2.1.5 Lyriek Flashcards
Geef een inhoudstafel van dit hoofdstuk
LYRIEK
- REDERIJKERSLYRIEK
a) refrein
b) andere dichtvormen binnen de rederijkerspoëzie
- ballade
- rondeel
- abc-gedicht of abecedarium
- acrostichon
- chronogram
- figuurgedicht
- rebus
- kreeftgedicht
c) Anthonis de Roovere
2. POPULAIRE WERELDLIJKE LIED
3. GEESTELIJKE LIED
Welke gedichten en de liederen in de 15de en vroege 16de eeuw staan hier centraal?
Gedichten die géén verderzetting zijn van de 13de en 14de eeuwse poëzie.
Welke genres komen vooral aan bod?
Het gaat dan vooral om teksten uit de genres van:
- rederijkerslyriek
- populaire wereldlijke lied
- geestelijke lied
- REDERIJKERSLYRIEK
a) refrein
Wat was het refrein binnen de rederijkerspoëzie?
Het belangrijkste subgenre.
- REDERIJKERSLYRIEK
a) refrein
Wat was het refrein precies?
een strofisch gedicht
- geen lied
- voorgedragen
- geïnspireerd op de Franse ballade
- meer vrijheid voor de dichter want geen telverzen (dan bij Fr ballade)
- REDERIJKERSLYRIEK
a) refrein
Hoe zag het refrein eruit qua vorm en rijmschema?
VORM
- 4 of meer strofen (allemaal dezelfde lengte behalve de laatste was korter)
- 13/15 verzen (allemaal zelfde rijmschema)
- eindigen allemaal op eenzelfde vers = STOCKREGEL of KEERVERS (geeft het thema weer, identiek ad titel)
- laatste strofe = prince-strofe (gericht aan prins van de rederijkerskamer, op den duur is dit verband verloren gegaan en kon het gericht worden tot eender wie
RIJM
- doet denken aan tweedeling uit hoofse lyriek
1. KOP - meestal gekruist rijm abab
2. STAART - vrijer, combinaties en uitbreidingen
- REDERIJKERSLYRIEK
a) refrein
Er waren ook refreinfeesten/wedstrijden. Wat gebeurde er daar?
- Op die feesten kreeg het beste refrein een prijs
- vorm van het refrein moest antwoord geven op vooraf gestelde vraag
- of op voorhand meegedeelde stockregel moest verwerkt worden
- soms ook rijmschema meegegeven
- soms ook aantal versregels
- deze refreinen kwamen soms in refreinbundels
- REDERIJKERSLYRIEK
a) refrein
Hoe zag de indeling van de refreinen eruit?
- int vroede of int wijs
- religieuze lof-en dankrefreinen
- moraliserend
- satirisch-maatschappelijk
- didactische gedichten - int amoureus
- klachten over leed van de minnaars
- klacht en gevaar van de liefde
- hoofse minne verderzetten - int sot
- komische teksten
- ontgoochelde echtgenoten
- drinkebroers
- soms ook ernstiger
- de zotheid die de wereld beheerst
- onder invloed van de wijsheidboeken uit OT
(Job, Psalmen, Prediker, Spreuken)
- Invloed van contemporaine werken (Lof der zotheid)
- REDERIJKERSLYRIEK
a) refrein
Hoe ziet de overlevering van de refreinen eruit?
- 2300 refreinen overgeleverd
- vanaf 1539 werden gedichten van refreinfeesten gedrukt
- liefhebbers gekopieerd en verzameld
(bv. manuscript van Utrechtste geestelijke Jan van Stijevoort en bv. collectie ‘Refreinen int wijs, amourues en sot’ gedrukt door Jan van Doesborch)
- REDERIJKERSLYRIEK
a) refrein
Van welke auteurs zijn refreinen overgeleverd?
- Anna Bijns
- Eduard De Dene
- Anthonis de Roovere (Rhetoricale werken)
- REDERIJKERSLYRIEK
b) andere dichtvormen binnen de rederijkerspoëzie
- ballade
In de rederijkersliteratuur voor 2 zaken gebruikt
- benaming voor refreinen
- sterk aanleunden bij Franse ballade
- 3 strofen en 1 prince-strofe
- zelfde rijmschema
- zelfde rijmklanken - als benaming voor 1 strofe met 7 of 14 verzen
- laatste vers spreukachtige regel
- geen stockvers of prince-strofe
- vb. is het schaakbord van 64 verzen (8x8 vakjes en zo verschillende reeksen van 8-regelige strofen maken)
- REDERIJKERSLYRIEK
b) andere dichtvormen binnen de rederijkerspoëzie
- rondeel
- herhalen van gelijke verzen
- meestal 8 verzen
- vers 1 en 2 = vers 7 en 8
- vers 1 = ook vers 4 (ABaAabAB)
- ook wel TRIOLET genoemd
- drink-en begroetingsrondelen (vaak in toneelteksten verwerkt)
- REDERIJKERSLYRIEK
b) andere dichtvormen binnen de rederijkerspoëzie
- abc-gedicht of abecedarium
- refrein of ballade
- 1ste letters van iedere strofe/vers vormden samen alfabet
- REDERIJKERSLYRIEK
b) andere dichtvormen binnen de rederijkerspoëzie
- acrostichon
- refrein of ballade
- 1ste letters vormen persoonsnaam
- REDERIJKERSLYRIEK
b) andere dichtvormen binnen de rederijkerspoëzie
- chronogram/carnatioen/incarnatie/jaartelvers/tijdvers
- gelegenheidsgedicht
- letters die in het Latijn een getalwaarde hebben staan in kapitaal en worden bij elkaar opgeteld om zo een jaartal of gebeurtenis waarover het gaat aan te geven
- REDERIJKERSLYRIEK
b) andere dichtvormen binnen de rederijkerspoëzie
- figuurgedicht/beeldgedicht
- door grafische vormgeving van versregels beschreven onderwerp uitgebeeld
- gedicht in de vorm van kruis bvb
- REDERIJKERSLYRIEK
b) andere dichtvormen binnen de rederijkerspoëzie
- rebus
- woordenspel in de vorm van een raadsel
- woord/woordenreeks moet worden geraden (tekeningen, cijfers, letters)
- vaak opgenomen bij blazoen vd rederijkers
- REDERIJKERSLYRIEK
b) andere dichtvormen binnen de rederijkerspoëzie
- kreeftgedicht/retrograde
- ook regels van achteren naar voren gelezen worden
- maar de betekenis blijft hetzelfde
- REDERIJKERSLYRIEK
Waarom wordt de rederijkerslyriek soms als ‘negatief’ voorgesteld?
Inhoudelijk gaat het vooral over engagement en didactiek en dat werd dan gekoppeld aan een zeker taalmaniërisme. Later kwam het daardoor in een slecht daglicht te staan omdat het stroef en gekunsteld overkwam en door de vele gallicismen.
- REDERIJKERSLYRIEK
Wat is er positief aan de rederijkerslyriek?
Ondanks de opgelegde vormen en vreemde woorden konden de getalenteerden echt wel goede poëzie scheppen.
- REDERIJKERSLYRIEK
Wat moeten we steeds in het achterhoofd houden bij de rederijkerspoëzie?
Dat het om voordrachtkunst gaat en het moet het voor een groot deel hebben van de verklanking!
- REDERIJKERSLYRIEK
c) Anthonis de Roovere
Geef een korte biografie.
- gedichten werden klassiekers
- 1ste grote refreindichter van formaat
- 1 vd grootste rederijkers
- Brugge
- waarschijnlijk lid van de Heilige gheest
- kreeg vanaf 1466 vaste toelage voor zijn werk
- ook in zijn eigen tijd werd hij beschouwd als belangrijk dichter
- een gevierd vernieuwer
- REDERIJKERSLYRIEK
c) Anthonis de Roovere
Hoe weten we dat Anthonis de Roovere ook in zijn eigen tijd beschouwd werd als belangrijk dichter?
Zijn werk zit bvb in veel verzamelhandschriften.
Er werd bvb een belangrijke bloemlezing van hem gepubliceerd ‘Rhetoricale werken’ in 1562 op initiatief van Eduard De Dene. Hij was dan ook de eerste auteur die Nederlandstalig werk van zichzelf in druk zag verschijnen.
Ook zijn lang lofrefrein op heilig sacrament werd lang gedrukt
- REDERIJKERSLYRIEK
c) Anthonis de Roovere
Hoe komt het dat veel van zijn werk verloren is gegaan of bvb anoniem is overgeleverd?
Omdat het geen evidentie was dat zijn naam onder zijn werk werd gezet. Hij schreef waarschijnlijk ook proza en hij schreef dus meer dan enkel rederijkerswerken.
