5. Emancipatiebewegingen en maatschappelijke integratie Flashcards
Tweede industriële revolutie
o Nieuwe groeiperiode na technologische innovaties
o Innovaties zorgt voor meer productie met minder arbeiders, dus ten koste van de arbeidersklasse
o Economie krijgt een nieuwe boost
o Nieuwe speerpuntsectoren: staalnijverheid en chemienijverheid
o Ook traditioneel ambachtelijke nijverheid zoals glas wordt geïndustrialiseerd
o In die sectoren met hoogopgeleide arbeiders krijg je een arbeidersaristocratie
o Als zij worden vervangen door de machines, worden zij leiders van de arbeidersbeweging
Ernest Solvay
o Chemische nijverheid
o Progressief liberaal senator
o Schatrijke geldschieter voor opkomende sociale wetenschap
o Industrieel die begaan was met de arbeiders, wilde een verzoening tussen kapitaal en arbeid
o Voerde sociale maatregelen door zoals verkorte arbeidsduur (was ook productiever)
o Voert ook betaalde vakantie in en zorgt voor een sociale verzekering binnen zijn bedrijf
o Gaat de opkomende sociale beweging financieel ook steunen
o Lijkt vreemd, maar zonder rijke liberale geldschieters kon sociale beweging groeien
o Gaat betalen voor het Volkshuis in Brussel
Consumptiemaatschappij
o 2e industriële revoltuie zette meer in op consumptiegoederen
o Uitvinding van de ontploffingsoorlog zorgde voor verspreiding van de automobiel
o Nieuwe consumptiegoederen zorgde voor hogere levensstandaard in de stad
o Verdere uitbouw van het openbaar vervoer, zowel treinen als elektrische trams
o Steeds meer reclame, advertenties en magazines
o Eerste soort consumentisme in de binnenlandse economie
o Rijker geworden middenklasse gaat consumptiegoederen kopen als sociale status
o Gaat steeds meer populariseren, zoals de fiets, dat niet langer statussymbool is
Tram en buurtspoorwegen
o Politieke achtergrond: uitbouw transportinfrastructuur booste de staalsector
o Katholieke regeringen beslissen goedkope arbeidersabonnementen voorzien
o Gaan zo plattelandsvlucht tegen te houden om stadgroei in toom te houden
o Leven in de steden had een slechte invloed op de mensen, op het platteland was het beter
o Niet enkel staalindustrie, maar ook elektriciteitssector profiteert hiervan
o Boost ook de financiële sector (Societé Generale)
o Baron Edouard Empain vindt de elektrische trams uit en verspreidde die over de hele wereld
o Liet in Caïro Heliopoliswijk bouwen, rijke wijk met unieke architectuur
o Tractebal: de monopoliehouder op de elektriciteitsmarkt, cruciale pijler van Belgische staat
Artistieke bloei en emancipatiebewegingen
o Veel kunstenaars waren verbonden aan de emancipatiebewegingen
o Victor Horta in Brussel binnen de art nouveau (afb. p182)
o Beeldhouwer Constantin Meunier: sociaal-realist
o Félicien Rops met het choquerende werk Pornokrates als sociale aanklacht van de decadentie
Sociale conflicten van 1886
o Economische recessie doet fabrieksleiders besparen op arbeiderskost
o Ontslagen vallen en lonen dalen, de arbeiders komen in opstand
o Stakingen doen de kloof tussen werkgever en werknemers alleen maar meer vergroten
o Maart 1886: herdenking van 15 jaar Commune van Parijs in Luik: aanleiding nieuwe protesten
o Glasblazers uit Charleroi gaan de leiding nemen en vernielen hele glasfabrieken
o Opstand slaat over op andere sectoren binnen de as Luik-Charleroi-Borinage
o Op korte tijd staan alle industriële centra van België letterlijk in brand
o Regering pannikeert en schakelt het leger in om het verzet neer te slaan: 28 doden
o Ook in Vlaanderen steun: Vooruit gaat honderden broden sturen naar de stakers in Wallonië
Socialistische partij voor algemeen stemrecht
o 1885: Belgische Werkliedenpartij groeit uit van protestbeweging tot politieke partij
o Zwaartepunt lag in Brussel en Vlaanderen, probeerden Waalse arbeidersklasse meekrijgen
o Socialisten willen infiltreren in de natiestaat en vanbinnen uit hervormen
o Grote socialistische leiders als Edward Anseele werden zwaar veroordeeld
o Werden de martelaren van het protest, zorgde voor een grotere Waalse mobilisatie
o Een reformistische partij, geen revolutionaire partij
Democratische eisen met betogingen
o Men eist gelijkheid voor alle burgers voor de wet
o Cijnskiesrecht moest dus afgeschaft worden, want is een vorm van discriminatie
o Eisen algemeen stemrecht, moeten daarvoor ingroeien in de natiestaat
o Geen revolutionaire opstanden, maar grote geweldloze manifestaties in de Brusselse straten
o Bondgenoten in het parlement: sociale liberalen zoals Paul Mansion
o Gaan het stemrecht op de politieke agenda brengen
o 1891: invoering van een neutrale zone rond het parlement en het paleis
o Algemene staking in 1893 als ultieme strijdwapen
o Overal werd het werk stilgelegd en kwam het tot betogingen, met enkele doden
Meervoudig stemrecht 1893/94-1899
o Premier August Beernaert: “Il faut mieux faire la revision”
o Besefte dat men beter toegevingen ging doen, want anders zouden ze die moeten ondergaan
o Het is beter om zelf toegevingen te doen dan de macht te verliezen en ze te ondergaan
o Conservatieve katholieke en Leopold II zijn tegen, maar pragmatische toegevingen kwamen er
o 1894: Eerste keer parlementaire verkiezingen met algemeen stemrecht
o Katholieken gaan meerderheid behouden, liberalen verliezen 2/3 van de zetels
Meerderheidsstelsel oneerlijk
o Katholieke partij had de meerderheid van de stemmen, ongeveer de helft en kreeg 2/3 zetels
o Liberalen en socialisten hadden samen ook bijna helft van de stemmen, maar kregen slechts 1/3
o Liberalen en socialisten proberen een kartel te vormen tegen de katholieke meerderheid
o Gaan samen strijden voor algemeen enkelvoudig stemrecht en evenredige vertegenwoordiging
o Ook Christendemocraten steunen dit kartel, zetten zich af tegen de conservatieve ultramontanen
o 1899: opnieuw massale betogingen, regering Vandenpeereboom komt ten val
o Nieuwe regering De Smet de Naeyer II introduceert het evenredigheidsstelsel (systeem Dhondt)
o Nog geen algemeen enkelvoudig stemrecht, wel een overlegdemocratie, pacificatiedemocratie
o Politieke partijen gaan meer met elkaar in dialoog en gaan samenwerken
Nieuwe poging tot algemeen enkelvoudig stemrecht
o 1912: antiklerikaal kartel gaat opnieuw een zware nederlaag lijden in de verkiezingen
o Men probeert opnieuw naar het ultieme wapen te grijpen: algemene stakingen
o 500 000 deelnemers aan een goed georganiseerde, goed uitgevoerde staking
o Er was reeds veel meer overleg tussen de verschillende partijen
o Men besefte dat hervormingen onvermijdbaar waren om de situatie niet te laten ontsporen
o Men streeft naar politieke verzoening, beseffen dat socialistische eisen nooit gaan ophouden
o WOI heeft dus niets met het succes van de sociale beweging te maken, dat is een mythe
o Speelde natuurlijk wel een rol, maar was geen directe aanleiding, die was er al voor WOI
o In 1918 kwam het algemeen enkelvoudige stemrecht er uiteindelijk toch
Sociale hervormingen
o Naast democratische hervormingen beseffen ze dat er ook sociale hervormingen moeten komen
o Na het oproer van 1886 gaan fabrieksleider steeds meer sociale correcties invoeren
o Het debat werd door een onafhankelijke parlementaire commissie bekeken (opstanden sussen)
o Commission d’Enquête du Travail suste de gemoederen en bewaarde parlementaire legitimiteit
o Eerste sociale wet: verbod op kinderarbeid onder de 12 jaar, verminderde arbeidsduur 12-16 jaar
o Ook zeer beperkte reglementering van de vrouwenarbeid in de huisnijverheid
o Sociale wet was eerder symbolisch, eerder om de gemoederen te bedaren
Echte sociale wetten
o De eerste sociale wet was niet vergaand genoeg, echt sociale wetten volgden al snel
o 1900: wetgeving op het arbeidscontract en eerste pensioenwetgeving
o 1903: wet over de arbeidersongevallen
o 1905: verplichte zondagsrust
o Wetten worden doorgevoerd door katholieke regeringen, en zij drukken daar hun stempel op
o Typerend: Huisvestingswet van 1889
o Burgers konden zo goedkoop lenen van de staatsbank (ASLK) “Eigen haard is goud waard”
o Probeerden zo het klassieke gezinsmodel van vrouw aan de haard promoten
o Sociale wetgeving heeft als doel de arbeidersklasse te disciplineren, moraliseren en op te voeden
o Ander initiatief: volkstuinen om zo een voorzienigheid proberen aan te leren
o Ander initiatief: uitreiken van prijzen voor orde en reinheid voor de mooiste voortuin
