Geneeskunde 1C2 HC week 4 - 30-5 Flashcards
Wat zijn essentiële aminozuren en wat heeft dit te maken met een hoge biologische waarde van eiwit?
Aminozuren die je zelf niet/onvoldoende kunt produceren
- voedingseiwit waarin alle essentiële aminozuren aanwezig zijn in de onderlinge verhouding zijn nodig voor de mens (ei, melk, vlees) en deze voedingsmiddelen hebben een hoge biologische waarde van eiwit
Welke verschillende soorten vetzuren zijn er en wat zijn de essentiële vetzuren?
Je hebt verschillende soorten vetzuren:
- Poly-onverzadigde vetzuren (PUFA): omega-3, omega-6 en omega-9 –> alleen omega-9 zelf te maken uit palmitoleïnezuur en de rest alleen als die vetzuren er zijn
- Mono-onverzadigde vetzuren (MUFA): oliezuur (omega-9), palmitoleïnezuur (omega-7) –> zelf te maken
- Verzadigde vetzuren (SFA): palmitinezuur, stearinezuur, myristinezuur (long chain), laurinezuur, caprinezuur en caprylzuur (medium chain)
Zie de tabel, je moet telkens de eerste uit de tabel binnenkrijgen en dan kun je de rest ermee vormen, je lichaam kan namelijk onverzadigdheid aan de carboxylkant verlengen, maar niet aan de methyl kant
Waar zijn de volgende essentiële vetzuren voor nodig en waar halen we ze vandaan:
- Omega-3
- Omega-6
- MUFA
- Verzadigde vetzuren ?
- Omega-3: voor hersenfunctie en visus, uit visolie en walnoten (meest goed voor cardiovasculaire ziektes en tegen obesitas)
- Omega-6: voor ontstekingen, plaatjesaggregatie, vasodilatatie en partus, uit plantenolie
- MUFA: voor membranen, uit olijfolie
- Verzadigde vetzuren: uit dierlijk vet, kunnen vaker zorgen voor dyslipidemie en atherosclerose –> door de onverzadigdheid in een trans-structuur (lijken hierdoor op verzadigde vetzuren qua structuur en gedragen zich er naar)
Wat zijn de kenmerken van voedingsvezels?
- Advies om minimaal 10g per 1000 kcal voedingsvezels per dag in te nemen
- Hebben een lage calorische waarde (darmflora verantwoordelijk voor)
- Zorgt voor een betere darmperistaltiek
- Wateroplosbare vezels kunnen door bacteriën worden omgezet in boterzuur/butaanzuur/acetaat die bijdragen aan energievoorziening bij de darm
Wat is het verschil tussen fermenteerbare en niet-fermenteerbare voedingsvezels en wat heeft dit te maken met de functie ervan?
Zie de tabel!
- Fermenteerbaar (groen): de darmflora kan er iets mee, bijv. lange fructose ketens/oligogalactanen, digestieve enzymen uit de pancreas kunnen ze niet verteren maar bacteriën wel
- Niet-fermenteerbaar (blauw): bijv. glucoseketens die via bèta-glucosidische bindingen aan elkaar zitten (bijv. cellulose)
Welke mineralen heeft het lichaam nodig?
3% van het lichaamsgewicht
- Macromineralen: Mg2+, Ca2+, Pi, K+, Na+, Cl-, zwavelionen
- Spoorelementen: Fe2+, F-, I-, Cu+/2+, Zn2+, Co2+, Mn2+, Cr3+, seleenionen, in hele kleine hoeveelheden nodig voor specifieke enzymwerkingen
Wat zijn vitamines en welke 2 categorieën heb je hierin?
Organische moleculen die essentieel zijn voor specifieke biochemische processen en niet/onvoldoende aanmaak in het lichaam, zonder vitamines kun je stoornissen krijgen
- Vetoplosbaar: A, D, E en K
- Wateroplosbaar: B1, B2, B3, B5, B6, B8 (biotine), B11 (foliumzuur), B12, C
Wat is de functie van vitamine B’s?
Allemaal vormen ze een onderdeel van een cofactor in het metabolisme en dragen ze een bepaalde functionele groep over (transfer)
Zie de tabel!!
Welke functie hebben de vetoplosbare vitamines en vitamine C?
Zie de tabel!
Aanvulling:
- Vitamine A: pigment voor de retina (voor visus), en ligand transcriptiefactor (kernreceptor bij vroege embryonale ontwikkeling doordat het teratogeen is)
- Vitamine D: ligand transcriptiefactor (vitamine d receptor), gekoppeld aan botstofwisseling en bescherming tegen ontstekingen
- Vitamine K: rol in de bloedstolling (carboxylering van bepaalde stoffen)
Waarop moet je letten bij de inname van vitamines zodat je niet te veel of te weinig binnen krijgt?
- Vitaminedeficiënties kunnen ontstaan bij malabsorpties en/of interferentie met farmaca/alcohol
- Specifieke behoefte bij bepaalde doelgroepen (baby’s en zwangeren)
- Lichaamsvoorraden verschillen sterk (B12 en vetoplosbare vitamines uitgeput na jaren, bij folaat en thiamine binnen een maand)
- Overmatige intake kan ook ziektes veroorzaken
- Sommige vitamines hebben ook een therapeutische toepassing (bijv. B3 voor tegengaan progressie atherosclerose)
Welke klachten geven deficiënties van de B vitamines?
- Dermatitis
- Glossitis (tongontsteking)
- Cheilitis (ontsteking mondhoeken)
- Vermoeidheid
- Diarree
- Perifere neuropathie
- Depressiviteit
- Verminderde spiercontractie
- Verwardheid
In welke 2 vormen kan een vitamine B1 deficiëntie zich uiten, hoe zijn deze onderverdeeld en welke klachten geeft dit?
- Beriberi (eenzijdige witte rijstvoeding): spierzwakte, ataxie, perifere neuropathie, oogverlamming, nystagmus, geheugenproblemen
1. Natte beriberi: primaire aantasting van het hart –> vergroot hart met tachycardie, decompensatio cordis, oedeem, ascites en lactaatacidose
2. Droge beriberi: zenuwen primair aangetast –> spierslapte, motorische en sensorische dysfunctie van extremiteiten en verlies van oog coördinatie - Wernicke-Korsakoff (alcoholisme): oogspierverlamming, disoriëntatie, extreem geheugenproblemen en coma/dood
Welke pathways zijn afhankelijk van thiamine (B1)(pirifosfaat (TPP+))?
- Pyruvaat dehydrogenase: aerobe glycolyse verstoord (pyr –> acetyl-CoA)
- alfa-ketoglutaraat dehydrogenase: citroenzuurcyclus verstoord (alfa-KH -> succinyl-CoA)
- Vertakt alfa-ketozuur dehydrogenase: aminozuurafbraak verstoord (katalyseren oxidatie van vertakte aminozuren)
- Transketolase: pentose-fosfaat shunt gestoord
- Acetylcholine synthese: maken van neurotransmitters gestoord
Welke pathways zijn afhankelijk van vitamine B6?
- Transaminases: gluconeogenese en ureumcyclus (co-enzym wat aminozuren transfereert)
- Phosphorylase: glycogenolyse (fosfaatgroep transfer)
Welke pathways zijn afhankelijk van vitamine B8?
Brengt carboxylgroepen over
- Pyruvaat carboxylase: gluconeogenese, ook voor hersenfunctie en aanvullen citroenzuurcyclus mediairen
- Acetyl-CoA carboxylase: vetzuursynthese, vetzuuroxidatie (via malonyl-CoA)
- Propionyl-CoA carboxylase: gluconeogenese (ontstaat als je aminozuren (met oneven aantal vetzuren) methionine, valine en isoleucine afbreekt naar een koolstofskelet, dit wordt via methylmalonyl-CoA omgezet naar succinyl-CoA (afhankelijk van vit. B12)
Waarom maak je geen ketonlichamen uit glucose?
Ketogenese gebeurt alleen bij veel bètaoxidatie (veel productie van Acetyl-CoA) en een stilstaande citroenzuurcyclus
- Daarnaast wordt oxaalacetaat gebruikt voor gluconeogenese naar glucose
- Er is ontzettend veel CoA bezet en daardoor is er een kans op verzeping (oplossing celmembranen), door ketogenese maakt hij deze groepen weer vrij
- Als je acetyl-CoA vormt uit glucose, kan deze concentratie nooit hoog genoeg worden om ketonlichamen te vormen, want bij ophoping van acetyl-CoA zal automatisch pyruvaat dehydrogenase remt worden
- Kinase complex uit PDC wordt geactiveerd door NADH, ATP en acetyl-CoA, de actieve vorm wordt erdoor geremd en de fosfatase wordt geactiveerd door insuline
–> dus door de regulatie van PDH waarbij Acetyl-CoA zijn eigen vorming remt
Waarom blijft na langdurig vasten glucose nodig voor de hersenen?
- Early fasting: ketonlichamen alleen voor perifere weefsels
- Late fasting: ketonlichamen zorgen voor 80% van de ATP synthese, minder behoefte aan gluconeogenese (nog maar 20% uit glucose) wat spiereiwit spaart
Glucose is echter altijd nodig om de citroenzuurcyclus te laten lopen, want naast NADH en FADH2 worden ook andere nuttige stoffen gemaakt uit intermediairen (zie afbeelding) –> d.m.v. pyruvaat carboxylase wordt pyruvaat omgezet naar oxaalacetaal (bij aanwezigheid acetyl-CoA) en wordt de citroenzuurcyclus aangezet (anaplerotische werking)
–> dus voor aanvulling van citroenzuurcyclus intermediairen
Hoe draagt spierglycogeen bij aan de bloedsuikerspiegel?
In spieren wordt glycogenolyse geactiveerd bij contractie (niet door glucagon zoals in de lever)
- D.m.v. de Cori cyclus kan tijdens anaërobe arbeid in de spier pyruvaat naar lactaat worden omgezet, dit gaat naar de lever en wordt terug omgezet naar glucose (activatie reactie door adrenaline –> verhoging F-2,6-BP spiegel, stimulatie glycolyse)
- Daarnaast cortisol stijging waardoor aminozuren worden vrijgemaakt, deel naar de lever en bij vertakte aminozuren wordt de NH3 groep gebruikt om aan pyruvaat te zetten –> vormen alanine en kunnen zonder anaërobe arbeid bijdragen aan de bloedglucosespiegel (gluconeogenese)
–> dus m.b.v. de Cori cyclus en de glucose alanine cyclus
Waarom leidt fructose tot vetstapeling en lactose niet?
Lactose (galactose + glucose) en sucrose (fructose + glucose) hebben een andere opbouw:
- Galactose (uit lactose): wordt opgenomen door de lever en d.m.v. galactokinase en galactose-1-fosfaat uridyltransferase (UDPglucose-4-epimerase) omgezet in glucose-1-fosfaat –> dus omzetting naar glycogeen
- Fructose (uit sucrose): opname door de lever, door fructokinase gefosforyleerd naar fructose-1-fosfaat, hierna door een aldolase splitsing in glyceraldehyde (kan naar glyceraldehyde-3-fosfaat) en DHAP (kan naar glycerol-3-fosfaat of glycolyse in). Echter is er ook glucose en dus een hogere insulinespiegel –> hierdoor staat de PFK-1 reactie aan en de terugreactie uit, daardoor kan het niet terug worden omgezet in glycogeen (en dus glucose) –> dus omzetten naar glycerol-3-fosfaat en citroenzuurcyclus (en vetvorming)
–> dus uit galactose kan wel glucose/glycogeen worden gevormd en uit fructose niet
Wat is een koolhydraatbeperkt dieet?
3 varianten: waarbij je kunt eten wat je wilt, maar voor koolhydraten:
- Zeer beperkte variant (VLCKD –> ketogeen): 20-50g KH of <10% per dag
- Laag KH variant (LCD): <130 g/dag of <26% per dag
- Gematigd KH dieet: 26-45% per dag
–> gemiddeld neemt een Nl 45%
- Uit observationeel onderzoek: bij aanvulling van KH beperkt dieet met plantaardige eiwitten en vetbronnen 18% minder diabetes en 20% lagere mortaliteit, bij aanvulling van dierlijke eiwitten en vetbronnen geen effect op diabetes en 23% hogere mortaliteit
- Meta-analyse RCT: uitkomsten zie afbeelding, op kort termijn goed en op lang termijn niet beter en zelfs slechter op LDL
