Geschiedenis - 12 en 13 Scheiding der Nederlanden Flashcards
Wanneer verminderde het aantal staten in Europa opmerkelijk?
tussen 1500 en 1800
Welk rijk werd onder wie en wanneer door wat de dominante macht in Europa?
Het Habsburgse rijk werd onder Karel V in de 16e eeuw door erfenis en huwelijkspolitiek de dominante macht in Europa.
Wanneer werd Karel V keizer van het Heilige Roomse rijk?
in 1519
Wanneer situeren we ons de eenheid en scheiding in de Nederlanden?
ca 1500 - ca 1650
Wat was er opmerkelijk aan het gelaat van Keizer Karel V van Habsburg?
Zijn kin stond erg naar voren waardoor hij ook problemen had met zijn spraak, of kauwen, …
Wat is de geopolitiek?
De invloed van de geografische situatie op de politiek
Van wat was Frans I van Frankrijk aanhanger?
Van het machiavellisme of van de politieke opvatting dat het doel de middelen heiligt.
Waarom werden de protestantse vorsten en de islamitische Ottomanen bondgenoten van de Franse katholieke koning?
Alleen omdat ze een gemeenschappelijke vijand hadden. (karel V)
Wat leidde tot een anderhalve eeuw oorlogsactiviteit in Europa?
De Frans-habsburgse rivaliteit.
Wie was de leider van het islamitische Ottomaanse rijk in de 16e eeuw?
Sultan Süleyman de Grote
Wie was de zoon van Karel V?
Filips II van Spanje
Tot wanneer bleven de Habsburgers en de Ottomanen elkaar bevechten op de Balkan?
tot het einde van de 17e eeuw.
Hoe verliep de Dertigjarige Oorlog en wanneer?
Begon in 1618 als een godsdienstig conflict tussen de katholieke Habsburgse keizer en zijn protestantse onderdanen, maar groeide uit tot een algemene Europese oorlog die vooral werd uitgevochten in het Duitse rijk.
Wat deden de Republiek der Verenigde Provincieën en Engeland terwijl de Dertigjarige Oorlog?
Ze legden de basis voor hun overzeese koloniale rijken.
Wie had er in de eerste helf van de 17e eeuw het handelsoverwicht?
De Republiek
Hoe probeerde Engeland het maritieme overwicht van dat de Republiek het handelsoverwicht had te breken?
Met de Navigation Acts verbood het Engelse parlement de invoer van goederen op buitenlandse schepen.
Die economisch concurrentiestrijd leidde niet alleen tot drie Engels-Hollandse zeeoorlogen, maar stimuleerde ook de Engelse scheepsbouw en legde de basis voor het Engelse maritieme en commerciële overwicht in de 18e eeuw.
Referentiekader Navigation Acts
Wat: Economisch - een verbod van het Engelse parlement op de invoer van goederen op buitenlandse schepen
Waar: in Engelse wateren
Wanneer: in de eerste helft van de 17e eeuw
Wat werd Frankrijk na het midden van de 17e eeuw op het Europese vasteland?
De dominante mogendheid
Naar wat streef koning Lodewijk XIV?
Naar natuurlijke grenzen voor Frankrijk, zoals de Rijn, de Alpen en de Pyreneeën, zodat hij Frakrijk beter zou kunnen verdedigen.
Wie en waarom vormden een anti-Franse coalitie?
Om het Franse imperialisme in te perken, vormden de Republiek en Engeland na hun maritiem-commercieële oorlogen een anti-Franse coalitie.
Wat besliste begin 18e eeuw hoeveel macht een staat kon uitoefenen?
De economische draagkracht
Van wat hing de economische draagkracht af?
- van de ligging
- van de bevolkingsgrootte (meer bevolking = meer consumptie)
- bezitten van kolonies voor de verzekerde aanvoer van grondstoffen en de afzet van afgewerkte producten
Welke staat voelde zich het meest bedreigd doordat het Habsburgse rijk van Karel V de dominante macht was?
Frankrijk = bedreigd door geopolitieke positie.
Wat is het Machiavellisme?
De politieke theorie die stelt dat alles is toegestaan voor het verwerven of behouden van macht, onafhankelijk van recht en moraal.
politieke probleem primeren boven de religieuze verschillen
Welke staten daagden die dominante Europese macht van het Habsburgse rijk van Karel V uit?
Frankrijk en het Ottomaanse rijk
Wat zijn commerciële belangen?
belangrijke handelfactoren
Wat is geopolitiek?
De invloed van de aardrijkskundige ligging op de buitenlandse politiek
Wat is het machiavellisme?
de politieke opvatting dat het doel de middelen heiligt.
Wat is het maritiem overwicht?
de sterkste zijn in de zeevaart, zowel voor economisch als voor politieke zaken.
Wat zijn natuurlijke grenzen?
georgafische obstakels, zoals zeeën, stromen, rivieren en bergketens
Wat is religie?
een geloofsopvatting
Leg uit: Karel V had een rijk waarin de zon nooit onder gaat?
Hij had niet alleen grote delen van Europa in bezit maar bij Spanje hoorden ook de Amerikaanse kolonies.
Leg uit waarom de Habsburgse vorsten in de Nederlanden bestuurseenheid wilden realiseren.
Het was voor hen niet efficiënt om alle gewesten afzonderlijk te besturen. Met centrale instellingen konden zij over alle gewesten tegelijk regeren.
= centralisatiepolitiek
Leg uit hoe de Pragmatieke Sanctie (1549) het streven naar bestuurseenheid bezegelde.
De XVII Provinciën werden als een 1 en ondeelbaar geheel verklaard en zouden voortaan 1 en dezelfde opvolger hebben. Karel V benadrukte de territoriale en bestuurlijke eenheid van de Nederlanden.
Voor welke nieuwe naam zorgde Karel V van de Nederlandse gewesten?
De XVII Provinciën.
Wanneer was de Pragmatieke Sanctie?
in 1549
Wat is het verschil tussen territoriale politiek en centralisatiepolitiek van Karel V in de Nederlanden?
territoriale politiek = streven naar gebeidsuitbreiding
centralisatiepolitiek = streven naar bestuurseenheid
Voorbeelden van territoriale politiek van Karel V in de Nederlanden?
Doornik, Gelre, Utrecht, Overijssel, Friesland, Groningen
Wat was het resultaat van de territoriale politiek van Karel V in de Nederlanden?
XVII Provinciën
Door wat was centralisatiepolitiek (3)
- 1 landvoogd(es)
- centrale instellingen
- eenvormige vorstelijke strafwetten = plakkaten
Wat is het sluitstuk in 1549 in de machtspolitiek van Karel V in de Nederlanden?
De Pragmatieke Sanctie
Wat was het Bloedplakkaat?
veroordelen van ketters
Wie en reden van verzet centralisatiepolitiek
van steden en gewesten: wegens traditionele autonomie
wie en reden van verzet religieuze politiek
van niet-katholieken: wegens onverdraagzaamheid tegenover het protestantisme
wie en reden van verzet autoritaire plitiek
van de hoge adel en van de lage adel wegens geen inspraak
3 eigenschappen van Filips II
- controlefreak: hij wilde zelf alles beslissen
- Huismus: bleef in Spanje => enkel via briefwisseling op de hoogte van toestand Nederlanden
- hij was een conservatieve katholiek die geen religieuze toegevingen wilde afsluiten
motief en actie hoge adel van verzet in de Nederlanden
motief:
geen inspraak in het bestuur
acties:
protest en verzet
motief en actie lage adel (geuzen) van verzet in de Nederlanden
motief:
verzachting van strafwetten tegen protestantisme
acties:
eedverbond der Edelen
motief stedelijke middengroepen van verzet in de Nederlanden
onverdraagzaamheid slecht voor de handel
motief en actie brede bevolkinslagen van verzet in de Nederlanden
motief:
honger door voedselschaarste
actie:
beeldenstorm
referentiekader beeldenstorm
Wat: cultureel - godsdienstelijk
Waar: Nederlanden
Wanneer 1566
Protestanten vernielen katholieke kerken uit onvrede met religiueze politiek Fi II
welke 2 dingen kwamen er bij door de crisis van de Beeldenstorm in 1566 door onderdrukking van het verzet door Alva?
- nieuwe belastingen (vb: tiende penning)
- uitzonderingsrechtbank = Raad van Beroerten of Bloedraad
Dat de uitzonderingsrechtbank van Alva de Raad van Beroerten of Bloedraad genoemd werd, is een mooi voorbeeld van hoe standplaatsgebondenheid een rol speelde in de omschrijving van fenomenen. Leg uit.
Voor Alva (en Filips II) moesten de verantwoordelijken voor het oproer worden gestraft. Voor de tegenpartij was de benaming Bloedraad geschikt om het schrikbewind van Alva in de (bloedrode) verf te zetten.
Leg met eigen woorden uit hoe het schrikbewind van Alva zorgde voor een escalatie van het conflict en een verdere verwijdering tussen Filips II en zijn onderdanen in de Nederlanden.
Door het harde optreden van Alva kozen de gematigden de kant van de opstandelingen. het kwam tot een brede frontvorming tegen het Spaanse regime.
Wegens welke 3 factoren verzet in de Nederlanden?
- traditionele autonomie van steden en gewesten
- geen tolerantie meer tegenover het protestantisme
- adel geen/weinig inspraak
Wat hield het schrikbewind in? (2)
- nieuwe belastingen
- uitzonderingsrechtbank = Raad van Beroerten of Bloedraad
Wanner kwam er opstand van het verzet op de Habsburgse vorsten?
in 1568-1648
Toon aan dat de motivering in het Plakkaat van Verlatinghe overeenkomsten vertoonde met de oproep van Willem van Oranje uit 1568 om tot een algemene opstand over te gaan.
welk belangrijk verschil was er ook?
verzwijzingen naar de Spaanse tirannie
Nu wordt ook de landsvorst, koning FIlips II, zelf als een tiran beschouwd.
Wanneer Willem van Oranje?
1568
Wanner defenitieve scheiding van de Nederlanden?
na Vrede van Münster 1648
in wat word de nieuwe nederlanden opgesplits n en z?
n = onafh calvinistische republiek = vernigde provinciën
z = katholieke monarchale deelstaat van Habsburgse rijk, spaanse ndl en oostenrijkse ndl
Wanneer Spaanse en wanneer Oostenrijkse Ndl’en na splitsing?
sp : 1648-1713
Ost: 1713-1794
Hoe zat de machtspositie van de vorst in de Nederlanden circa 1550?
veel macht in het noorden en het zuiden
Hoe zat de machtspositie van de vorst in de Nederlanden circa 1650?
veel macht in het zuiden en geen macht in het noorden
Hoe zat de machtspositie van de vorst in de Nederlanden na de splitsing?
zuiden: monarchie
noorden: republiek
Wanneer was de Vrede van Münster?
in 1648
Wat staat er tegenover deze termen?
onafhankelijk
republiek
calvinisme
deelstaat
monarchaal
katholiek
Welke 2 verplichtingen legde de Nederlandse regering op aan het gechiedenisonderwijs? + waarom?
1) aanleren Wilhelmus
2) Rijksmuseum bezoeken
Om een gemeenschappelijke kennis over het verleden te bevorderen
