licht en haalde een aantal keren zeer gevaarlijk in. Op een gegeven moment ging het mis. Bij een inhaalmanoeuvre botste de Porsche frontaal op een tegenligger. Vijf personen kwamen daardoor om het leven.
Essentie
Het Hof ’s-Hertogenbosch oordeelde dat sprake was van voorwaardelijke opzet en veroordeelde dan ook wegens doodslag. De Hoge Raad echter casseerde. Hij wees erop dat in het algemeen niet mag worden aangenomen dat een automobilist de mogelijkheid van een frontale botsing met een tegenligger - waarbij de kans groot is dat hij zelf ook het leven verliest - op de koop toeneemt. Inderdaad mag er ook in geval van roekeloos rijden niet vanuit worden gegaan dat de bestuurder onverschillig staat tegen de mogelijkheid van zijn eigen dood. Meestal is alleen sprake van vergaande lichtzinnigheid en grove zelfoverschatting. Uit de bewijsmiddelen bleek dat aan de fatale inhaalmanoeuvre een aantal mislukte pogingen was voorafgegaan. Dat wijst er op dat de verdachte de inhaalmanoeuvre pas doorzette toen hij meende dat het kon en dat hij er dus op rekende dat het wel goed zou aflopen. Dan is sprake van bewuste schuld, niet van opzet.
Arrest Danszaal Soranus?
Danszaal Soranus (HR 08-05-1979, NJ 1979, 481)[1] is een arrest van de Nederlandse Hoge Raad dat betrekking heeft op voorwaardelijk opzet bij medeplichtigheid tot doodslag.
Artikel 48
Als medeplichtigen van een misdrijf worden gestraft:
1°. (…)
2°. zij die opzettelijk gelegenheid, middelen of inlichtingen verschaffen tot het plegen van het misdrijf.
Casus
Op zondag 11 juli 1977 is het kermis in Swalmen. Hubertus C. met zijn vrouw en Jo M. met zijn vrouw gaan dan stappen. Na sluitingstijd van café Maan is het viertal met nog meer mensen onderweg naar danszaal Soranus. Ter hoogte van café Lei zien ze dat er onenigheid is tussen de vrouw van Piet M. en Hans Blomen. Jo M. zegt dan op gebiedende toon tegen Hubertus C.: “geef mij het mes”. Hij geeft met gesloten vuist een zakmes waarmee Jo M. regelrecht op Hans Blomen afloopt. Deze wordt in de buik gestoken en is daaraan overleden. Het viertal gaat vervolgens naar binnen in de danszaal achter café Soranus.
Procesgang
Hubertus C. is in hoger beroep door het hof ter zake van “medeplichtigheid aan doodslag” veroordeeld tot 12 maanden gevangenisstraf, omdat hij « tot het plegen van [dat] misdrijf (…) toen daar opzettelijk middelen heeft verschaft », nl. het mes heeft gegeven waarmee de doodslag is gepleegd. Het cassatieberoep is verworpen.
Cassatiemiddel
Het cassatiemiddel ontkent dat verdachte opzettelijk het mes heeft verschaft tot het plegen van doodslag. Immers,
[dat] hij zijn zakmes voor de zoveelste (…) maal aan Jo M. gaf om evenals de vorige keren daarmee aan zijn wrat te peuteren.
Hoge Raad
De Hoge Raad oordeelt dat het leerstuk van voorwaardelijk opzet ook geldt voor medeplichtigheid-tot. “Opzettelijk” in artikel 48 Sr kan mede de vorm hebben van voorwaardelijk opzet. De Hoge Raad overwoog:
in genoemde wetsbepaling [art. 48 sub 2e Sr], krachtens welke (…) van het opzettelijk gelegenheid, middelen of inlichtingen verschaffen als daar bedoeld ook sprake is in het geval dat degene die het een of het ander verschaft zich daarbij welbewust blootstelt aan de aanmerkelijke kans dat die gelegenheid, middelen of inlichtingen zullen strekken tot het plegen van het misdrijf.
Wat is schuld?
’ het gedaan hebben’
zie art 27 sv en 310 sr
Wat zijn schuldbestanddelen?
verzamelnaam voor subjectieve bestanddelen opzet en culpa en de verschillende vormen van deze begrippen zoals ze in delictsomschrijvingen voorkomen, bv
wetende dat
met het oogmerk om
onachtzaamheid
Wat is schuld als bestanddeel?
een speciale vorm van schuldbestandelen
’ aan wiens schuld te wijten is’
ernstige reden te vermoeden
Wat is schuld als ongeschreven strafbaarheidsvoorwaarde (element)?
komt voor uit het beginsel:
geen straf zonder schuld
Ook al wordt aan de delictomschrijving voldaan, dan heft de aanwezigheid van een schulduitsluitingsgrond de strafrechtelijke aansprakelijkheid toch op
dit is sinds melk en water arrest
tevens begrip avas geintroduceerd
Wat is het verschil bij opzet & culpa tussen misdrijven en overtredingen?
Misdrijven: opzet/culpa moet gesteld en bewezen worden –> strafuitsluitingsgrond leidt tot vrijspraak
Overtredingen: bewijs van opzet of culpa niet nodig –> strafuitsluitingsgrond leidt tot ovar
Is opzet in juridische zin normatief? is het nodig dat er een ‘kwade’ bedoeling is?
Nee, opzet is neutraal; het gaat alleen erom dat het gebeurt is
weten & willen
Wat is oogmerk?
opzettelijk handelen met een speciaal oogmerk
(in de literatuur heet het bijkomend oogmerk)
het geeft het door de wet geeiste opzet een bepaalde kleur
Omschrijf voornemen?
een vorm van opzet welke aan de daadwerkelijke gedraging, zoals die in de delictsomschrijving wordt aangeduid, voorafgaat
Omschrijf voorbedachte rade?
het is geen vorm van opzet, maar geeft het opzet een extra dimensie, die een op zich reeds strafbare gedraging strafwaardiger maakt
Wat is opzet bij noodzakelijkheidsbewustzijn of opzet bij waarschijnlijkheidsbewustzijn?
Opzettelijke gedraging waarbij het gevolg noodzakelijkerwijs, dan wel waarschijnlijk zal intreden
vb: arrest Hoornse taart
= uitbreiding opzet begrip
Hoe wordt de ondergrens gedefineerd van juridische opzet?
welke arresten zijn van belang en wat is hier de ontwikkeling in?
bij voorwaardelijk opzet
Cicero: zich willens en wetens blootstellen aan de geenszins als denkbeeldig te verwaarlozen kans dat een gevolg zich zal voordoen
Danszaal Soranus: zich willen en wetens blootstellen aan de aanmerkelijke kans –>
het moet om een reeele mogelijkheid gaan dat een strafbaar feit intreedt als gevolg van deze gedraging. Bovendien moet de dader niet slechts het besef hebben dat deze aanmerkelijke kans aanwezig was, maar deze ook op de koop toe nemen
Wat wordt duidelijk uit het Porsche arrest?
Op de koop toenemen van een aanmerkelijke kans een essentieel onderdeel is van het voorwaardelijk opzet en dat dit uit de bewijsmiddelen moet blijken
Wat is normatief opzet?
Hoe belangrijker het geschonden rechtsbelang, des te eerder wordt aangenomen dat het door de verdachte genomen risico ‘aanmerkelijk’ is
Is opzet af te leiden uit het rechtsbelang dat in het geding is?
Nee, HR in HIV arresten
Hoe staat de HR tov voorwaardelijk opzet en wat is kenmerkend?
zeer terughoudend en vult het criterium van:
- aanmerkelijke kans &
- voorwaardelijk opzet
zeer strikt in.
Het bewijs moet zwaar onderbouwd worden en zeer aannemelijk zijn
