Blanken: Hoofdstuk 5 Stress, trauma en dissociatie Flashcards
Bij ASS en PTSS is er spraken van heterogeniteit van stress gerelateerde symptomen. Wat bedoelen ze met heterogeniteit?
Per persoon verschild of- en in hoeverre stress wordt ervaren, hoe ermee wordt omgegaan, wat het adaptieve niveau is van een individu en in welke mate stress leidt tot het ontstaan van een stoornis.
Waar staat ASS voor?
Acute stressstoornis
Waar staat PTSS voor?
Posttraumatische-stressstoornis
Waar kan stress goed voor zijn?
Stress zorgt voor alertheid en activatie (activatie bij hoge adrenalinespiegel in het bloed) wat helpt voor het behouden van
overzicht en het tonen van daadkracht.
Vertel over de initiële stressreactie
Wanneer je een bedreiging waarneemt vindt er in het brein een alarm reactie plaats. Dit gebeurd in de amygdala (amandelkern) wat onderdeel is van het limbische systeem (het emotie regulerende)
van de hersenen.
Het lichaam maakt het mogelijk om weerstand te bieden aan de stressor, hoe sterk we ook zijn; aanhoudende stress in het lichaam leidt tot uitputting.
Wat is het amygdala (amandelkern)?
Dit is het onderdeel van het limbische systeem (het emotie regulerende) van de hersenen.
Hoe reageert je lichaam op gevaar?
- Schrikreflex
Wanneer er spraken is van dreiging: - De oriëntatie reactie: Vechten, vluchten of verstoppen?
- Specifieke verdediging: er wordt gevochten, gevlucht of bevroren
- Afronding: Bedreiging niet concreet? Het lichaam keert terug naar de natuurlijke
activatie niveaus.
Hoe kan het lichaam van iemand met PTSS reageren op gevaar?
- Schrikreflex
- De oriëntatie reactie: Vechten, vluchten of verstoppen.
*. Iemand met PTSS schat de in de oriëntatiefase het gevaar te groot in, waardoor er
door het lichaam te sterk wordt gereageerd.
- Specifieke verdediging: er wordt gevochten, gevlucht of bevroren
- Afronding.
* . Bij iemand met PTSS vindt afronding niet plaats, lichaam blijf in alarmstaat.
Wat is de amygdala
De amygdala staat primair in het teken van overleven en evalueert voortdurend of situaties veilig of onveilig zijn. Het neemt geen risico en reageert op alles wat op gevaar lijkt, hij reageert snel en activeert het lichaam via de hypothalamus, deze activeert de hypofyse die de bijnier aanzet tot afgifte van adrenaline.
Hoe wordt adrenaline geactiveerd? Wat is de volgorde?
Prikkel uit omgeving-> Amygdala -> hypothalamus -> hypofyse -> bijnier= Afgifte van adrenaline
Bij psychotrauma wordt de traumatische gebeurtenis vastgelegd. Bij de herinnering daaraan beleef
de persoon de gebeurtenis opnieuw. Bij welke vier groepen is er sprake van tekorten?
- Onvoldoende emotioneel bewustzijn
- Emotionele ontregeling
- Sociale disfunctie
- Geen stabiel zelfgevoel
In stresssituaties activeert de amygdala de hypothalamus er is dan een snelle reactie van het
sympathisch zenuwstelsel en een langzamere, hormonale reactie via de hypothalamus-hypofysebijnier as (HHB).
Waar zorgt de snelle reactie voor?
Snelle reactie: zorgt voor het vrijmaken van adrenaline en noradrenaline.
o Vernauwen van het bewustzijn en scherper maken van het geheugen
In stresssituaties activeert de amygdala de hypothalamus er is dan een snelle reactie van het
sympathisch zenuwstelsel en een langzamere, hormonale reactie via de hypothalamus-hypofysebijnier as (HHB).
Waar zorgt de langzame reactie voor?
geef een peptide CRH, dit stimuleert de hypofyse tot productie van corticosteroïden, waaronder cortisol:
Wat doet Cortisol?
Verhoogt het bloedsuikergehalte en versnelt het metabolisme, dempt de heftige reactie en wist de herinnering.
Dit helpt om te herstellen en het normale leven weer op te pakken.
*Bij mensen met PTSS is er onvoldoende terugkoppeling en blijf het lichaam
gemobiliseerd .
Wat is een Neurotransmitter? En wat zijn de belangrijkste 3?
Het is een chemische stof die zorgt voor de prikkeloverdracht van de ene zenuwcel naar de
ander. Belangrijkste zijn: Serotonine, dopamine en endorfine.
Wat is Serotonine
Je ‘‘gelukshormoon’’. Het is een tryptamine die invloed heeft op het geheugen, stemming, zelfvertrouwen, slaap, emotie, orgasme en eetlust. Het speelt ook een rol bij de verwerking van pijnprikkels.
- Wanneer hier door traumatische ervaringen geen sprake meer van is verhoogd het de dagelijkse stress. En verlaagt het serotoninespiegel in de hersenen
Gevolg: gevoelens lopen snel op en blijven lang aanhouden
Effect: meer stress, signalen worden eerder als bedreigend ervaren, kan stemmingsstoornissen als gevolg hebben.
Wat is dopamine?
Dopamine is een stof die hoort bij het beloningssysteem van de hersenen. Het is een neurotransmitter. Dat zijn een soort ‘boodschapper stofjes’ in de hersenen die informatie van de ene naar de andere zenuwcel overbrengen. Dopamine zorgt ervoor dat we ons tevreden en beloond voelen.
o Dopaminespiegel stijgt door plezierige ervaringen (sporten, muziek, roken) Dit is ons
interne beloningssysteem en is de basis van onze leerprocessen
o PTSS: Door de voortdurende verwachting van gevaar worden positieve ervaringen niet meer zo ervaren. De dopaminespiegel sitjgt niet, dit heef negatieve invloed op het belonings- en leersysteem.
Wat is endorfine?
Endorfine heeft als eigenschap dat pijn en stress worden onderdrukt zodat er meer plaats is voor een gelukkig gevoel.
o Extreem hoge spiegel van endorfine werkt remmend, waardoor een freeze reactie ontstaat
o Automutilatie (zelfverwonding) heef soms de functie om gevoel van verdoving te doorbreken en pijn te hebben
Het vrijkomen van endorfine bij zelfverwonding geef een tijdelijk gevoel van verlichting van angstige gevoelens.
Wat is het Nervus vagus (zwervende zenuw)?
Het is een van de twaalf zenuwen die buiten het ruggenmerg lopen, begint in de hersenstam. Het is de grootste zenuw in het lichaam, met vertakkingen naar belangrijke organen. Namelijk je hart, longen, lever, alvleesklier, maag en darmen.
Volgens Porges bestaat de nervus vagus uit twee delen. Welke?
- Ventrale vagus (voorste deel).
2. Dorsale vagus (achterste deel).
Wat is de ventrale vagus?
Het ventrale vagale systeem, ook wel ‘social engagement systeem’ genoemd. Ze is alleen bij zoogdieren aanwezig.
Dit systeem zorgt er bijvoorbeeld voor dat we bij een conflict met elkaar kunnen blijven communiceren in plaats van direct te gaan vechten of vluchten. De ventrale vagus speelt een wezenlijke rol bij het vermogen tot communicatie en is sterk verbonden met de préfrontale cortex.
Onze capaciteit voor sociaal contact heeft hier de lichamelijke basis. Deze zenuw geeft de mogelijkheid tot kalmering en geruststelling en is intens verbonden met het hart. Een belangrijke functie van het sociale engagement systeem is defensieve mobilisatie en immobilisatie te beteugelen.
Wat is de dorsale vagus?
Dit is van reptielen meegekregen. Bij onveiligheid neemt dit deel het over
- Shutdown’: in spaarstand, zoals een reptiel. Er gaat minder bloed naar de hersenen en de aandacht is gericht op gevaar niet op contact.
- Gezichtsuitdrukking wordt vlak, persoon kijkt weg en beweegt nauwelijks
- Iemand die zich in zijn jeugd vaak onveilig heeft gevoeld is geconditioneerd om snel in deze toestand te gaan.
- Gevolg: iemand verdedigd zich niet en word steeds opnieuw slachtoffer
Window of tolerance
Doel: optimale arousel. De zone waarbinnen iemand stress goed aan kan wordt in de psychologie de ‘window of tolerance’ genoemd. Zolang de stress binnen dit raam blijft, is er niets aan de hand en functioneert iemand goed.
Wat is Hypo arousal?
weinig arousal
Valt samen met: freezing of numbing (bevriezen of verdoven)
Wat is hyper arousel?
veel arousal
Valt samen met overreacting (uitsluitend gericht op overleven).
Hoe zijn ASS en PTSS ontstaan?
ASS en PTSS zijn stoornissen die ontstaan in reactie op een ernstige stressor of reeks van ernstige
stressoren (traumatische gebeurtenissen)..
Hoe vaak komt PTSS bij de mensheid voor?
80,7% heef in het leven te maken met een potentieel traumatische gebeurtenis
- Prevalentie van PTSS is 7,4%
o Mannen: Vaker geweld of oorlogshandelingen
o Vrouwen: Vaker verkrachting, seksueel misbruik, incest en mishandeling.
Wat is predispositie?
Er is hiervan sprake als een slachtoffer al vóór een ongeval een bepaalde latente kwetsbaarheid of aanleg heeft die hem eerder dan een ander persoon vatbaar maakt voor het optreden van bepaalde ziekte of bepaalde klachten.
PTSS: Er zijn kenmerken en eigenschappen die leiden tot een verhoogd risico op het
ontwikkelen van een PTSS
- ASS: Er zijn geen specifieke predisponerende factoren bekend
Wat zijn comorbide stoornissen van PTSS?
Stemmingsstoornissen, middelenstoornissen en persoonlijkheidsstoornissen
Ook somatisch trauma kan leiden tot psychische traumatisering
- TBI (somatische aandoening: Taumatic Barin Injury) en PTSS gaan vaak samen
o Vraagt om een integrale benadering van de cliënt: Somatisch en psychiatrisch.
Er zijn verschillende indelingscriteria voor traumatische gebeurtenissen. Welke?
- Natuurrampen tegenover mensen veroorzaakte rampen.
(wrong place/wrong time) vs (fouten door mensen). - Emotioneel trauma tegenover existentieel trauma.
(reactie op ingrijpende gebeurtenis) vs (mens-zijn wordt ontkend/gaat niet samen met wereldbeeld). - Traumatype 1 versus traumatype 2.
(eenmalige overweldigde gebeurtenis) vs (langere tijdsperiode, maanden of jaren. Denk aan gijzelaars, voortdurende mishandeling).
Uit welke drie verschillende contexten kan PTSS worden benaderd?
- Het biologische model
- Het neuropsychologische model
- Het cognitieve model
Vertel over het biologische model
In dit model gaat het over trauma en ingrijpende gebeurtenissen waarbij het leven en/of lichaam wordt bedreigd.
Overlevingsinstinct
Actietendenties worden gestuurd door het overlevingsinstinct (aangeboren overlevingsgedrag).
Automatische responsen:
*Waakzaamheid, hechtingsdrang, vluchten, vechten, bevriezen, dood houden of totale overgave.
Geheugen
Je overleeft door gevaarlijke situaties te vermijden, dit doe je door te leren van angstaanjagende gebeurtenissen
- Hoe angstaanjagender, hoe preciezer deze in het geheugen word opgeslagen
- Herinneringen worden hierdoor snel geactiveerd, ook door details die niet direct iets met het trauma te maken hebben “vals alarm”.
Vertel over het neuropsychologische model
In dit model is het limbische systeem belangrijk: amygdala, hippocampus en stresshormonen.
Neuroceptie: Limbische systeem onderzoekt de relatie met de buitenwereld, inkomende informatie word vergeleken met bestaande informatie (gebeurd in milliseconde).
o Bij psycho trauma worden indrukken snel als gevaarlijk ervaren
Vertel over het cognitieve model
Je spreekt van cognitieve schema’s of kerngedachten (het aannamesysteem of belief system) als het gaat om diepgewortelde overtuigingen die het gevoel en gedrag in nieuwe situaties beïnvloeden.
Van deze schema’s ben je je vaak niet bewust, maar geven een basis veiligheid
- Trauma dwingt tot het veranderen van deze cognitieve schema’s
- Generalisatie van angst
o Niet de specifieke angst die in verband staat met de gebeurtenis treedt op, maar een
generalisatie van angst: uiteenlopende prikkels, personen en omstandigheden worden als gevaarlijk gezien.
Hoe herstellen mensen van een traumatische gebeurtenis?
Door eigen veerkracht en adaptief vermogen herstellen de meeste mensen zonder PTSS te ontwikkelen.
Wat is de stappenplan van een PTSS behandeling?
- Psycho-educatie
- Bij comorbide depressie word voorkeur gegeven aan behandeling met antidepressiva
- Geen spraken van comorbide depressie: traumagerichte behandeling (CGT of EMDR), na 8-12
weken evalueren - Bij herstel na stap 3 wordt terugvalpreventie gegeven en behandeling afgesloten
- Geen/onvoldoende herstel: andere niet-gekozen behandeling toepassen of medicatie
- Combinatie behandeling: Aan CGT wordt medicatie toegevoegd, CGT aan medicatie
toevoegen - Na 6 weken geen herstel: second opinion aanvragen
- Nog spraken van PTSS, behandeling wordt intensiever (dagbehandeling of klinisch)
- Bij onvoldoende effect wordt het handicapmodel toegepast.
