16. temperament z perspektywy historycznej

Question 1

podejścia spekulatywne

Answer 1

(Starożytni Grecy, E. Kant, W.Wundt, C.G.Jung)

Question 2

starożytni Grecy

Answer 2

Poszukiwanie jednej praprzyczyny życia w przyrodzie
○ Tales z Miletu - woda,
○ Anaksymenes – powietrze,
○ Heraklit-ogień,
○ Ksenofanes ziemia.

Empedokles V w p.n.e. 4 żywioły, korzenie wszechrzeczy

Question 3

liczba 4

Answer 3

• Liczba 4 – święta w starożytnej Grecji, symbol uniwersum, cnoty kardynalne.
• Dla Pitagorasa idealna figura to kwadrat
• Są cztery strony świata, cztery pory roku, a my często szukamy czterolistnej koniczyny, która
  przynosi szczęście.
• O człowieku przebiegłym mówi się: “kuty na cztery nogi”, a “spadać na cztery łapy” - to bezpiecznie wychodzić z każdej sytuacji.

Question 4

Hipokrates i 4 humory

Answer 4

Powietrze → suche → żółć żółta
Ogień → gorący → krew
Woda → wilgotna → żółć czarna
Ziemia → zimna → flegma
Typ budowy ciała prowadzi do choroby. Odżywianie i pora roku mają wpływ na zdrowie.

Question 5

Galen II w. p.n.e.

Answer 5

(powiązał soki ze sposobami zachowania - pierwsza typologia temperamentu);
II typy temperamentalne:
● Pierwotne
● Wtórne
● Typ idealny

Question 6

typy pierwotne

Answer 6

Żółć żółta- choleryk - wesoły i aktywny
Krew-sangwinik - pobudliwy
Żółć czarna- melancholik - smutny
Flegma- flegmatyk - apatyczny, ospały

Question 7

typy wtórne

Answer 7

Sangwiniczno - choleryczny Ciepło-sucho
Sangwiniczno - flegmatyczny Ciepło-wilgotno
Flegmatyczno -choleryczny Zimno- sucho
Flegmatyczno -melancholiczny Zimno-wilgotno

Question 8

typ idealny

Answer 8

równomierne wymieszanie humorów

Question 9

temperament kobiet

Answer 9

• Powiązanie z poziomami hormonów reprodukcyjnych w cyklu menstruacyjnym - z płodnością
• Sangwiniczki cechuje wyższe prawdopodobieństwo zapłodnienia niż melancholiczki.
• Kobiety wyróżniające się aktywnością, wytrzymałością, równowagą psychiczną i większą odpornością na stres mają dwukrotnie wyższe poziomy estradiolu niż kobiety mniej aktywne,
  mniej wytrzymałe, bardziej wrażliwe i mniej odporne psychicznie

Question 10

Kant

Answer 10

Temperament ma podłoże biologiczne na który składa się:
○ konstytucja cielesna
○ humory Galena w szczególności krew

Właściwości krwi
● Łatwość v/s trudność krzepliwości
● „Temperatura” (krew chłodna lub ciepła)

Podstawa wyróżnienia temperamentu dwa kryteria:
○ Energia życiowa (pobudliwy v/s ospały)
○ Dominująca charakterystyka zachowania (emocje v/s działanie)

W przeciwieństwie do Galena uważał, że istnieją tylko 4 typy temperamentu.
Typologia Kanta (ospałość/pobudliwość=energia życiowa).

Question 11

Wundt

Answer 11

Badania nad emocjami i czasem reakcji
● Temperament jest dyspozycją odnoszącą się do sfery popędów i emocji
● Każdy człowiek ma kilka temperamentów
● Typologia wymiarowa (wymiar jest kategorią, która jest mierzalna)

● Dwa kryteria temperamentu (ze względu na emocje)
○ Natężenie reakcji emocjonalnej
○ Intensywność i szybkość z jaką się zmienia emocja

Question 12

Jung (“Typy psychologiczne”)

Answer 12

postawy życiowe: introwersja lub ekstrawersja.

4 podstawowe psychologiczne funkcje:
- myślenie/uczucie
- percepcja/intuicja

Question 13

Współczesne koncepcje nawiązujące do teorii Junga

Answer 13

● Isabella Myers i Kathryn Briggs (1962)
● David Keirsey 1972
● Czesław Nosal
● John Holland

Question 14

Myers i Briggs - The Myers Briggs Type Indicator (1962)

Answer 14

Isabella Myers rozwija pomysły Junga, dodając czwartą kategorię typu osobowości:
○ sędziowie / obserwatorzy

badanie żołnierzy.

Question 15

David Keirsey - Please Understand Me (1978)

Answer 15

Keirsey zapoznał się z pracą Ernesta Kretschmera i Williama Sheldona
● Opracował inwentarz temperamentów po zapoznaniu się z MBTI w 1956 roku.
● Odwołał się do starożytnych teorii.
● Rozwija pojęcie “temperamentów” opartych o kryteria:
○ jak ludzie zbierają informację (Percepcja / Intuicja) i
○ jak ją oceniają (Myślenie / Uczucie)

● Buduje narzędzie do identyfikowania czterech typów temperamentu - The Keirsey
Temperament Sorter (KTS)

Question 16

David Keirsey oraz Marilyn Bates (1984)

Answer 16

Typy temperamentu:
■ Rzemieślnicy (percepcja i obserwacja(myślenie),
■ Strażnicy (percepcyjno osądzający (uczucie)
■ Idealiści (intuicja i uczucie),
■ Racjonaliści (intuicja i myślenie)

Question 17

rzemieślnicy

Answer 17

konkretni i pragmatyczni. Poszukują pobudzenia i mistrzostwa. Ich zainteresowaniem jest wywieranie wpływu. Są bardzo dobrzy w rozwiązywaniu problemów, zwinności i posługiwaniu się
narzędziami, instrumentami i wyposażeniem.

Question 18

strażnicy

Answer 18

konkretni i chętni do współpracy. Szukają pewności i przynależności. Ich
zainteresowaniem są obowiązki i odpowiedzialność, a mocną stroną jest logistyka. Są bardzo dobrzy w organizowaniu i wspieraniu.

Question 19

Idealiści

Answer 19

abstrakcyjni i chętni do współpracy. Poszukują znaczenia. Ich zainteresowaniem jest rozwój
osobisty i znalezienie swojej niezwykłej tożsamości. Ich mocną stroną jest dyplomacja. Są bardzo
dobrzy w wyjaśnianiu, inspirowaniu i jednoczeniu ludzi.

Question 20

Racjonaliści

Answer 20

abstrakcyjni i pragmatyczni. Poszukują biegłego opanowania umiejętności i
samokontroli. Ich głównym zainteresowaniem jest poszerzanie swojej wiedzy i kompetencji. Są bardzo
dobrzy w każdego rodzaju logicznym dochodzeniu oraz tworzeniu koncepcji i teorii.

Question 21

Podstawowe różnice między Keirsey Temperament Sorter, a MBTI:

Answer 21

• Myers skupia się przede wszystkim na tym, co ludzie myślą i czują, a Keirsey na zachowaniu, które można bezpośrednio zaobserwować;
• Myers używa w swoich opisach czteroczynnikowego modelu linearnego, a opisy Keirseya wykorzystują teoretyczne modele;
• Myers zwraca uwagę na ekstrawersję i introwersję, a model Keirsey’a kładzie największy nacisk na różnicę między myśleniem konkretnym a abstrakcyjnym;
• Myers grupowała wyróżnione przez siebie typy na podstawie postaw, a Keirsey na podstawie
  temperamentu.

Question 22

Wpływy koncepcji Junga

Answer 22

● Cattell (1965)
● Guilford (1959)
● Eysenck (1970)
● Nosal (1986) typy umysłu

Question 23

Początki badań nad temperamentem

Answer 23

• Psychometryczne i genetyczne badania G.Heymansa i E. Wiersmy
• Badania I. Pawłowa

Question 24

Psychometryczne i genetyczne badania G. Heymansa i E. Wiersmy (1905)

Answer 24

● Badania kwestionariuszowe (2415 osób)
● Osoby badane: Rodzice + dzieci
● Trzy podstawowe wymiary temperamentu:
○ Aktywność - ilość czasu poświęconego na dane zachowanie (cel i wykonanie)
○ Emocjonalność – wrażliwość, pobudliwość
○ Funkcje pierwotne (analizowanie na bieżąco kolejnych bodźców) v/s wtórne (kolejne bodźce nie są analizowane) (u Pawłowa ruchliwość procesów nerwowych)

Question 25

typy temperamentu Heymans i Wiersma

Answer 25

amorficzny, apatyczny, nerwowy, sentymentalny, sangwiniczny, flegmatyczny, choleryczny, pasjonujący się

Question 26

Czynniki odpowiedzialne za temperament, Heymans i Wiersma

Answer 26

• genetyka, dziedziczenie równoległe w tej samej płci (tylko temperamentu)

Question 27

Pawłow

Answer 27

4 właściwości układu nerwowego- ich różne kombinacje tworzą typy temperamentu
➢ Siła procesu pobudzenia
➢ Siła procesu hamowania
➢ Równowaga procesów nerwowych
➢ Ruchliwość procesów nerwowych
➢ Hamowanie ochronne

Question 28

siła procesu pobudzenia

Answer 28

● Najważniejsza cecha
● Zamiennie „siła układu nerwowego”
● Zdolność do pracy w warunkach bardzo silnej stymulacji
Osoby te są zrównoważone emocjonalnie, nie wykazują labilności emocjonalnej, ani też tendencji do długotrwałego utrzymywania stanów emocjonalnych. Charakteryzują się niskim
poziomem strachu i niezadowolenia. Są aktywne, towarzyskie, wykazują skłonność do poszukiwania doznań a jednocześnie są wytrzymałe i odporne na silną stymulację.

Question 29

hamowanie ochronne

Answer 29

● Pojęcie dodatkowe wyjaśniające „siłę układu nerwowego”
● Chroni przed przestymulowaniem
● Bardzo silne stymulacje, które utrudniają możliwości przetwarzania OUN w efekcie czego następuje hamowanie ochronne

Question 30

siła procesu hamowania

Answer 30

● Odgrywa rolę drugorzędną
● Hamowanie warunkowe – wygaszanie, opóźnianie, odraczanie, różnicowanie
● Hamowanie jako cecha
● Brak jednoznacznego poglądu na temat procesu hamowania

➢ Osoby te charakteryzują się wzmożoną kontrolą zachowania.
➢ Posiadają łatwość powstrzymywania się od zachowań niezgodnych z oczekiwaniem społecznym
oraz odraczania wykonywania zadań jeśli taka zwłoka jest pożądana.

Question 31

równowaga procesów nerwowych

Answer 31

● Adaptacyjna i funkcjonalna cecha układu nerwowego
● Równowaga między siłą procesu pobudzania i siłą procesu hamowania
➢ Osoby niezrównoważone z przewagą procesu pobudzenia nad hamowaniem charakteryzuje
impulsywność w zachowaniu, szybkość podejmowania decyzji ale także słomiany zapał. Często działają gorączkowo i wykazują tendencję do zachowań agresywnych, braku konformizmu, ugodowości, sumienności w zachowaniu.
➢ Osoby niezrównoważone z przewagą procesu hamowania nad pobudzeniem wykazują
tendencję do nadmiernej ostrożności przy podejmowaniu decyzji oraz sztywnego kierowania się
normami społecznymi w zachowaniu. Są ugodowe i konwencjonalne. Kontrolują emocje.

Question 32

ruchliwość procesów nerwowych

Answer 32

● Zdolność do szybkiego na żądanie warunków zewnętrznych ustępowania miejsca, dawania
pierwszeństwa jednemu pobudzeniu przed drugim, pobudzeniu przed hamowaniem i odwrotnie

Reagują adekwatnie na nieoczekiwane zmiany w otoczeniu i szybko się do (fizycznego lub społecznego) adoptują. Łatwo przechodzą od jednej czynności do drugiej i funkcjonują sprawnie w warunkach, które wymagają zmiennych sposobów reagowania.

Question 33

konstytucjonalne typologie temperamentu

Answer 33

● E. Kretschmer
● W. Scheldon

Question 34

Implikacje teoretyczne dla konstytucjonalnego ujęcia temperamentu

Answer 34

● Antropologia fizyczna i kulturowa (różnorodna budowa ciała)
● Psychiatria (predyspozycje określonych somatotypów do zachorowań na choroby psychiczne)
● Budowa ciała jest uwarunkowana genetycznie (skrajny determinizm genetyczny).
Pozytywnym wyjątkiem tej grupy badaczy był Claude Sigaud (1914)

Question 35

Ernst Kretschmer (1921)

Answer 35

● Körperbau und Charakter (18 wydań)
● Temperament uwarunkowany: składem chemicznym krwi, humoralnie
● Substratem cielesnym tego jest układ: mózgowo- gruczołowy
● Temperament to ta część psychiki, która za pośrednictwem układu humoralnego koreluje z
budową fizyczną

Question 36

Kretschmer - typy temperamentu

Answer 36

1. leptosomatyk (szczupły) - Schizotymik (drażliwy, zamknięty, mało
   towarzyski, oschły, sztywne
   przekonania, trudno
   dostosowuje się do
   otoczenia)
2. piknik (otyły) - Cyklotymik
   (między smutkiem a
   radością, towarzyski, łatwo
   nawiązuje kontakty)
3. atletyk - Iksotymik
   (spokojny, mało wrażliwy,
   opanowany w gestach,
   rzadko silne afekty, mało
   plastyczny, sumienny,
   drobiazgowy)

Question 37

Cesare Lombroso (2011) - typ atawistyczny (dysplastyk)

Answer 37

➢ nietypowy rozmiar lub kształt głowy
➢ nietypowość oczu
➢ asymetria twarzy
➢ powiększona szczęka i kości policzkowe
➢ uszy, które są zbyt duże albo odstające,
➢ nos przekrzywiony
➢ wargi mięsiste i wydatne
➢ nietypowość podniebienia
➢ nieprawidłowe uzębienie
➢ podbródek zbyt długi, zbyt krótki albo za płaski
➢ nadmiar zmarszczek
➢ włosy, które są gęste i kędzierzawe
➢ rzadka broda
➢ nadmiernie długie ręce
➢ cofnięte czoło
➢ ciemna karnacja.

Question 38

Hagop Akiskal 2005

Answer 38

● Klasyfikacja temperamentu afektywnego
● Każdy z typów temperamentu ma aspekty pozytywne i negatywne. Mogą wpływać
konstruktywnie lub destruktywnie na jakość życia.
● Depresyjny, Hipertymiczny, Cyklotymiczny, Drażliwy, Lękowy

Question 39

typ hipertymiczny

Answer 39

optymistyczne nastawienie do życia, upodobanie do zabawy, towarzyskości,
dowcip, pewność siebie, łatwość generowania nowych pomysłów, elokwencja, mobilność, krótki czas snu, wytrzymałością, tendencja do kierowania innymi.

Question 40

TEMPS-A

Answer 40

zawiera 110 pozycji mierzące cechy temp.tj. skłonność do depresyjności, cyklotymii, hipertymii, drażliwości, lękowości

Question 41

Konstytucyjna teoria temperamentu Sheldona

Answer 41

● Przetestował teorię Kretschmera
● 7 stopniowa skala.
● 17 wskaźników średnicy ciała do jego wzrostu
● Trzy składniki (wymiary) konstytucji fizycznej odnoszące się do trzech warstw tkanki ciała
● Trzy składniki występują w różnych proporcjach i tworzą tzw. Somatotypy
○ Typ endomorficzny
○ Typ mezomorficzny
○ Typ ektomorficzny

Question 42

typ endomorficzny

Answer 42

(wiscerotonik - towarzyskość i uczuciowość)
● Masywne dobrze rozwinięte narządy trawienne
● Sheldon’s system 7- 1- 1
● Przyjazny, towarzyski

Question 43

typ mezomorficzny

Answer 43

(somatotonik - siła i energia fizyczna)
● Silny kościec, dobrze rozwinięte mięśnie
● extremely mesomorphic physique, or 1-7-1
● Działanie

Question 44

typ ektomorficzny

Answer 44

(cerebrotonik - zainteresowanie światem zewnętrznym)
● Układ nerwowy, tkanka czuciowa i skóra
● The highly ectomorphic physique, or 1-1-7,
● Refleksja