5. ASA, therapie en richtlijnen Flashcards
Waarom is het van belang om te weten welke medicatie een patiënt gebruikt? (2)
- Wat kunnen gevolgen zijn op de mondgezondheid
- Interacties met behandeling/bijwerkingen
Wat zijn veel voorkomende bijwerkingen door medicatie? (12)
- Verkleuringen
- Erosie
- Gingivahyperplasie
- Gingivitis
- Pigmentaties
- Candidiasis
- Stomatitis
- Glossodynie
- Ulceraties
- Halitosis
- Smaakstoornissen
- Droge mond
Welke bijwerking komt voor bij Seretide (bij astma) 2
Candidiasis (droge mond)
Wat voor effect kan antibiotica hebben?
Allergie
Welke effecten kunnen Corticosteroïden hebben? (2)
- Candida infectie (m.n. bij pufjes met corticosteroiden)
* Stressprotocol
Wat voor effect kunnen Antistollingsmiddelen (Sintrom, marcoumar) hebben?
Bloedingen
Wat voor effect kan Anti-epileptica (valproïnezuur) hebben?
Remt trombocytenaggregatie -> verlengde bloedingstijd
Wat voor effect kan Acetylsalicylzuur (aspirine) hebben?
Ulceraties orale mucosa
bloedverdunner en pijnstiller
Wat voor effect kunnen NSAID’s hebben?
Beschadiging maagslijmvlies
Wat voor effect kan Chloorhexidine hebben?
Frequent spoelen -> bruinzwarte tong
Waarbij worden ACE-remmers gebruikt en wat is een bijwerking? (2)
- Gebruikt bij hypertensie
- Angio-oedeem: zwelling lippen, tong
Welke medicatie zorgt voor de zwart/bruine kleur in het gebit en hoe wordt het genoemd? (3)
- Dentasicline (antibioticum)
- Zorgt voor verkleuring bij elementen als ze in aanleg zijn (niet omkeerbaar)
- Je mag daarom dit ook niet voorschrijven bij zwangere vrouwen en kinderen
Aangezichtspijn.
Voor welke bijwerkingen kunnen antihypertensiva (bloeddrukverlagers) zorgen?
Bij welke medicatie kan dit nog meer optreden? (2)
Antihypertensiva kunnen bij starten van de medicatie
leiden tot pijn in de parotisregio
- Bepaalde chemotherapeutica
- Tricyclische antidepressiva
Hypertensie =
Antihypertensiva =
- Hoge bloeddruk
- Bloeddrukverlagers
Wat zijn antitrombotica (2)
- Alle middelen die trombose voorkomen of behandelen
- Trombose: bloedstolling in een intact bloedvat
Noem 6 Trombocytenaggregatieremmers (TAR)
- ASCAL, CLAPIODEGREL
- acetylsalicylzuur
- carbasalaatcalcium
- clopidogrel
- dipyridamol
- prasugrel
- ticagrelor
Noem 3 anticoagulantia (antistollingsmiddelen)
- vitamine-K-antagonisten (VKA), namelijk acenocoumarol en fenprocoumon
- direct werkende anticoagulantia (DOAC), namelijk apixaban, dabigatran, edocaban en rivaroxaban
- laag molecuulgewicht heparine (LMWH
Wat is het verschil tussen trombocytenaggregatieremmers en anticoagulantia?
- Trombocytenaggregatieremmers: zorgen ervoor dat bloedplaatjes niet meer samenklonteren (niet echt een anti-stollingsmiddel)
- Anticoagulantia: als de bloedplaatjes dan toch samenklonteren zorgen anticoagulantia ervoor dat ze geen stevig bloedpropje vormen
Welke medicatie mag je niet voorschrijven als iemand al anti-trombotica neemt?
- Geen NSAID’s voorschrijven als pijnstiller aangezien deze ook de bloedingsneiging verhogen
Wat moet je doen bij een parodontale therapie als er anti-trombotica wordt gebruikt? (4)
· Staken van anti-trombotica bijna nooit nodig
· Zeker niet bij het gebruik van maar 1 anti-tromboticum
· Bij een vitamine-K-antagonist: laat minimaal 24 uur van tevoren de INR bepalen en deze moet onder de 3,5 zijn. Wij hebben het liefst bij een extractie zelfs onder de 3.
· Bij een combinatie van meerdere anti-trombotica: overleggen
Wat houdt de INR in?
Zegt iets over hoe lang het duurt voordat het bloed stolt.
1 = normaal, hoger dan 1 is langere bloedingstijd
Bij welke medicatie kan er een verhoogde bloedingsneiging zijn? (4)
· Anti-trombotica gebruik (cumarinederivaten, trombocyten-aggregatie-remmers, vitamin-K-remmers)
· NSAID’s (ibuprofen, diclofenac, vitamin-K-remmers)
· Valproinezuur
· Cytosatica (middelen die iemand krijgt als men chemotherapie heeft)
Wat zijn algemene maatregelen die je neemt bij iemand met een verhoogde bloedingsneiging? (3)
• Behandeling eventueel opsplitsen, in elk geval geen
gebitsreiniging en extractie tegelijk
• Geleidingsanesthesie: kans op hematoom, liever niet
• Geen NSAID’s
Welke patiënten hebben te maken met botmodulerende medicatie? (5)
Patiënten met:
· Osteoporose (botontkalking) (meer bij vrouwen in de overgang)
· Langdurig gluco-corticosteroïden gebruik (bot is ook poreuzer)
· Een solide tumor (meestal bij borstkanker en prostaatkanker)
· Ziekte van Kahler (kanker in het beenmerg)
· Aangeboren of erfelijke botziekten
Waar moet je extra op letten bij mensen die botmodulerende medicatie nemen?
Zorgen dat de mondhygiëne extra goed is, aangezien ontstekingen bij deze patiënt minder snel tot niet genezen
Wat zijn voorbeelden van bisfosfonaten? (4)
Condroninezuur, ibandroninezuur, zolendorninezuur,
alendroninezuu
Wat doen bisfosfonaten?
Onderbreken osteoclastenactiviteit, dus de botafbraak (en tumorstimulatie)
Doel: voor het voorkomen complicaties (voorkomen wervelfracturen)
Zeer effectief
Wanneer krijgt iemand bisfosfonaten?
Maligne osteolytische aandoening = botkanker of botuitzaaiingen (intra-veneus (via infuus))
Waartoe kan gebruik van bisfosfonaten leiden?
Osteonecrose:
Iemand die bisfosfonaten via tabletjes krijgt heeft een veel mindere kans op osteonecrose dan patienten die het via een infuus krijgen
Wat kan een trigger zijn voor osteonecrose? (3)
- Verlies gebitselementen
- Parodontaal verval
- Periapicaal granuloom
Wat kan je in de praktijk doen tegen osteonecrose?
Focusonderzoek: om alles goed in te gaten te houden en om andere complicaties te kunnen voorkomen
(Lastig te behandelen afbraak van kaakbot, kan leiden tot uitgebreide defecten kaakbot)
Wat kunnen lokale oorzaken zijn van candidiasis? (2)
· Ontoereikende/slechte mondhygiëne
· Al dan niet in combinatie met het dragen van een gebitsprothese, lokaal gebruik corticosteroïden (inhalator), xerostomie, radiotherapie, antibiotica, cytostatica
Wat kunnen algemene oorzaken zijn van candidiasis? (3)
· Afweerstoornissen (HIV)
· Endocriene stoornissen (diabetes)
· Medicatie (cortocosteroïden, cytostatica)
Hoe kan je candidiasis behandelen? (3)
· Je krijgt een anti-mucotica vaak daktarin of fluconazol
· Bij inhalator (astma): goed naspoelen met water na gebruik
· Bij prothese: naspoelen en de prothese goed reinigen (1x in de week in chloorhexidine)
Welke soorten medicatie kan cariës veroorzaken/ de kans vergroten? (2)
- Suikerhoudende geneesmiddelen dien langdurig worden gebruikt
- Middelen die xerostomie (droge mond) veroorzaken
Welke medicatie kan direct erosie veroorzaken? (2)
- Asprine (acetylsalicylzuur)
· Vroeger gebruikte men Asprine als pijnstilling
· Tevens beschadiging mucosa - Vitamine C tabletten (citroenzuur)
Welke medicatie kan indirect erosie veroorzaken? (1 + 4 sub)
- Indirect erosief effect: middelen die misselijkheid met braken opwekken, onder andere: · Bètablokkers · Chemotherapie · Diuretica · Opiaten
Wat is erythema multiforme? (2)
- Gegeneraliseerde overgevoeligheidsreactie op medicatie (zeldzaam) (Steven Johnson syndroom)
- In de mond: erosieve, afteuze en crusteuze plekjes
Wat is exantheem?
Hoe kan het ontstaan en wat kan het nog meer geven?
Huiduitslag
- Allergische reactie op geneesmiddelen
- Kan ook zwelling op de tong en lippen geven
Welke medicatie kan gingivitis als direct gevolg hebben?
methotrexaat (geneesmiddel bij onder andere reuma, psoriasis)
Welke medicatie kan gingivitis als indirect gevolg hebben?
Door speekselsecretie remmende medicatie of
verminderde mondhygiëne door ziekte
Wat is gingivahyperplasie?
Opzwelling/overgroei van de gingiva
Welke medicatie kan gingivahyperplasie als gevolg hebben? (3)
• Anti-epileptica: Fenytoine, carbamazepine
• Anti-hypertensiva: calciumantagonisten,
nifedipine
• Immunosuppresiva (cyclosproine)
Wat is glossitis, glossodynie en stomatitis
Glossitis = ontsteking van de tong Glossodynie = pijn in de tong Stomatitis = ontsteking van de mond
Hoe kan halitose ontstaan? (2)
- Slechte adem: sommige zwavelhoudende medicatie als oorzaak
- Echter: veel vaker roken, tandsteen, parodontitis en het debris op het achterste deel tong
Wat is hypersialie en wat is de oorzaak? (3)
- Te veel aanmaak van speeksel.
- Meestal is de oorzaak te weinig slikken of onjuiste lipsluiting
- Zeldzaam door geneesmiddelen
Misschien neurologische aandoening
Waardoor kunnen Glossitis rhomboidea/Lingua villosa (ontstekingen) ontstaan? (2)
Welke 3 effecten van de medicatie?
- Kan door antibiotica, cytostatica (=chemo), immunosuppressiva
- Het gevolg van het effect op:
· Samenstelling orale flora
· Celdeling van de mucosa (cytostatica)
· Verandering speekselklierfunctie
Hoe kunnen Lichenoïde reacties ontstaan (blauwe kleur achter in de mond (3))?
- Is een afweerreactie op een geneesmiddel
- Is meestal een reactie op restauratiemateriaal (almagaan)
- Kan door medicatie voorkomen bij NSAID’s en ACE-remmers
Hoe kunnen Lupoïde reacties ontstaan (vlekken in mond, maar ook gezicht-vlindervormig)? (3)
- Komt voor bij de ziekte SLE (systematische lupus erythematosus) (immuunafwijking)
- Soortgelijke plekjes in de mond komen voor bij medicijnen. Zijn een beetje rondvormige wondjes (wat witter in het midden)
- Je kan ook vlindervormige vlekken in het gezicht krijgen
Welke medicatie kan ervoor zorgen dat mensen onwillekeurige gelaatsbewegingen maken?
Op welk systeem hebben de geneesmiddelen effect?
Antipsychotica
Op het extrapiramidale systeem
Wat is pemphigus?
Welke medicatie kan hiervoor zorgen
Wat is het effect op de mondgezondheid?
- Blaren in de mond
- PEP-middelen (HIV)
- Erg pijnlijk, mondhygiëne slechter
Welke medicatie zorgt voor medicatie-geïnduceerde stimulering van de melanineproductie (3)
Wat zijn veel andere oorzaken?
- Hydroxychloroquine (reuma)
- Hydroxycarbamine (leukemie)
- Minocycline (antibioticum)
- Metaalpigmentatie (amalgaam), raciale
pigmentatie, rokersmelanose, pigmentnaevus, melanoom.
Waardoor kan prikkelhoest ontstaan?
• Bij ACE-remmers, zoals perindopril.
ACE-remmers eindigen altijd met -pril
Hoe ontstaat rood speeksel?
Sommige medicijnen kunnen in de speeksel worden
uitgescheiden, waardoor het speeksel roze wordt (Parkinson)
Waardoor kan smaakverandering ontstaan? (2)
- Mondspoelingen (chloorhexidine)
* Verschillende systemische medicijnen (niet lokaal, door het hele lichaam - antibiotica)
Welke speekselklier zwelt vaak het snelst op en wat is hiervan het effect?
- Parotis (bilateraal - beide kanten)
- Bijkomend probleem: minder speeksel 🡪 grotere kans op cariës
Kan ontstaan door anticonceptie
Wat zijn tong- en mondbranden en waarbij kunnen ze optreden?
- Branderig gevoel
- Zeldzame bijwerking, maar kan optreden bij ACE-remmers
Wat is TRIGEMINUSPARESTHESIE en hoe kan het ontstaan?
N.Trigeminus: aangezichtszenuw
• Paresthesie is verandering van het gevoel
• Bij medicatie-geïnduceerde paresthesie: meestal
hypestesie (vermindering van gevoel)
Wat is ulceratie (orale mucosa/tong) en hoe ontstaat het
Niet genezend wond (Geneest pas als de oorzaak is weggenomen)
Door inwerking van zuur (aspirine) en andere irritaties
Verkleurde gebitselementen
Waardoor ontstaan endogene verkleuringen, noem er 2 (verkleuring van de gebitselementen bij de aanleg)
- Tetracyclinen (type antibiotica)
* Fluorose: Overmatig fluoridegebruik in de jeugd
Verkleurde gebitselementen
Waardoor ontstaan exogene verkleuringen, noem er 4 (verkleuringen door aanslag)
- Chloorhexidine
- Orale ijzerpreparaten
- Orale antibiotica (vloeibare amoxicilline)
- (vaker: roken, theeconsumptie, voedselbestanddelen)
Verkleuring tong
- Bruinzwart (2)
- Zwart of geel (1)
`1. IJzerpreparaten
2. Chloorhexidine
- Vitamine A-preparaten
Maar ook samenstelling flora en pigmentvormende bacteriën
Wat is xerostomie en hoe ontstaat het? (2)
• Verminderde speekselsecretie, met name in rust
• Veelvoorkomende bijwerking van een groot aantal
geneesmiddelen
Waardoor ontstaat zwelling van de lippen en tong?
Kan voorkomen bij ACE-remmers, wordt Agino-oedeem genoemd
Wat gebeurt er bij radiotherapie? (5)
- Ioniserende straling
- Doden van alle kankercellen en/of het stoppen van de celdeling
- Cel ten gronde na beschadiging DNA
- Effect treedt pas op bij celdeling van bestraalde cellen
- “Bestralingsveld”
Wat is het effect van radiotherapie op de mond? (8)
• Bestralingsmucositis 🡪 slijmvliezen • Ulceraties • Hyposialie 🡪 speekselklieren beschadigd • Smaakverandering • Parodontitis, cariës, candida infectie • Kaakgewrichtsklachten • Osteoradionecrose (5-10%) - Levenslang verhoogde kans
Wat gebeurt er bij chemotherapie (cytostatica)? (3)
- Remmen groei cellen door beschadigen DNA
- Cytostatica bereiken alle weefsels (slijmvlies, beenmerg)
- Vooral snel delende weefsels
Wat is effect van chemotherapie om de mond? (7)
- Misselijkheid, braken (erosie)
- Diarree, orale mucositis
- Daling leukocyten 🡪 infecties
- Gingivitis, parodontitis 🡪 mogelijk leidend tot bacteriëmie
- Daling trombocyten 🡪 (mond-)bloedingen
- Haaruitval
- Beschadiging nieren, hart, zenuwstelsel
Wat voor medicijn is zoledroninezuur? Wat kan hier bij
voorkomen?
Remt botafbraak
Bisfosfonaten:
Mogelijk bisfosfonaat gerelateerde osteonecrose
Wat is comorbiditeit
Ziek, maar ook bonus ziek
Één of meer (chronische) aandoeningen hebt naast de hoofddiagnose
Wat is belangrijk bij comorbiditeit (5)
- Huidige medicatie
- Behandelingen in het verleden (bisfosfonaten, radiotherapie)
- Antistollingsmedicatie
- Allergie
- Endocarditisprofylaxe
Wat zijn de kernboodschappen van endocarditis-profylaxe? (2)
- Endocarditis-profylaxe is preventieve toediening van antibiotica aan patiënten met bepaalde hartafwijkingen
- Alleen bij hoog risicopatiënt die hoog risico-ingrepen ondergaan wegen de voordelen van endocarditisprofylaxe op tegen nadelen
Wat is endocarditis?
Infectie van endocardiale oppervlak (meestal klep)
Hoe ontstaat een bacteriemie en wat is het (4)
Bacterie in bloedbaan
- Normaal is bloed steriel
- Niet verwarren met sepsis (dit is een afweerreactie)
- Ontstaat na invasieve ingrepen
- Naast medische ingrepen ook na tandenpoetsen, flossen kauwen ook bacteriemie veroorzaken
Wat is het doel van endocarditis profylaxe?
Doel: verhinderen van bacterie-aanhechting endocarditis na een tijdelijke bacteriemie
Waar voor zorgt Amoxicilline?
Beperkt optreden en duur van bacteriemie
Samenvatting therapie. Wat kunnen gevolgen zijn van: • Antibiotica • Corticosteroïden (pufjes) Pretnison heeft: • Antistollingsmiddelen (sintrom, marcoumar) • Anti-epilepticum (valproïnezuur) • Acetylsalicylzuur (aspirine) • NSAID’s (ibuprofen) • Chloorhexidine • ACE-remmers Wordt gebruik bij een hoge bloeddruk
- Kan allergieën opwekken
- Invloed op afweer: candida
- Kunnen zorgen voor heftige bloedingen
- Remt de trombocytenaggregatie, stolling minder goed bij bloeding
- Ulceraties orale mucosa: zweren mondslijmvlies
- Beschadiging maagslijmvlies
- Frequent gebruik > bruinzwarte tong
- Kan angino-oedeem opreden; zwelling lippen, tong > luchweg dicht
Welk medicijn kan candidiasis veroorzaken?
Salbutamol, seretide
Wat doet een betablokker?
Werkt de sympathicus tegen
Wat houdt het in wanneer de halfwaardetijd van een geneesmiddel langer is?
Dat het geneesmiddel langer werkzaam is
- Beschrijf hoe diuretica werkt:
- Waarop werkt het?
- Welke bijwerking kan het geven:
- Dit zorgt ervoor dat vocht het lichaam verlaat via urine (ook wel plastablet). Hierdoor is er minder bloedvolume en daalt de tensie. Het hart wordt minder belast
- Werkt op ionkanalen (Na/Ca wisseling)
- Droge mond
- Beschrijf hoe een betablokker werkt:
- Waarop werkt het?
- Welke bijwerkingen kan het geven:
- Dit blokkeert de sympathicus. De pols vertraagd en er vindt minder hartcontractie plaats. De bloed flow zal vertragen waardoor ook de tensie daalt
- Receptoren
- lichenoïde reacties, kan braken opwekken
Welke medicatie komt voor bij Diabetes Mellitis 2?
Metformine
Overgewicht
Welk medicijn verlaagd de cholesterol?
Simvastatine
Waarvoor zorgt Metoprolol (hij hartaandoeningen)?
Verlaagd de hartslag en bloeddruk
Waarvoor zorgt Ascal (bij hartaandoeningen)?
Bloedverdunning
