4. Totstandkoming en uitleg overeenkomsten Flashcards
Benoem de nietigheidsgronden
een nietige handeling wordt geacht nooit te hebben bestaan.
- ism de openbare orde of goede zeden of ism met een dwingende formele wetsbepaling (idzv 93 gw), 3:40 lid 1 of 2. (NB. ziet alleen op de te verrichten rechtshandeling zelf, niet de inhoud van de bepaling)
- eenzijdige handelingen van een handelingsonbekwame (minderjarige, onder curatele gestelde personen)
- rechtshandelingen van handelingsonbevoegden (3:34)
- rechtshandelingen die niet in de formele vorm zijn verricht 3:39
- andere gronden voor zover uit de wet blijkt
Benoem de gronden voor vernietigbaarheid
- strijd met een dwingende wetsbepaling indien de rh strekt tot bescherming van een van de aprtijen of niet de strekking heeft de geldigheid van de daarmee strijdige rechtshandelingen aan te tasten 3:40 lid 2
- meerzijdige handelingen van een handelingsonbekwame (minderjarige, onder curatele gestelde personen)
- wilsgebreken
a. dwaling 6:228 tenzij lid 2 (dwaling kan contractueel worden uitgesloten)
b. bedrog
c. bedreiging (kan zowel dmv een geoorloofd (dreigen met de fiscus) mits ism maatschappelijke betamelijkheid als ongeoorloofd middel zijn) Let wel, de bedreiging moet zodanig zijn dat een redelijk denkend mens daardoor kan worden beïnvloed)
d. misbruik van omstandigheden
wanneer is er sprake van de totstandkoming van een overeenkomst, mede gelet op de leerstukken ten aanzien van wil en verklaring.
Een overeenkomst komt tot stand door een aanbod en een aanvaarding daarvan (artikel 6:217 BW). Beide zijn eenzijdige rechtshandelingen.
Of een overeenkomst tot stand is gekomen, wordt beantwoord aan de hand van de wilsvertrouwensleer (art. 3:33-3:35 BW). Dit is in boek 3 geregeld omdat aanbod en aanvaarding eenzijdige rechtshandelingen zijn.
Eerst wordt gekeken naar de bedoelingen van partijen (art. 3:33 BW). Een beroep op het ontbreken van een met de verklaring
overeenstemmende wil (waardoor niet aan art. 3:33 is voldaan) stuit echter af op
gerechtvaardigd vertrouwen van de wederpartij in de verklaring of gedraging van de ander (art. 3:35 BW).
Bepalend is wat partijen over een weer hebben verklaard en wat zij uit elkaars verklaringen en gedragingen in de gegeven omstandigheden redelijkerwijs hebben afgeleid en hebben
mogen afleiden.
Leg uit wanneer een overeenkomst g
eheel of gedeeltelijk vernietigbaar is ogv wilsgebreken.
Een overeenkomst is allereerst vernietigbaar als er sprake is van een wilsgebrek
(bedreiging, dwaling, bedrog, misbruik van omstandigheden). Een wilsgebrek geeft aan dat
iemand een rechtshandeling heeft verricht, terwijl zijn wil daartoe op een gebrekkige wijze
is gevormd. Hoewel wil en verklaring dan met elkaar overeenstemmen, kan de
rechtshandeling onder bepaalde voorwaarden toch vernietigbaar zijn. Degene die een
beroep doet op een wilsgebrek, hoeft geen schade te hebben geleden teneinde een
succesvol beroep op die vernietigingsgrond te kunnen doen.
Leg uit wanneer een overeenkomst geheel of gedeeltelijk vernietigbaar is ogv Pauliana en de regeling van de algemene voorwaarden.
Om de omvang van het vermogen van de schuldenaar te bewaken, geldt
krachtens art. 3:45-48 BW de vernietigingsactie van de actio pauliana. Deze regeling moet
warden onderscheiden van de faillissementspauliana ex art. 42 Fw, het wapen van de
faillissementscurator.
Het gaat bij de Pauliana om situaties waarin derden kunnen warden benadeeld door
rechtshandelingen van hun debiteur. Er moet sprake zijn van de volgende
omstandigheden:
(a) Een onverplichte rechtshandeling;
(b) Benadeling in de mogelijkheid tot geldelijk verhaal;
(c) Wetenschap van benadeling
Indien het een rechtshandeling om niet betreft, werkt de vernietiging ingevolge art. 3:45 lid
3 BW niet ten aanzien van de verkrijger te goeder trouw, voor zover hij aantoont dat hij niet
ten gevolge van de rechtshandeling was gebaat.
Leg uit wanneer een overeenkomst geheel of gedeeltelijk vernietigbaar is ogv de regeling van de algemene voorwaarden.
De algemene voorwaarden zijn ingevolge artikel 6:233 BW vernietigbaar indien (1) het
beding onredelijk bezwarend is voor de wederpartij of (2) de wederpartij geen redelijke
kans heeft gekregen om van de algemene voorwaarden kennis te nemen.
welke termijn geldt bij een beroep op specifieke vernietigbaarheid?
Voor vernietiging geldt een verjaringstermijn van drie jaar ex artikel 3:52 BW. Wanneer deze begint te lopen is afhankelijk van de vernietigingsgrond. Er wordt onderscheid gemaakt tussen (i) onbekwaamheid; (ii) bedreiging of misbruik van omstandigheden, (i ii) dwaling, bedrog en benadeling en (iv) andere vernietigingsgronden.
De termijn kan worden gestuit of verlengd.
Een vernietigbare rechtshandeling kan worden bevestigd door degene die bevoegd is tot vernietiging. Hiermee komt de bevoegdheid om een beroep te doen op een vernietigingsgrond te vervallen (art. 3:55 BW). Bevestiging kan pas plaatsvinden vanaf het
moment dat de verjaringstermijn begint te lopen (art. 3:52 lid 1 BW). Indien een
vernietigbare rechtshandeling niet wordt bevestigd, kan een onmiddellijk belanghebbende ingevolge art. 3:55 lid 2 BW degene die tot vernietiging bevoegd is een redelijke termijn stellen.
Wat is in beginsel de bewijslastverdeling wanneer de ene partij zich beroept op wilsontbreken en de andere op vertrouwensbescherming?
De rechter zal eerst moeten bepalen of een wilsverklaring is afgelegd. (is er een aanbod + aanvaarding?)
Degene die zich op wilsontbreken beroept moet stellen en bewijzen dat een met zijn verklaring overeenstemmende wil ontbrak. De persoon die dus stelt dat zijn wil en zijn verklaring uiteen liepen, moet aannemelijk maken dat zijn verklaring niet op een dienovereenkomstige wil berustte.
Slaagt hij hierin, dan kan de wederpartij zich beroepen op de vertrouwensleer ex art. 3:35
BW. De partij die zich dan op art. 3:35 BW beroept zal moeten stellen en zo nodig bewijzen.
Wat is in beginsel de bewijslastverdeling wanneer een partij zich beroept op een vernietigingsgrond?
Op de partij die een beroep doet op een wilsgebrek (bedreiging, bedrog, misbruik van
omstandigheden en dwaling: allen gronden voor vernietiging) rust op grond van art 150 Rv
de bewijslast: zij moet stellen en bij voldoende betwisting bewijzen dat aan de geldende vereisten is voldaan. Vernietigbaarheid kan ook worden ingeroepen indien wordt
gehandeld in strijd met bepalingen ter bescherming van de consument (art 7:6 jo. 3:40 lid 2 BW).
bedrog - Voor vernietiging op grond van bedrog moet de bedrogene aantonen dat de wederpartij
opzettelijk handelde.
dwaling - Voor vernietiging op grond van dwaling moet een causaal verband tussen de aangevoerde
dwalingsgrond en het sluiten van de overeenkomst gesteld en zo nodig bewezen worden.
bedreiging- Zo dient men aan te geven op welk moment
en op welke wijze de bedreiging zich heeft geuit en dat deze bedreigingen rechtstreeks
invloed hebben gehad op het sluiten van de overeenkomst alsmede op de inhoud daarvan
(causaal verband).
op welke wijze moet een overeenkomst worden uitgelegd en welke feiten en omstandigheden zijn daarbij relevant?
De wilsvertrouwensleer ex art. 3:33-35 is beslissend. De Haviltexnorm geldt in beginsel. Het gaat erom wat partijen in de gegeven omstandigheden uit elkaar verklaringen en gedragingen mogen afleiden.
Belangrijke
omstandigheden zijn hierbij onder andere:
(i) wat er eerder van de andere partij werd verwacht,
(ii) de vaardigheden die men bij de ander mag veronderstellen,
(iii) tot welke maatschappelijke kringen partijen behoren en welke
rechtskennis van zodanige partijen mag worden verwacht.
In sommige gevallen spelen objectieve uitlegelementen een nadrukkelijker rol en wordt
niet, of minder, naar de subjectieve partijbedoeling gekeken: een cao de rechtspositie van derden beïnvloedt
(werknemers) die niet bij de totstandkoming van de cao zijn betrokken, wordt jegens deze
werknemer doorgaans uitgegaan van een strikt objectieve uitlegmethode.
Tussen de subjectieve Haviltex-methode en de objectieve CAO-norm bestaat geen harde
scheidslijn (DSM/Fox-arrest). Aldus bestaat tussen de Haviltex-methode en cao-norm een glijdende
schaal; de concrete (gemengde) toepassing hangt af van de omstandigheden van het
geval.
Daarbij spelen een rol: (1) de aard van de transactie, (2) de
omvang en gedetailleerdheid van het contract, (3) de wijze van totstandkoming ervan en
(4) het bestaan van een entire agreement clause of het feit dat het gaat om een
vaststellingsovereenkomst. Deze kunnen een primair taalkundige uitleg rechtvaardigen.
wanneer is er sprake van pre-contractuele aansprakelijkheid en hoe kan dit worden voorkomen?
Uitgangspunt is de contractsvrijheid. Boven alles geldt dat partijen zich ook in de precontractuele fase moeten gedragen
overeenkomstig de eisen van redelijkheid en billijkheid.
Tegenwoordig geldt er een tweefasenleer.
De Hoge Raad gaat terughoudend om met het aannemen van aansprakelijkheid
voor afgebroken contractonderhandelingen. Slechts bij hoge uitzondering kan er
een schadevergoedingsplicht bestaan: als het stopzetten van de
onderhandelingen op grond van het gerechtvaardigd vertrouwen van de
wederpartij in het totstandkomen van de overeenkomst of in verband met de
andere omstandigheden van het geval onaanvaardbaar zou zijn.
Daarbij dient rekening te worden gehouden met:
(i) de mate waarin en de wijze waarop de partij die de onderhandelingen
afbreekt tot het ontstaan van dit vertrouwen heeft bijgedragen;
(ii) met de gerechtvaardigde belangen van deze partijen. Hierbij kan van
belang zijn of zich in de loop van de onderhandelingen onvoorziene
omstandigheden hebben voorgedaan. Daarnaast kan de duur van de
onderhandelingen ook van belang zijn.
De sanctie is de vergoeding van het positief contractsbelang. Dit is eigenlijk de gederfde
winst alsof het contract gesloten zou zijn.
wanneer kan of moet een beroep op de aanvullende werking van de redelijkheid en billijkheid worden gedaan en verhoudt dat beroep zich tot de vragen met betrekking tot totstandkoming en uitleg van de overeenkomst?
Artikelen 6:2 en 6:248 BW maken het mogelijk de rechtsgevolgen van een overeenkomst
aan te vullen dan wel te beperken, indien en voor zover de rechtsgevolgen van de
overeenkomst naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zijn. Het
doel hiervan is het keren van onrecht en het biedt de mogelijkheid van rechtsontwikkeling.
Of en in hoeverre het gerechtvaardigd is om van een bepaalde regel te derogeren hangt
uiteraard af van de omstandigheden van het geval, waaronder:
- de aard van de overeenkomst (zie art. 6:248 lid 1 BW);
- de aard van de regel in kwestie; en
- de mate waarin de regel juist voor de desbetreffende rechtsbetrekking is
geschreven c.q. daarvoor passend recht oplevert. Zo zal eerder aan een
wetsbepaling mogen worden gederogeerd naarmate zij meer algemeen
van karakter is (Boek 6 versus Boek 7, afdeling 7.7.1 versus afdeling 7.7.2
BW enz.), en hetzelfde geldt voor de verhouding tussen een algemene
voorwaarde en een met het oog op het specifieke contract opgesteld
beding.
wanneer leidt dwaling tot vernietiging?
Dwaling
Eigenlijke dwaling houdt in dat iemand een overeenkomst heeft gesloten onder een
onjuiste voorstelling van zaken. Hoewel dwaling in principe voor eigen rekening en risico
komt in verband met de eisen die warden gesteld door het handelsverkeer, zijn er drie
gevallen waarin art. 6:228 BW dwaling leidt tot vernietigbaarheid van de overeenkomst. In
deze gevallen is de dwaling steeds (in ieder geval gedeeltelijk) aan de wederpartij te wijten.
Een overeenkomst die onder invloed van dwaling tot stand is gekomen en bij een juiste
voorstelling van zaken niet zou zijn gesloten (causaal verband - dit dient voor de
wederpartij kenbaar te zijn!) is vernietigbaar, indien:
a. De dwaling te wijten is aan een mededeling van de wederpartij
b. De dwaling te wijten is aan het zwijgen van de wederpartij.
c. Beide partijen van dezelfde onjuiste veronderstelling zijn uitgegaan.
Let wel, vernietiging niet kan worden gegrond op een dwaling die i) een uitsluitend toekomstige omstandigheid betreft of ii) die in verband met de aard van de overeenkomst, iii) de in het verkeer geldende opvattingen of iv) de omstandigheden
van het geval voor rekening van de dwalende behoort te blijven (onderzoeksplicht).
wanneer leidt bedreiging tot vernietiging?
Van bedreiging is sprake als iemand een ander tot het verrichten van een rechtshandeling
beweegt door onrechtmatig deze of een derde met enig nadeel in persoon of goed te
bedreigen (art. 3:44 lid 2 BW).
Bedreiging kan plaatsvinden met geoorloofde en ongeoorloofde middelen. Wanneer een geoorloofd middel wordt gebruikt, is het vereist dat het gebruik van dit middel in strijd met het maatschappelijke betamelijke is.
Ook bij bedreiging is vereist dat sprake is van causaal verband tussen de bedreiging en
het sluiten van de overeenkomst. De bedreiging moet zodanig zijn, dat een redelijk
oordelend mens daardoor kan warden beïnvloed.
