4. inteligencja z perspektywy poznawczej

Question 1

poznawcze korelaty inteligencji - elementarne zadania poznawcze, np.

Answer 1

• Saul Sternberg (1969) i pamięć krótkotrwała
• Posner i Mitchell (1967) i porównywanie liter
• Earl Hunt 1978 – co to znaczy być uzdolnionym werbalnie? - osoby uzdolnione językowo szybciej identyfikują znaczenie liter, mają krótszy czas dostępu do magazynu językowego

Question 2

wyniki generalne - osoby inteligentne:

Answer 2

• Lepiej weryfikują treść zdań, lepiej podejmują decyzje semantyczne
• Szybciej rotują mentalnie
• Lepsze funkcjonowanie pamięci krótkotrwałej, lepsze funkcjonowanie uwagi

Question 3

kierunek zależności

Answer 3

Top-down: elementarne procesy poznawcze są sprawniejsze, bo inteligencja jest większa
Bottom-up: inteligencja jest większa, bo elementarne procesy poznawcze są sprawniejsze

Question 4

analiza komponentowa, Sternberg (1977)

Answer 4

wyróżnienie części składowych procesu rozwiązywania zadań umysłowych; badania oparł o twierdzenie Cattella, że inteligencję płynną dobrze mierzy się przy użyciu zadań wymagających rozumowania indukcyjnego.

ogólne wnioski: osoby psychometrycznie inteligentne: ogólnie reagują szybciej, wstępne etapy analizy zadania trwają u nich dłużej

Question 5

Komponentowa teoria inteligencji – uniwersalne składniki procesu intelektualnego wg Sternberga 1980:

Answer 5

1. komponenty wykonawcze - procesy przetwarzania informacji uczestniczące w wykonywaniu zadań
2. komponenty nabywania wiedzy - procesy przetwarzania informacji obecne w czynnościach uczenia się i nabywania wiedzy
3. metakomponenty - procesy przetwarzania informacji wyższego rzędu (planowanie i kontrola procesu poznawczego, podejmowanie decyzji)

Question 6

teoretyczny model myślenia przez analogię - Sternberg

Answer 6

1. kodowanie poszczególnych składników analogii
2. wnioskowanie o relacji między pierwszymi dwoma składnikami
3. umiejscowienie trzeciego składnika w logicznej strukturze analogii
4. wykorzystanie wykrytej wiedzy na temat logicznej struktury analogii w celu wybrania poprawnej odpowiedzi
5. udzielenie odpowiedzi na pytanie

Question 7

triadowa teoria inteligencji - Sternberg, 1985

Answer 7

Teoria o osobach i ich relacji do świata zewnętrznego, świata wewnętrznego i ich doświadczeń, które są mediatorami między wewnętrznym i zewnętrznym światem. Obejmuje:
* Subteorię składników – M – metakomponenty, SW – komponenty wykonawcze, SNW – komponenty nabywania wiedzy
* Subteorię doświadczenia – funkcjonowanie 3 grup komponentów w sytuacjach o zróżnicowanym poziomie nowości; inteligencja przejawia się w skuteczności działania w nowych sytuacjach i tempie automatyzowania czynności
* Subteorię kontekstu – działanie komponentów w realnych sytuacjach; inteligencja praktyczna lub społeczna; inteligencja przejawia się w przystosowaniu, wyborze lub zmianie środowiska

Grupy zdolności: analityczne + kreatywne + praktyczne (zdolności kreatywne =/= twórczość!)

Question 8

inteligencja sukcesu SQ - Sternberg, 1997

Answer 8

równowaga pomiędzy wybieraniem i tworzeniem środowiska i adaptowaniem go w celu osiągnięcia własnych społecznych i osobistych celów

Question 9

uczenie się

Answer 9

Inteligencję definiuje się jako zdolność przystosowania się do okoliczności dzięki procesom uczenia się i nabywania wprawy.

Sternberg: inteligencja to szybkie automatyzowanie procesów poznawczych, ludzie inteligentni dłużej się uczą, ale szybciej automatyzują

Question 10

Ackerman i Schneider

Answer 10

inteligencja ważna jest tylko w pierwszej fazie uczenia się – fazie opanowywania podstawowych umiejętności potrzebnych do wykonania zadania; później ważne są szybkość percepcyjna i zdolności psychomotoryczne; jeśli odpowiednio długo się uczysz, będziesz pracował równie dobrze jak inni, bez względu na inteligencję

Question 11

Fazy uczenia się - Fitts i Posner, 1967

Answer 11

1. Faza poznawcza – opanowanie podstawowych umiejętności, skuteczność zależy od wysiłku i uwagi
2. Faza asocjacyjna – tworzenie i utrwalanie skojarzeń S-R, liczy się szybkość percepcyjna
3. Faza autonomiczna – całkowita automatyzacja czynności; uwolnienie się spod kontroli świadomości, ważne zdolności psychomotoryczne

Question 12

koncepcja Hunta i Lansmanna, 1982

Answer 12

poznawczym podłożem inteligencji są zasoby interpretowane jako wielkość „mocy przetworzeniowej” systemu poznawczego

Inteligencja, zwłaszcza płynna, zależy od zasobów uwagi!

Question 13

Pamięć robocza (operacyjna; Baddeley 1986)

Answer 13

Centralny system wykonawczy = pętla fonologiczna (język) + bufor epizodyczny (epizodyczna pamięć trwała) + szkicownik wzrokowo-przestrzenny (znaczenia informacji wzrokowych)

Question 14

badania Kyllonen i Christal, 1990

Answer 14

okazało się, iż czynnik inteligencji płynnej koreluje z czynnikiem pamięci roboczej na poziomie r= +0,80. Pozostałe korelacje znacznie niższe (0d +0,35 do +0,51); inteligencja płynna jest prawie tym samym, co pojemność pamięci roboczej.

Question 15

Nęcka (1992)

Answer 15

oprócz pojemności pamięci roboczej o inteligencji człowieka może decydować wolne tempo samoistnego zanikania informacji przechowywanej w pamięci bezpośredniej, natomiast szybkość dokonywania operacji w pamięci roboczej nie ma większego znaczenia

Question 16

strategie poznawcze

Answer 16

Swoisty sposób wykonania pewnego zadania lub grupy zadań poznawczych; są mniej trwałe od stylów poznawczych i mają węższy zakres. Wyróżnia się:
- Strategię werbalną vs strategię wyobrażeniową
- Strategię analityczną vs strategię globalną

Wysoki poziom inteligencji wiąże się ze strategią analityczną.

Question 17

kontrola poznawcza

Answer 17

poznanie a metapoznanie;
(czynniki metapoznawcze – nadzór, kontrola, monitorowanie)

Question 18

formalna teoria inteligencji - Nęcka, 2000

Answer 18

Różne aspekty inteligencji to różne poziomy przetwarzania informacji – 4 poziomy:
1. Sprawność układu nerwowego
2. Formalne właściwości przetwarzania informacji – szybkość mentalna, która jest podstawą tempa przetwarzania informacji, pojemności pamięci operacyjnej i trwałości przechowywania informacji
3. Strategie przetwarzania informacji – sposoby: algorytmy i heurystyki nabyte w toku doświadczenia
4. Umiejętność dokonywania oceny

Question 19

Nęcka za kluczowe dla inteligencji uznaje:

Answer 19

1. Pamięć roboczą (jej pojemność)
2. Uwagę (jej pojemność)
3. Pobudzenie (parametr pozapoznawczy)
   - mobilizujące – zwiększa zasoby uwagi
   - lękotwórcze – zmniejsza zakres pojemności pamięci roboczej