2. struktura inteligencji. modele hierarchiczne i niehierarchiczne

Question 1

koncepcje strukturalne/czynnikowe

Answer 1

• nazywane modelami czynnikowe bo stworzone przy użyciu analizy czynnikowej
• redukcja nadmiaru zmiennych i potrzeba opisu intelektu
• istnieje hierarchia zdolności, które są od siebie niezależne
• Charles Spearman!

Question 2

Charles Spearman

Answer 2

• pierwszy psycholog, który zastosował analizę czynnikową (1904) i zapoczątkował podejście czynnikowe!

Question 3

zasada pozytywnego zróżnicowania (Spearman)

Answer 3

zjawisko polegające na współzależności między wynikami różnych testów i miar zdolności; pozytywne korelacje między wielorakimi zmiennymi

Question 4

czynnik g (Spearman)

Answer 4

czynnik inteligencji ogólnej; naczelna zdolność intelektualna, leżąca u podstaw wszystkich czynności intelektualnych i wszystkich szczegółowych uzdolnień

Question 5

analiza czynnikowa

Answer 5

1. utworzenie macierzy interkorelacji
2. ustalanie pierwszego czynnika (ukrytą zmienną, która wyjaśnia największą część wspólnej wariancji wszystkich użytych miar)
3. ustalanie kolejnych czynników
4. wyliczanie korelacji między pierwszym czynnikiem a zaobserwowanymi zmiennymi (wynikami w teście) - próba uzyskania prostej struktury czynnikowej
5. nazwanie i zdefiniowanie ukrytych zdolności mentalnych/procesów psychicznych

Question 6

koncepcje hierarchiczne:

Answer 6

• Spearman
• Vernon
• Cattel i Horn
• Gustaffson

Question 7

dwuczynnikowa teoria inteligencji - Spearman, 1927

Answer 7

Wykonanie jakiejkolwiek czynności intelektualnej wymaga dwóch zdolności:
1. Czynnik inteligencji ogólnej g (general)
2. Czynnik inteligencji specyficznej s (specific)

W odniesieniu do każdego zadania/czynności umysłowej można ustalić proporcję czynnika g i s.
Zadania wysoko nasycone czynnikiem g miałyby być bardziej diagnostyczne dla poziomu inteligencji ogólnej.
Czynnik g ZAWSZE się przejawia!

Question 8

Hierarchiczna koncepcja inteligencji - Vernon, 1950

Answer 8

Czynnik inteligencji ogólnej g i 2 duże czynniki grupowe:
1. Werbalno-szkolny
2. Przestrzenno-manualny
+ mniejsze czynniki grupowe G i szereg czynników specyficznych s

Question 9

Cattell i Horn, 1971

Answer 9

Czynnik nadrzędny: czynnik g

czynniki grupowe:
- inteligencja płynna - zdolność dostrzegania złożonych relacji między symbolami i wykonywania operacji na symbolach; maleje z wiekiem
- inteligencja skrystalizowana - dysponowanie wiedzą i umiejętnościami ważnymi w danym kontekście kulturowym; nie zmienia się/polepsza się

czynniki drugiego rzędu:
- Ogólna zdolność wyobrażeniowa - sprawność w zakresie zadań o charakterze wyobrażeniowo-przestrzennym
- Ogólna płynność – sprawność w zakresie rozpoznawania obiektów i przywoływania znaczenia pojęć
- Ogólna szybkość – ogólne tempo pracy umysłowej

Question 10

teoria wkładu (Cattell, Horn)

Answer 10

płynne zdolności poznawcze są inwestowane w procesu uczenia się i nabywania doświadczeń, a skutki tych procesów przekładają się na ocenę zdolności skrystalizowanych; czynniki Gf i Gc ładują g i są ze sobą skorelowane; testy inteligencji skrystalizowanej umożliwiają oszacowanie inteligencji płynnej

Question 11

krytyka teorii Cattell-Horn - Gustaffson, 1984

Answer 11

Czynnik nadrzędny: czynnik g
Czynniki grupowe: zdolności werbalne + zdolności figuralne

Question 12

koncepcje niehierarchiczne

Answer 12

założenie: istnieje pewna liczba jednakowo ważnych zdolności intelektualnych.

• Thurstone
• Guilford
• Gardner
• Carroll

Question 13

pierwotne zdolności umysłowe - Thurstone, 1938

Answer 13

Inteligencja – zdolność do hamowania reakcji instynktownych/odruchowych

PMA – primary mental abilities:
- Rozumienie informacji słownych
- Płynność słowna
- Zdolności liczbowe/numeryczne (arytmetyka)
- Zdolności pamięciowe
- Szybkość spostrzegania i rozpoznawania
- Rozumowanie indukcyjne (wnioskowanie z niepełnego zbioru przesłanek)
- Wizualizacja przestrzenna

Question 14

model struktury intelektu - Guilford, 1967

Answer 14

Nie używał analizy czynnikowej, znany z badania kreatywności.
Każda zdolność umysłowa odnosi się do:
- treści (4) - materiał figuralny, symboliczny, semantyczny, behawioralny
- Operacji poznawczych (5): poznawanie (kodowanie), operacje pamięciowe, wytwarzanie dywergencyjne, wytwarzanie konwergencyjne, ocena efektów myślenia
- Wytworów czynności intelektualnych (6): jednostki, klasy, relacje, systemy, przekształcenia, implikacje

4 x 5 x 6 = 120 zdolności intelektualnych

Question 15

teoria inteligencji wielorakich (MI) - Gardner, 1985

Answer 15

• Każda osoba posiada wszystkie rodzaje inteligencji, rozwinięte w różnym stopniu;
• Tworzą one profil inteligencji niepowtarzalny wśród innych jednostek;
• Profile te są dynamiczne i zmieniają się w trakcie rozwoju osoby;
• Wszystkie inteligencje współpracują ze sobą w różnych konfiguracjach;
• Inteligencje można rozwijać poprzez różnorodne ćwiczenia;
• Rozwojowi inteligencji wielorakich sprzyja taka organizacja środowiska szkolnego i domowego, która zapewnia „wielointeligentne” funkcjonowanie.

Question 16

trójwarstwowa teoria inteligencji - Carroll, 1994

Answer 16

Poddał wtórnej analizie czynnikowej zbiory danych z lat wcześniejszych – CHC Theory (Cattel-Horn-Carroll Theory)

Warstwa/stratum I: wąskie czynniki grupowe (69) np.: szybkość spostrzegania, płynność słowna, różnicowanie dźwięków mowy

Warstwa/stratum II (8):
1. Inteligencja płynna (Gf)
2. Inteligencja skrystalizowana (Gc)
3. Ogólna zdolność pamięciowa (Gm)
4. Sprawność percepcji wzrokowej (Gv)
5. Sprawność percepcji słuchowej (Ga)
6. Ogólna zdolność przywoływanie materiału z pamięci w celu płynnego tworzenia pomysłów (Gr)
7. Ogólna szybkość umysłowa (Gs)
8. Czasem dodawana szybkość przetwarzania (Gt)

Warstwa/stratum III: inteligencja ogólna g

Question 17

metafora Jensena i Nęcki

Answer 17

czynnik g = destylat
IQ = roztwór