6.2 – Gezonde leefstijl tijdens het werk

Question 1

Ook bestaan er leefstijlinterventies gericht op specifiek (on)gezond gedrag. Zo biedt het kenniscentrum voor sport en bewegen het BRAVO-kompas aan voor werkgevers en werknemers. Waar staat BRAVO voor?

Answer 1

BRAVO staat voor interventies gericht op bewegen, roken, alcoholgebruik, voeding en ontspanning. Met een zevenstappenplan kunnen organisaties en jij als psycholoog aan de slag met leefstijlinterventies afgestemd op behoeften van de werknemers.

Question 2

Wat zijn 2 meetinstrumenten die ingezet worden om inzicht te krijgen in werkgerelateerde uitkomsten?

Answer 2

1. Meetinstrumenten, zoals de Nationale Enquete Arbeidsomstandigheden (NEA), worden door veel organisaties jaarlijks afgenomen en geven inzicht in verschillende werkgerelateerde uitkomsten zoals ervaren werkdruk, motivatie en ontwikkelkansen van werknemers. De uitkomstem van de NEA kunnen gebruikt worden als startpunt om de leefstijl van werknemers te verbeteren.
2. Een andere manier om een gezonde leefstijl en het werkvermogen te verbeteren is door de Work Ability Index (WAI) af te nemen. Op basis van de scores op deze vragenlijst kan bijvoorbeeld via een persoonlijk coachingstraject gekeken worden hoe het werkvermogen van een werknemer vergroot kan worden.

Question 3

Wat is het doel van het bevorderen van een gezonde leefstijl?

Answer 3

het versterken van de vitaliteit van werknemers

Question 4

Waar is leefstijl onlosmakelijk mee verbonden door de brede insteek?

Answer 4

Door deze brede insteek valt op dat leefstijl, vitaliteit, duurzame inzetbaarheid en succesvol ouder worden onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Zoals Professor de Lange ook in het interview aangaf: succesvol ouder worden is voor werknemers van alle leeftijden. Het versterken van vitaliteit door een gezonde leefstijl draagt hier aan bij.

Question 5

Welke zaken zijn volgens professor de Lange belangrijk om werknemers met praktische beroepen te stimuleren om deel te nemen aan vitaliteitsactiviteiten? 6X

Answer 5

1. het betrekken van de primaire doelgroep bij het bedenken van de activiteiten
2. aansluiten bij wat mensen leuk vinden; leuk vinden is belangrijk voor het mee gaan doen
3. een werkgever die het goede voorbeeld geeft en zelf ook meedoet aan de activiteiten
4. de mogelijkheid om een vitaliteitsinterventie te starten binnen de werktijd
5. het inzetten van ambassadeurs, mensen vanuit de eigen groep die eerder deelnamen en positief praten over de gezondheidswinst
6. een integrale aanpak: gezondheidsbeleid dat inclusief is voor de hele organisatie (het gezonde werken als belangrijke waarde van de organisatie)

Question 6

Wat zorgt er volgens professor de Lange voor dat bewegen tijdens het werk, zoals wandelen in de lunchpauze, volgehouden wordt wanneer de werkdruk toeneemt?

Answer 6

Hiervoor moet de organisatiecultuur veranderen naar een gezondheidscultuur. De werkcultuur moet gericht zijn op gezondheid en preventie van klachten.

Question 7

Hoe verander je de werkcultuur in een organisatie naar een breed gedragen gezondheidscultuur?

Answer 7

Dat kost tijd. Dit doe je door vitaliteit en gezondheid structureel aandacht te geven binnen de organisatie.

Question 8

Hoe kunnen snacks gebruikt worden in de verandering naar een gezonde leefstijl? En hoe kun je mensen stimuleren om in de kantine voor gezonde voeding te kiezen?

Answer 8

Snacks kunnen ingezet worden om werknemers te belonen voor hun deelname aan vitaliteitsactiviteiten, bijvoorbeeld door waardebonnen voor snacks uit te delen. Als organisatie kun je een vaste dag in de week snacks aanbieden en de rest van de week niet.

Question 9

Professor de Lange geeft aan dat je chronische stress opbouwt als je een jaar of langer in een werksituatie zit met hele hoge taakeisen en lage regelmogelijkheden. Het mentale en fysieke welzijn van werknemers neemt dan af. Hoe kun je deze gevolgen van chronische stress effectief aanpakken volgens professor de Lange? (zie ook studietaak 3.1 voor stressmodellen en thema 5 voor interventies over stress). 5x

Answer 9

1. veranderen naar een takenpakket met meer autonomie en regelmogelijkheden
2. een horizontale loopbaanstap maken
3. meer hersteltijd nemen
4. succesvol zijn in je werk vanuit balans (goede reflectievraag)
5. moed en vertrouwen hebben om van functie te veranderen

Question 10

Via welke neuropsychologische mechanismen zorgt bewegen voor stressvermindering? 2x

Answer 10

1. De hypothalamus staat aan het begin van een uitgebreid neuraal stresscircuit. Activatie van de hypothalamus door stress zorgt er uiteindelijk voor dat de bijnierschors meer cortisol produceert. Dit stresshormoon stimuleert normaal gesproken de hippocampus om de hypothalamus weer af te remmen. Het gevolg is dat er weer minder cortisol geproduceerd wordt en je weer rustig wordt. Maar door chronische stress gaat de hippocampus minder goed werken en blijft het cortisolniveau hoog.

Door te bewegen wordt de hippocampus weer actief en kan de hypothalamus dus weer afgeremd worden. Hierdoor vermindert ook het stresshormoon.

2. Bewegen zorgt er ook voor dat de frontale lob actiever wordt. De frontale lob remt de amygdala (amandelkern). Dit heeft als effect een betere impulscontrole en minder negatieve emoties zoals angst, negatieve gedachtes etc.

Question 11

Welke positieve effecten heeft bewegen nog meer volgens professor Scherder? 5x

Answer 11

1. een toename van het empathisch vermogen
2. de mogelijkheid tot samenwerking
3. het onderdrukken van impulsen
4. het versterken van het zelfreflectief vermogen
5. het logisch nadenken.

Question 12

Welke psychologische mechanismen kunnen een verklaring geven voor het positieve effect van lichaamsbeweging op het verminderen van vermoeidheid?

Answer 12

Lichaamsbeweging versterkt het gevoel van eigen-effectiviteit en zelfvertrouwen. Deze competentie-gevoelens kunnen ‘overstromen’ naar het werk-domein, zodat werknemers zich competenter voelen om hun werktaken goed uit te voeren en hun werktaken als minder veeleisend ervaren. Lager ervaren werkeisen leiden minder snel tot vermoeidheid.

Question 13

Wat waren de belangrijkste conclusies uit het onderzoek van de Vries over studenten en over werknemers? 6x

Answer 13

1. minder burnout-klachten
2. Minder (vermoeidheid, uitputting)
3. slapen beter
4. functioneren cognitief beter.
5. Deze effecten zijn blijvend.
6. werknemers beter in staat om te werken.

Question 14

Hoe was de hardloopinterventie opgebouwd?

Answer 14

In totaal moesten deelnemers zes weken lang drie keer per week ongeveer 30 min in een matig tempo hardlopen. De duur werd opgebouwd aan de hand van een hardloopschema. Het verhogen van het tempo was geen doel en had ook geen relatie met de gevonden resultaten.

Question 15

Bewegen op het werk kun je bevorderen, voor, tijdens en na het werk. Hoe zou je de mogelijke manieren van bewegen en actiever werken kunnen indelen in verschillende categorieën? 5x

Answer 15

1. Oefeningen en kleine actieve pauzes als werkonderbreking gedurende de dag. E.g. bingokaart.
2. Met gerichte oefeningen de spieren kunt ontspannen en de doorbloeding die tijdens het werk enorm worden belast.
3. Actievere werkomgeving (e.g. zit-sta bureau)
4. Sportinterventies gericht op werknemers met vermoeidheidsklachten en burn-out, zoals de hardloopinterventie.
5. Beweegactiviteiten die werk en actief ontspannen combineren, zoals wandelend vergaderen.

Question 16

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft de campagne gestart: ‘Zet ook de stap’ om te promoten dat werknemers, met name beeldschermwerkers, elk halfuur even in beweging komen. Op de website van deze campagne staat ook een filmpje van gedragswetenschapper Ben Tiggelaar. Bekijk dit filmpje en beantwoord de onderstaande vraag.

Jij werkt als coach in een bedrijf en wilt werknemers stimuleren om meer te bewegen op het werk. Geef concreet aan hoe je de ladder van Tiggelaar (doel-gedrag-support) kunt gebruiken om werknemers de gerichte oefeningen uit de instructiefilmpjes van Erwin Claassen over verantwoord thuiswerken te laten doen.

Answer 16

Doel: de komende 14 dagen elk half uur vijf oefeningen doen voor de nek, schouders en onderrug

Gedrag: Als ik een half uur heb gewerkt, doe ik alle onderstaande oefeningen tien keer.
- het voorhoofd op de vingertoppen laten rusten (met de ellenbogen op het bureaublad)
- opduwen door ellenbogen op het bureaublad te plaatsen
- opduwen door ellenbogen op stoelleuning te plaatsen
- vingertoppen in de nek en de nek tegen de vingertoppen aanduwen
- nek draaien van links naar recht; met de hand in tegengestelde beweging begeleiden

Support:
Ik vertel mijn collega’s van mijn ‘challenge’.
Ik schrijf op een post-it de oefeningen die ik elk half uur wil doen.
Ik zet om het half uur een timer.
Ik maak een weektabel met daarin 14 keer per dag oefeningen en zet een vinkje voor elke keer dat het gelukt is.

Question 17

Professor de Lange noemde in het interview in de vorige opdracht dat een gezonde werkomgeving om een cultuurverandering vraagt. Recent heeft de Joint Action CHRODIS PLUS een toolkit ontwikkelt ‘die werkgevers inspiratie biedt om een werksituatie te creëren waar aandacht voor het welzijn en duurzame inzetbaarheid van medewerkers centraal staat.’

Bekijk bijlage 2 van het CHRODIS+-document: ‘Succesfactoren bij de invoering van maatregelen die welzijn, gezondheid en duurzame inzetbaarheid op het werk bevorderen.’ Geef een korte samenvatting van de genoemde succesfactoren op managementniveau.

4x

Answer 17

Het management

1. voelt zich verantwoordelijk voor gezondheid, welzijn en duurzame inzetbaarheid van medewerkers en committeert zich aan het bevorderen ervan.
2. begrijpt de voordelen van investeringen in gezondheid, welzijn en duurzame inzetbaarheid van medewerkers.
3. moedigt medewerkers aan goed voor zichzelf te zorgen en gebruik te maken van de geboden mogelijkheden.
4. geeft het goede voorbeeld. De relatie tussen managers en medewerkers is gebaseerd op open communicatie, vertrouwen, respect en ondersteuning.

Question 18

De website van de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) 2018 over veranderingen in de arbeidsmarkt opent met het volgende citaat: “Onze gezondheid wordt beïnvloed door leefstijl, zoals roken en bewegen, maar ook door de omgeving waarin we wonen, werken en leren, de zogenaamde bredere determinanten. Deze themaverkenning beschrijft een aantal belangrijke toekomstige ontwikkelingen in bredere determinanten en hun mogelijke effecten op de volksgezondheid.”

Bekijk de inventarisatie van de veranderingen in de arbeidsmarkt zoal die worden besproken in de VTV-2018, veranderingen in de arbeidsmarkt. Welke veranderingen worden er geconstateerd? 7x

Answer 18

1. Er wordt regelmatig in de avond, nacht of het weekend gewerkt: 55 procent van de beroepsbevolking rapporteert soms of regelmatig in de avond te werken en 17 procent geeft dit aan voor de nachtelijke uren. Ook geeft ruim de helft van de Nederlandse werknemers aan soms of regelmatig op zaterdag te werken en iets minder dan de helft doet dat op zondag.
2. Flexibilisering van arbeidscontracten geeft meer onzekerheid in werk. Doordat een vaste werkgever ontbreekt, wordt terugkeer naar werk na langdurige ziekte of na arbeidsongeschiktheid bemoeilijkt (specifiek voor jongeren, de eerste generatie migranten en laagopgeleiden).
3. Lager opgeleiden hebben meer te maken met ongunstige fysieke en psychosociale arbeidsomstandigheden. Zij ervaren hun baan bijna twee keer zo vaak als belastend.
4. Mensen zullen meer taken moeten combineren, zoals arbeid, zorg voor kinderen en mantelzorg. Deze combinatie van taken kan zorgen voor een verminderd welzijn, met gevoelens van gejaagdheid, ervaren tijdsdruk, maar ook burn-outklachten. Dit geldt nu al voor een groot deel van de werkenden.
5. Met de toename van de leeftijd neemt de kans op de aanwezigheid van een chronische ziekte toe. De vergrijzende bevolking en het langer doorwerken impliceren dan ook dat er meer mensen op de arbeidsmarkt zijn met een chronische ziekte.
6. De gezondheidsgevolgen van zwaar werk voor 55-plussers zijn groot: een jaar fysiek zwaar werk op latere leeftijd is vergelijkbaar met het effect van zestien maanden ouder worden. Vooral lager opgeleide oudere mannen in lagere sociaaleconomische klassen treden vaker vervroegd uit via arbeidsongeschiktheid of werkloosheid.
7. Het werk dat door arbeidsmigranten verricht wordt, kenmerkt zich over het algemeen vaker door ongunstigere arbeidsomstandigheden. Migranten werken vaker in de avond, nacht of het weekend.

Question 19

Welke belangrijke gevolgen hebben deze veranderingen volgens de VTV-2018 voor de gezondheid van de werknemers? 6x

Answer 19

1. Langdurig werken in de nacht heeft een duidelijk verband met meer slaapproblemen en metabole ziekten, zoals diabetes en hart- en vaatziekten.
2. Werken in de nacht gaat mogelijk gepaard met een extra risico voor verschillende typen kanker, maar deze relatie is niet eenduidig.
3. Vanwege het andere dag-nacht ritme kan het ’s avonds en ’s nachts werken ook tot een aantasting van het sociale leven leiden.
4. Het constant verbonden en bereikbaar zijn en een diffuse scheiding van werk en privé kan leiden tot
   - een grotere werkdruk.
   - weinig tijd voor rust en bezinning voor de werknemer.
   - een toename van stress en een grotere kans op burn-out.
5. Baanonzekerheid door tijdelijke contracten kan leiden tot een verminderd welzijn, meer stress en psychische problemen.
6. Werken met een chronische ziekte en het combineren van zorg met werk is extra belastend.

Question 20

Als psycholoog verbonden aan een organisatie heb je geen directe invloed op contracten, baanonzekerheid en nachtdiensten. Toch liggen er mooie kansen. Bekijk de toolkit van CHRODIS+. Op welke van de vier domeinen zou je vooral je aandacht willen richten als psycholoog? Onderbouw je keuze.

Answer 20

1. herstel van werk
2. mentale gezondheid en welzijn
3. teamgeest en sfeer
4. (cognitieve) ergonomie

Onderbouwing: Als psycholoog richt je je op het verbeteren van het herstel, een betere balans zoeken tussen belasting en belastbaarheid, en heb je aandacht voor zelfmanagementvaardigheden. Deze punten hebben directe raakvlakken met de vier genoemde domeinen.

Daarnaast is het belangrijk voor een organisatie om aandacht te (blijven) besteden aan het aanbieden van gezonde voeding, voldoende bewegen, stoppen met roken en weinig alcoholgebruik voor een gezonde leefstijl. Blijvende aandacht voor deze leefstijlfactoren is van belang omdat door stress de alcoholconsumptie en het snackgedrag kan toenemen. Dit geldt ook voor stoppen-met-rokeninterventies als er veel werknemers zijn die roken.

Question 21

In bijlage 1 van de CHRODIS+-toolkit zit een checklist. Op welk moment en hoe kun je deze checklist gebruiken voor het bevorderen van duurzame inzetbaarheid van werknemers? 4x

Answer 21

De checklist kan gebruikt worden om

1. te inventariseren wat er nu al aan gezondheidsmaatregelen wordt gedaan.
2. samen met de werknemers te bepalen waar de behoeften liggen.
3. prioriteiten te stellen en maatregelen te selecteren om in te voeren.
4. te inspireren: het zien van kansen en nieuwe mogelijkheden

Question 22

Bekijk nogmaals bijlage 2 van de CHRODIS+-toolkit. Waaraan moeten de ingevoerde maatregelen voldoen om daadwerkelijk tot verbeteringen te leiden op de vier eerder genoemde domeinen? 6x

Answer 22

1. Ingevoerde maatregelen komen tegemoet aan de behoeften van medewerkers.
2. Medewerkers worden betrokken bij het opstellen van nieuwe maatregelen.
3. Medewerkers zien maatregelen als interessant en bevorderlijk.
4. Maatregelen kunnen worden ingepast in de routines op de werkplek en de dagelijkse taken van medewerkers.
5. Activiteiten zijn voor medewerkers eenvoudig toegankelijk (kosten, locatie, tijdstip, taal).
6. Activiteiten worden georganiseerd onder werktijd of vlak ervoor of erna.

Question 23

Uit welke 7 domeinen bestaat CHRODIS+?

Answer 23

1. Roken & alcohol
2. Voeding
3. Beweging
4. Ergonomie
5. Mentale gezondheid en welzijn
6. Herstel van werk
7. Teamgeest en sfeer

Question 24

Wat zijn 5 manieren om bewegen van beeldschermwerkers te stimuleren?

Answer 24

1. De gezonde werkplek: wandelend vergaderen
2. Zet ook de stap: elk half uur bewegen.
3. Bedrijfssport
4. Bingokaart
5. Oefeningen voor nek, schouder en lage rugspieren.

Question 25

CHRODIS+

Wat zijn succesfactoren bij de invoering van maatregelen die welzijn, gezondheid en duurzame inzetbaarheid op het werk bevorderen op het gebied van…

de bredere sociaal-politieke context? 2x

Answer 25

1. Gezondheid, welzijn en duurzame inzetbaarheid worden in alle
   openheid naar waarde geschat. Iedereen staat positief tegenover een gezonde leefstijl.
2. Er hangt een sfeer van inclusiviteit zonder
   (voor)oordelen over gezondheidsbeperkingen.

Question 26

CHRODIS+

Wat zijn succesfactoren bij de invoering van maatregelen die welzijn, gezondheid en duurzame inzetbaarheid op het werk bevorderen op het gebied van…

de werkplek? 4x

Answer 26

1. Het management voelt zich
   verantwoordelijk voor
   gezondheid, welzijn en duurzame
   inzetbaarheid van medewerkers
   en committeert zich aan het
   bevorderen ervan.
2. Het management begrijpt de
   voordelen van investeringen in
   gezondheid, welzijn en duurzame
   inzetbaarheid van medewerkers.
3. Het management moedigt
   medewerkers aan goed voor
   zichzelf te zorgen en gebruik te
   maken van de geboden
   mogelijkheden. Het management
   geeft het goede voorbeeld.
4. De relatie tussen managers en
   medewerkers is gebaseerd op
   open communicatie, vertrouwen,
   respect en ondersteuning

Question 27

CHRODIS+

Wat zijn succesfactoren bij de invoering van maatregelen die welzijn, gezondheid en duurzame inzetbaarheid op het werk bevorderen op het gebied van…

de implementatie? 3x

Answer 27

1. De verantwoordelijkheid voor het
   ontwerpen en coördineren van
   gezondheidsbevorderende
   maatregelen is ondergebracht in
   het takenpakket van een daartoe
   aangestelde medewerker of
   groep medewerkers.
2. Er zijn voldoende resources
   (knowhow, financiële middelen,
   personeel) en faciliteiten
   beschikbaar voor het invoeren
   van de noodzakelijke
   maatregelen.
3. Mogelijkheden voor
   medewerkers worden onder de
   aandacht gebracht via meerdere
   communicatiekanalen (zoals
   intranet, e-mail, sociale media,
   informatieschermen, posters en
   mond-tot-mondreclame)

Question 28

CHRODIS+

Wat zijn succesfactoren bij de invoering van maatregelen die welzijn, gezondheid en duurzame inzetbaarheid op het werk bevorderen op het gebied van…

de ingevoerde maatregelen 6x

Answer 28

1. Ingevoerde maatregelen komen
   tegemoet aan de behoeften van
   medewerkers.
2. Medewerkers worden betrokken
   bij het opstellen van nieuwe
   maatregelen.
3. Medewerkers zien maatregelen
   als interessant en bevorderlijk.
4. Maatregelen kunnen worden
   ingepast in de routines op de
   werkplek en de dagelijkse taken
   van medewerkers.
5. Activiteiten zijn voor
   medewerkers eenvoudig
   toegankelijk (kosten, locatie,
   tijdstip, taal).
6. Activiteiten worden
   georganiseerd onder werktijd of
   vlak ervoor of erna.

Question 29

CHRODIS+

Wat zijn succesfactoren bij de invoering van maatregelen die welzijn, gezondheid en duurzame inzetbaarheid op het werk bevorderen op het gebied van…

de werknemer? 4x

Answer 29

1. De werkbelasting van
   medewerkers is niet te zwaar.
2. De werktijden maken deelname
   aan activiteiten mogelijk.
3. Medewerkers moedigen elkaar
   aan om mee te doen.
4. Medewerkers hebben voldoende
   motivatie en vertrouwen in hun
   eigen kunnen om deel te nemen.