College 8: Medically unexplained symptoms - Fatigue and stress disorders Flashcards
Voorbeelden medisch onverklaarde symptomen
Vermoeidheid, buikpijn, hoofdpijn, duizelig, misselijkheid, somber, geirriteerdheid hartkloppingen, gewrichtspijn, zwakte, spierpijn, droge mond, slecht slapen, uitputting, kortademig
Voorbeelden medisch onverklaarde syndromen
Whiplash, chronisch vermoeidheidssyndroom, PMS (pre-menstrueel syndroom), PODB, FM, prikkelbaar darm syndroom
BELANGRIJK: veel comorbiditeit!! Allemaal gelinkt aan psychologische stress
Splitters
Syndromen van MUS zijn allemaal verschillende, specifieke syndromen > psychologen
Lumpers
Syndromen zijn allemaal stress gerelateerd en kunnen allemaal verklaard worden door hetzelfde fenomeen, voornamelijk syndromen waar je niets mee kan > artsen
Gevolg lumpers en splitters
Afhankelijk van de context kan je dus een andere diagnose krijgen > paniekstoornis (psycholoog) of PODB (arts)
Sensitisatie model van MUS
Bij SOLK sprake van verhoogde activiteit van hersencircuits die betrokken zijn bij pijn.
Verschil tussen gezonde en MUS in hersengebied activiteit
Wel dezelfde gebieden worden geactiveerd, maar deze gebieden reageren heftiger op pijn (meer activiteit bij meer pijn). Sensitisatie is daarnaast niet afhankelijk van type pijn, MUS reageert op elk soort pijnstimulus heftiger.
Welke gebieden hyperactief bij MUS
ACC, PFC, amygdala, insula, hippocampus en thalamus
Link tussen MUS en ziektegedrag
Kenmerken van ziektegedrag komen erg overeen met de symptomen van MUS: vergelijkbare parallelle respons in IS en gedragscomponenten.
Link tussen MUS en ziektegedrag en rol van IS
Ziektegedrag kan voortkomen uit de communicatie van proinflammatoire cytokinen (IS) naar de hersenen toe: cytokinen bevorderen de afgifte van neurotransmitters noradrenaline, dopamine en serotonine. Deze NT’s zijn betrokken bij stemming, cognitie en gedrag en geven symptomen van ziektegedrag. Deze symptomen komen erg overeen met MUS.
Volgorde van symptomen
Eerst fysiologisch (minder actief, meer slaap, minder seks, sociaal terugtrekken), daarna psychologische klachten (depressie). Deze symptomen (geïnduceerd door IS) correleren met veranderde activatie in de PFC en ACC.
Hypothese bij MUS (!)
- ANS PS: verminderde activiteit (HRV laag)
- ANS SP: verhoging in rust, maar hyporesponsiviteit bij stressor (bij FM)
- HPA-as: hypocortisolisme bij CFS en soms FM, maar niet bij IBS (plattere dag curve), door lagere respons op CRH en stressoren > kwetsbaarder voor pijn en vermoeidheid. Zou kunnen komen door langere periode van hypercortisolisme.
- IS: verhoogde activiteit van IS door slechte herkenning van cytokinen of signaal respons, wat samenhangt met verhoogde activatie in de PFC en ACC en hersenveranderingen.
Disease
Fysiologische staat van het lichaam
Illness
Subjectieve ongewenste staat van gezondheid
Sickness
Sociale herkenning van ziekte waardoor iemand zijn maatschappelijke bijdrage tijdelijk niet hoeft uit te voeren (verschilt dus tussen depressie of een gebroken been!)
Lijst met interventies voor MUS
- Farmacologisch: TCA helpt bij FM bij 1/3e - over het algemeen helpen farmaca wel een beetje maar niet bij iedereen. SSRI vaak voorgeschreven
- Fysieke activiteit: in het begin meer pijn, maar daarna afname van pijn (lastig om mensen door de pijn heen te laten bewegen)
- CGT: aanpak gezondheidsovertuigingen, coping eigenschappen en catastroferen - goede resultaten, maar mensen willen vaak niet meewerken omdat het dan tussen de oren zit.
- Leefstijl educatie
- Slaap hygiëne
- Multicomponent therapy
ACC staat in connectie met
HPA-as en ANS. Wordt geremd door RVPFC
MUS komt veel voor in de volgende specialismen
Reumatologie, cardiologie, gastro-intestinaal, neurologie en gynaecologie
Criteria DSM 5
A. Één of meer somatische klachten die het dagelijks leven beïnvloeden
B. Excessieve gedachten, gevoelens en gedragingen gerelateerd aan deze somatische symptomen: hoge angst, disproportionele en persisterende zorgen over iemands symptomen en excessief veel tijd en energie hieraan besteden. = BELANGRIJKSTE!!
C. Meer dan 6 maanden
Opmerkelijk: afwezigheid van ziekte is niet meer nodig
Verschil MUS en somatisch symptom stoornis
MUS meer vanuit de medische discipline, SSD meer vanuit psychiatrie/huisarts
Groot gedeelte van specialisten merken deze klachten niet op als stoornissen.
Immunological self
Stabiel aangeboren deel van IS, maar ook aangeleerd en herkennend - zowel innate als addaptive IS.
Gedisreguleerde ontstekingsreactie - sickness behaviour
Altered self
Systeem/cellen veranderen na een infectie
Self en altered self bij MUS
Doordat immuunsysteem over een langere periode is veranderd (door altered self), is deze niet meer in staat om signalen te herkennen of hier reacties op te geven > MUS klachten!!
Criteria FM
- Chronische pijn bij meer dan 11/18 pijnpunten
- Hyeralgesie en allodynia
- Vermoeidheid (!), depressie, slaap, concentratie
FM en CFS
Hangen vaak met elkaar samen
FM en medicatie
Pijnmedicatie werken niet zo goed
Criteria van CFS
- Onverklaarde vermoeidheid voor meer dan 6 maanden
- Meer dan 4/8: onprettig voelen na inspanning, niet bevredigende slaap, geheugenproblemen, concentratie, hoofdpijn, spierpijn, pijn in gewrichten (!), zere keel, gevoelige lymfeklieren
Meten van lichamelijke responsen
- Spontaan kunnen bewegen
- Hartslag
- PEP
- RSA
- Ademhaling
- Speeksel: cortisol
Activiteit MUS
Doen gemiddelde dezelfde basis activiteiten, maar hebben welk minder hoge pieken in hun activiteit - piekactiviteit gedurende de dag lager
Als patiënten pijn ervaren gaan ze minder ondernemen, maar wanneer ze meer ondernemen voelen ze niet meer klachten (terwijl ze dit wel denken)
Somatische amplificatie
Meer klachten van pijn ervaren
Somatische de-amplificatie
Minder klachten van pijn ervaren
Primaire respons bij pijnonderzoek
Pijnperceptie - Thalamus, somatosensorische cortex, insula
Secundaire respons bij pijnonderzoek
Cognitieve reactie op pijn - ACC en PFC
Bevindingen pijnonderzoek bij IBS
Voelen bij zowel ballon in de anus als hitte op de huid meer pijn en meer hersenactiviteit in pijngebieden. Het gaat dus op CENTRALE PIJNSENSITISATIE, niet om stimulus specifieke sensitisatie.
Waardoor worden cytokinen verhoogd
Blootstelling aan bacteria, virussen of verwondingen geeft verhoging van interleukinen.
Immuunsysteem reageert
Bij gevaar of schade en valt zowel non-self cellen aan als altered self cellen (veranderende lichaamseigen cellen, zoals kankercellen of geïnfecteerde cellen)
Inflammatoire reflex en interoceptie
Bij immuunrespons gaan signalen naar de hersenen toe, waardoor deze de fysiologische conditie van het lichaam door heeft. Dit is geassocieerd met verhoogde activiteit in de PFC en ACC en hun connecties met de amygdala, insula, hippocampus en hypothalamus.
Functie van ziektegedrag
Adaptief: energie bewaren voor het vechten tegen de infectie.
Belangrijke factor in ziektegedrag
Interferonen (klasse van cytokinen)
Behandeling met interferonen geeft
Eerst fysieke ziektegedrag, daarna psychologisch. Deze symptomen correleren met verhoogde activatie in de PFC en ACC (interoceptie)
ANS bij MUS
Lagere PS, HRV. Opvoeren door biofeedback, fysieke inspanning, mindfulness
HPA bij MUS
- Hypocortisolisme bij CFS (en FM waarschijnlijk) > plattere cortisol curve
- Lagere respons naar CRH en stressor
- Zou kunnen komen door langere tijd hypercortisolisme
- Andere bewijzen: lage cortisol kan pijn en vermoeidheid veroorzaken, lagere ochtend cortiso is predictief voor vermoeidheid in de avond en lagere CAR is predictief voor vermoeidheid 30 maanden later, onafhankelijk van andere factoren
Behandelingen en HPA-as
- Corticosteroïden: alleen korte termijn effecten in klein deel van de patiënten
- CGT: werkt goed, maar minder bij lage/platte cortisol curve (en mensen willen vaak niet)
- CGT + beweging: verhoging van cortisol (maar niet in controle groep, dus dat is goed?)
Model Geenen en Bijlsma
Genetische kwetsbaarheid, vrouwelijk geslacht, ziekte en fysiek/psychologische trauma > endocriene afwijkingen en structurele/functionele veranderingen in de hersenen > symptomen < behandelingen
ANS, HPA en SAM veranderingen bij MUS algemeen
Wel disregulatie, maar bevindingen zijn heterogeen
