Hoofdstuk 8: Luchtwegaandoeningen Flashcards
terminologie
Verklaar de term clubbing
Trommelstokvingers door chronische hypoxie
Verklaar de term cyanose
Blauwe verkleuring van huid of slijmvliezen
Bij hypoxie
Verklaar de term dyspnoe
Kortademigheid ‘benauwdheid’
Verklaar de term hemoptoë
Bloed ophoesten
ALARMSYMPTOOM
Soorten hoest
Droog of productief (met sputa)
Verklaar de term rinorree
Neusloop al of niet purulent
Verklaar de term tachypnoe
Versnelde ademhaling
Verklaar de term wheezing
Hoorbaar, piepende, fluitende ademhaling
Hoe klinisch onderzoek van de thorax?
- inspecteren
- ausculteren
- percussie
Term voor verlengde uitademing
Verlengd experium
Term voor brommend, laagfrequent geluid bij auscultatie. Waarop wijst dit?
Ronchi ⭢ vernauwing
Term voor krakend, knetterend geluid bij auscultatie. Waarop wijst dit?
Crepitaties ⭢ vocht
Auscultatie van de thorax?
Observatie van de luchtstroom
Normaal = VAG = vesiculair ademgeruis
Vaak abnormale bijgeluiden:
* wheezing (vernauwing)
* ronchi (vernauwing)
* crepinaties (vocht)
bij heel wat longziekten verminderd VAG of verlengd expirum
Welke info krijg je met een thoraxpercussie?
Info over der luchthoudendheid v/d borstholte
* dof (longonsteking)
* hol (hyperinflatie bij vb.COPD)
Welke verdere onderzoeken kunnen nog gedaan worden bij luchtweg aandoeningen?
- labo (bloed, sputa)
- beeldvorming (RX, CT, MRI)
- bronchoscopie of pleurapunctie
VERKOUDHEID
Medische term? Definitie?
= Rhinitis
frequente, erg besmettelijk virale onsteking v/h slijmvlies van de bovenste luchtwegen
__VERKOUDHEID__
Epidemiologie?
Zeer frequent
__VERKOUDHEID__
Waarom kan je keer op keer een verkoudheid krijgen?
Groot aantal (+200) virusstammen ⭢ geen immuniteit
VERKOUDHEID
Symptomen
- verstopte neus
- niezen
- lichte nt productieve hoest
- hoofdpijn (aangezichtshoofdpijn ⭢ sinustitis)
- zelden koorts (wel bij jonge kinderen)
VERKOUDHEID
Behandeling
- geneest vanzelf
-
symptoomverlichting:
⭢ Neus spoelen met fysiologisch water
⭢ Decongestieve neusdr (max 1 week) - Niet evidence-based medicatie:
⭢ Hoestremmers
⭢ AB
⭢ NSAIDs
BRONCHITIS
Definitie?
Inflammatie van de bronchi (luchtgeleiding verstoord)
⭢ Meestal viraal
⭢ Bij bestaande luchtwegproblematiek vaker bacterieel
__BRONCHITIS__
Pathofysiologie?
Frequente verwekkers zijn:
* influenza virus (griep)
* RSV (inspiratoir syncytiaal virus)
* para influenza virus
* corona virus
* rhinovirus
BRONCHITIS
Epidemiologie?
Zeer frequente aandoening,
BRONCHITIS
Symptomen?
- hoest > 5 dagen
- sputumproductie
- wheezing
- bij volw meestal gn koorts (bij T° denk aan pneumonie!)
BRONCHITIS
Behandeling?
- Geneest meestal vanzelf
- Opnieuw medicatie niet evidence-based:
⭢ Hoestremmers ⭢ stase secreties ⭢ kans op bacteriële surinfectie ⭡
⭢ AB (enkel bij onverwacht erntig ziekteverloop of verzwakte (oudere) pt)
⭢ Mucolytica (bronchodilatoren)
⭢ NSAIDs
PNEUMONIE
Definitie?
Verwekkers?
Ernstige longaandoening, veroorzaakt door inflammatie van het longparenchym (gasuitwisseling verstoord)
⭢ ontwikkeling van een infectieus onstekingsinfiltraat i/d longblaasjes
Combinatie met bronchitis is ook mogelijk = bronchopneumonie
Virus, bacteriën, of zeldzaam door parasieten of schimmels
__PNEUMONIE__
Epidemiologie?
Frequent
PNEUMONIE
Bacterie is meestal verantwoordelijk?
Streptococcus pneumoniae ⭢ pneumokokken
PNEUMONIE
Welke virussen?
- influenza
- RSV
- adeno
- Para-influenza
PNEUMONIE
Waarom wordt elke pneumonie behandeld met een bacterieel aanzien?
- bacterieel en viraal moeilijke klinisch van elkaar te scheiden
- bacteriële pneumonie mortaliteit van >10%
⭢ bacterieel tot tegendeel bewezen is.
PNEUMONIE
Pathogenese: transmissie
- directe inhalatie geinfecteerde droplets (druppelinf)
- aspiratie van orofaryngeale secreties
- migratie vanuit mucosa BLW
- hematogene verspreiding (IV katheters, IV druggebruikers)
PNEUMONIE
Pathogenese: Werking verdedigingsmechanisme?
- respiratoir epitheel beschikt over cilia die mucuslaas voortstuwen richting larynx = slijmtapijt
⭢ bevat eveneens Ig-A antistoffen die meteen afweer op gang brengen. - indien bacterien toch de alveolen bereiken ⭢ inactivatie door neutrofielen of macrofagen plaatselijk
__PNEUMONIE__
Risicofactoren?
- Ouderen
- Rokers
PNEUMONIE
Waarom hebben zwangere vrouwen kans op een ernstiger verloop van zowel virale als bacteriële pneumonie?
vb: door influenza(viraal) of pneumokokken (bacteriële)
Door complexe;
* immunologische
* cardiovasculaire
* hormonale veranderingen tijdens zwangerschap.
⭢ belang van vaccin influenza tijdens ZWS
PNEUMONIE
Inflammatoir proces, leg uit?
indien inflammatoir proces in de alveolen toch op gang komt: onstekingsinfiltraat ontstaat in de (normaal met lucht gevulde) longblaasjes.
Inhoud:
* Fibrine
* WBC
* RBC
* Bacteriën ( ziekteverwekkers)
PNEUMONIE
Wat is het gevolg van een onstekingsfiltraat in de alveolen?
Hoe evolueert een pneumonie?
Gasuitwisseling ⭢ moelijk!
Mogelijke evolutie:
1. lokale consolidatie
2. lobaire pneumonie
3. uitbr ⭢ volledige long of beide long
4. pleura-effusie (vochtuitstorting in pleuraholte)
5. longabces (afgekapseld)
6. bacteriëmie en septische shock
PNEUMONIE
Symptomen?
- Koorts
- hoest met etterig of bloederig sputum
- thoracale pijn (pleurale pijn)
- respiratoire distress
- symp van septische shock
PNEUMONIE
Hoe snel ontwikkelen de symptomen zich?
Klassieke pneumonie
* zeer snel (enkele uren).
* bij ouderen minder vaak uitgesproken symptomen.
Pneumonie met mycoplasma of chlamydia:
* presentatie eerder als bronchitis met wekenlange aansleping.
* weinig productieve hoest
* episoden van matige koorts (veel snachts)
⭢ we noemen dit atypische pneumonie
PNEUMONIE
Diagnose?
- PARAMETERS!
- longauscultatie: verminderd VAG, ronchi, crepitaties
- RX thorax: consodilatie te zien
-
Labo :
1. leukocytose + formule, CRP
2. hemoculturen (verwekker + antibiogram)
3. sputumcultuur (verwekker + antibiogram)
4. virale serologie of keelwisser bij vermoeden influenza
PNEUMONIE
Behandeling?
- vocht, O2
- koorts en pijnbestrijding
- AB (empirisch)
Risicopatiënten ⭢ hospitalisatie
PNEUMONIE
Behandeling indien pneumonie werd verworven in thuismilieu?
Community acquired pneumonia (CAP)
- meestal pneumokok
- mortaliteit ong 10%
⭢ normale AB
PNEUMONIE
Behandeling als de pneumonie werd verworden i/e verpleegomgeving?
Nosocomiale pneumonie
- vaker gramnegatieven, zoals (klebsiella, E. coli), S. aureus (MRSA)
- mortaliteit tot 50%
⭢ sterker AB opstarten met breder werkingsspectrum
Eenmaal antibiogram gekend ⭢ behandeling aanpassen .
TUBERCULOSE
Definitie?
- ernstige besmettelijke infectieziekte
- vooral aanstasting v/d longen maar ook andere organen
__TUBERCULOSE__
Epidemiologie?
- wereldwijd meeste gevallen in Afrika en Azië
- vlaanderen jaarlijks 400 gevallen (meestal door contact met mensen uit risicolanden)
TUBERCULOSE
Pathofysiologie?
90% = latente tuberculose
* immuunsysteem krijgt het onder controle
* geen symptomen
10% = actieve tuberculose
* i/d longen ontwikkelen afgekapselde onstekingshaarden (tuberkels) met centrale necrose
* onstekingsproces kan jaren of maanden verder woekeren ⭢ longparenchym wordt vernietigd
__TUBERCULOSE__
Risicopatienten?
- Ouderen
- Verzwakte immuniteit
TUBERCULOSE
Symptomen?
- hoest, al enkele weken (al dan niet met bloed of slijm)
- koorts, nachtelijk zweten, vermoeidheid, vermagering (= “B-symptomen”)
TUBERCULOSE
Diagnose?
- Labo
- tuberculinetest (Mantoux-test, intradermaal)
- RX thorax: tuberkel beeld, vlekkerig verspreid
TUBERCULOSE
Behandeling?
- AB (Tuberculostatica) voor 6mnd
TUBERCULOSE
Preventie van de ziekte?
- screening bij nieuwkomers (Fedasil doet systematische RX thorax)
- Vaccinatie: in westerse landen met minder dan 0.1% besmetting per jaar is systematische vaccinatie niet aangewezen(zoals België).
Wat is obstructief longlijden?
Chronische, inflammatoire vernauwing van het luchtgeleidende deel v/d longen
⭢ bemoeilijkte en dus vertraagde expirum, bij auscultatie hoorbaar als wheezing
__ASTMA VS COPD__
Vul de tabel aan
ASTMA
Definitie?
- frequent voorkomende longziekte
- Inflammatoire reversibele bronchusobstructie onder invloed v/e atopie (hoofdzakelijk)
ASTMA
Welke factoren kunnen ook een rol spelen bij het ontwikkelen van astma?
- erfelijkheid
- lage sociaal economische status
- frequent virale infecties op jonge leeftijd
ASTMA
Pathofysiologie
ziekteproces bestaat uit 2delen
-
Inflammatoire bronchusvernauwing
1. onstekingsfiltraat met voornamelijk eosinofielen, en lymfocyten
2. mucus ophoping en verstopping v/d kleine bronchiolen
3. contractie v/d gladde spiercellen (bronchoconstrictie) -
bronchiale hyperactiviteit
1. Bijkomende bronchoconstrictie oiv (niet)-allergische prikkels
ASTMA
Symptomen?
- begint op jonge leeftijd
- klassieke symptomen zijn:
1. dyspnoe d’effort
2. nachtelijke hoest
3. wheezing - ziekteverloop wordt gekenmerkt remissie en exacerbatie
ASTMA
leg een astma exacerbatie uit:
- respiratoire distress
1. hevige dyspnoe
2. wheezing
3. tachypnoe
4. tachycardie
5. hypoxie
–> wanneer aanval +30 min duurt en nt reageert op gebruikelijke medicatie dan spreken we van STATUS ASMATICUS
= levensbedreigende situatie
ASTMA
Klinisch onderzoek?
- longauscultatie (wheezing, verlengd expirum)
- symptomen van allergie (eczeem, rhinitis, heel ernstig: silent chest)
ASTMA
Diagnose?
spirometrie
ASTMA
Hoe verloopt een spirometrie?
P wordt gevraagd om zo snel mogelijk uit te ademen in een apparaat, voorafgaand door een krachtige inspiratie.
ASTMA
Welke waardes kan je aflezen vanuit een spirometrie en leg ze uit.
- VC: vitale capaciteit (hoeveel lucht de pt maximaal uitstoot, nrml 4,5 v/d 6L)
- ESW: één seconde waarde (hoev. lucht die de pt in 1 sec uitstoot)
- Tiff: tiffenaux index: ESW delen door VC (groter of gelijk aan 0,8 bij normaal waarden)
ASTMA
Op wat wijst een verlaagde Tiffenaux index?
- wijst op obstructief longlijden
- door bronchusobstructie kan de pt niet snel genoeg zijn VC uitstoten (klinisch zichtbaar als een verlengd expirum)
ASTMA
Welk effect zie je bij toediening bronchusverwijders (via inhalatie)?
en omgekeerd?
- Stijging van de ESW
- een stijging van 12% bevestigt de typische reversibele bronchusobstructie
omgekeerd: provocatietest: toedienen Histamine oplossing: obstructie neemt toe met een daling van de ESW
ASTMA
Behandeling?
Niet medicamenteus: vermijden van prikkels, allergisch of niet allergisch
Medicamenteus: “step up, step down”:
* bronchodilatoren
* inhalatiecorticosteroïden
* gecombineerde preparaten
* leukotrienereceptorantagonisten (PO)
* systemische corticoïden
ASTMA
Prognose?
- 50% van de asmatische kinderen aanval vrij tot 15 jr.
- bij volwassenen, met ups en downs, met soms zeer lange remissie
COPD
pathofysiologie?
2 componenten
1. Chronische bronchiti
⭢ chronische inflammatie
⭢ overtollige slijmsecretie
⭢ fibrose
⇨ lucht raakt moeilijker uit de longen bij uitademen
2. Emfyseem (verandering i/h longparenchym)
⭢ verlies elasticiteit
⭢ verdwijnen tussenschotten, destructie van alveolen
⭢ onstaan v grotere met lucht gevulde ruimten
⇨ minder gasuitwisseling mogelijk
Beide componenten zorgt ervoor dat de lucht gevangen raakt in de nieuwe constante ruimtes in het longparenchym (air trapping) ⭢ °hyperinflatie van de longen
COPD
definitie?
Chronic obstructive pulmonary disease
- frequente vermijdbare longziekte
- progressief en niet volledig reversibele bronchusobstructie
- hoofdzakelijk door roken veroorzaakt onstekingsproces
- Dosiseffect
Andere risicofactoren: luchtvervuiling en frequente bronchiale infecties
COPD
symptomen?
- vele jaren vooraller symptomen zichtbaar worden
- COPD vooral rond de leeftijd van 40
- klassieke symptomen:
1. Chronische productieve hoest
2. chronische sputumproductie
2. dyspnoe d’effort (vroege klacht)
3. wheezing
__COPD__
Ziekteverloop?
Progressief met episodes van sterk toegenomen symptomen = COPD exacerbatie
__COPD__
Wat zie je bij een COPD-exacerbatie?
Respiratoire distress:
- hevige dyspnoe,
- wheezing,
- tachypnoe,
- tachycardie,
- hypoxie
COPD
Klinisch onderzoek?
Longauscultatie:
1. wheezing
2. brommende ronchi
3. verlengd expirum
Observatie:
* bruin verkleurde nagels
* trommelstokvingers
* tekenen perifere cyanose
* barrel-chest
* pink puffer/blue boater?
__COPD__
Wat is een barrel chest?
thorax wordt vatvormig door hyperinflatie
COPD
Welke 2 fenotypes zien we bij ernstige COPD en waarom is dat belangrijk?
PINK PUFFER (enfyseem)
BLUE BLOATER (bronchitis)
- belangrijk ikv O² toediening
- blue boaters hebben zwakke ademprikkel ⭢ wordt gestuurd door chronische hypoxemie i/h bloed en NIET door de hoge CO² waardes
- ademcentrum bij blue boaters ongevoelig voor CO², daardoor bij het minste O² toedienen (> 2L/min) valt de ademprikkel weg en ademhaling stopt!
- O² toediening dus voorzichtig!
COPD
diagnose?
- Tiff <0.8 en niet reversibel na toediening medicatie
- de graad van daling Tiff-index is maat voor de ernst van de COPD
COPD
Niet medicamenteuze behandeling?
- rookstop
- vaccinatie influenza en pneumokokken (om de 5j)
COPD
Medicatie bij obstructief longlijden, welke soorten van toediening?
- voorkeur: inhalatietherapie (lokale werking, lage dosis)
- 3 toedieningswijzen:
1. doseeraerosol
2. poederinhalator
3. vernevelaar
vaak gebruik van combinatiepreparaten
COPD
belangrijkste groepen medicatie?
- bronchodilatoren (onderhoud)
- inhalatiecorticosteroïden (onderhoud)
- gecombineerde preparaten (onderhoud)
- leukotrienereceptorantagonisten (PO, aanvullend)
- systemische corticoïden (exacerbatie, ⭡⭡ effect, ⭡⭡ nevenwerkingen)
HYPERVENTILATIE
pathofysiologie
- overmatig gasuitwisseling ter hoogte van de alveolen
- pt ademt sneller en/of dieper dan nodig waardoor CO2 ⭣
- CO2-tekort = hypocapnie
- minder zuur = pH ⭡ = respiratoire alkalose
__HYPERVENTILATIE__
Welke soorten?
- Psychogene
- Secundaire
HYPERVENTILATIE
Wat is psychogene hyperventilatie? Symptomen?
- lichamelijke uiting van onderliggende psychische toestand
- herhaaldelijk = hyperventilatie-syndroom
Symptomen:
* tintelingen rond mond of vingers
* hoofdpijn, duizelig
* flauwvallen (door cerebrale vasoconstrictie)
HYPERVENTILATIE
Wat is secundaire hyperventilatie?
- Compensatie hypoxie: O2 ⭡
- Compensatie metabole acidose: CO2 ⭣
onderzoek naar onderliggende oorzaak kan dus nuttig zijn bij vb ouderen, hart, nier of longpatienten.
__HYPERVENTILATIE__
Behandeling?
- Ademhalingsoefeningen
- “Rebreathing” = weinig zinvol
LONGKANKER
wat is een bronchuscarcinoom?
- Kwaadaardige kanker (meestal zo bij longkanker)
- Ontspringt vanuit het bedekkend epitheel v/d luchtwegen
- Ook frequente locatie van metastasen
LONGKANKER
Epidemiologie?
1 van de belangrijkste doodsoorzaken in Vlaanderen.
LONGKANKER
Risicofactoren?
- actief roken (90% v/d longkankers)
- passief roken
- beroepsfactoren vb asbest
- radiotherapie op de thorax vb: voor borstkanker
__LONGKANKER__
Hoe sterk verhoogt je kans op longkanker door te roken?
Kan een rookstop dan zoveel verschil maken?
Niet-roker: 1%
Stevige roker (40 ‘pakjaren’): 20-30%
10 jaar rookstop normaliseert het risico opnieuw.
LONGKANKER
Wat kan je zeggen over de symptomen? Fasen?
Meestal pas in vergevorderd stadium (metastasen).
Door grote functionele reserve en geen pijnzenuwen in longparenchym.
- vroege symptomen
- tekens van lokale uitbreiding
- laattijdige symptomen
- symptomen van metastasen
LONGKANKER
welke zijn de vroege symptomen?
- hoest (gevoel dat er iets vast zit)
- dyspnoe
- hemoptoë
Gelijkaardig als COPD muv hemoptoë!
LONGKANKER
Welke zijn de symptomen van lokale uitbreiding?
- vage, chronische, zeurende pijn op de borst (pleurale invasie)
- aanslepende heesheid (invasie van de n.laryngeus recurrens)
- slikproblemen (invasie v/d slokdarm)
- hartritmestoornissen vb: VKF (invasie v/h pericard)
LONGKANKER
laattijdige symptomen?
- vermagering
- vermoeidheid
LONGKANKER
symptomen van metastasen?
- bot; botinvasie veroorzaakt rugpijn, thoraxwand
- hersenen: overdruk (hoofdpijn, nausea, braken)
- lever: vaak weinig symptomen, wel afwijkende leverenzymen
LONGKANKER
welke complicaties treden op bij longkanker?
-
Post-obstructieve pneumonie
⭢ door de tumor raakt een deel v/d longen afgesloten, gebrek aan ventilatie leidt tot (herhaaldelijke) pneumonie -
Paraneoplastische fenomenen
⭢ tumorale effecten, die niet te wijten zijn aan invasie of metastasen. Longkankers gekend om bepaalde hormonen af te scheiden die op hun beurt effecten veroorzaken (vb ADH) -
Anemie
⭢ bloedverlies uit de tumor of toxisch door inflammatie
LONGKANKER
Welke types longkanker heb je?
-
Small cell lung carcinoma (SCLC)
⭢ 25% v/d longkankers
⭢ meest kwaadaardige types, metastasen in vroeg stadium -
non smal cell lung cercinoma (NSCLC)
⭢ verzamelnaam voor grootcellig carcinoom 15%, adenocarcinoom 20%, plaveiselcelcarcinoom 40%
LONGKANKER
diagnose?
- CT thorax+ abdomen met contrast
- PET scan (opsporen van metastasen)
- MR hersenen
- cytologisch sputumonderzoek
- weefselbiopsie
LONGKANKER
op welke manieren is tumorweefsel te verkrijgen?
- bronchoscopie
- transthoracale punctie of chirurgie
- aangetaste klieren kunnen onderzocht worden
__LONGKANKER__
Behandeling?
Op basis van TNM classificatie
- chirurgisch (indien nog mogelijk)
- chemotherapie en radiotherapie
Curatief vaak niet meer mogelijk
