1. Wat is farmacologie? Flashcards
Geef een definitie voor de term ‘farmacologie’.
Het is de wetenschap die de wisselwerking onderzoekt tussen levende organismen en scheikundige stoffen.
Geef een definitie voor de term ‘farmacon’.
Een chemische substantie met een gekende structuur die bij toediening een biologisch effect veroorzaakt.
Waarom is de term medicijn neutraler/beter dan geneesmiddel?
Omdat niet alle geneesmiddelen effectief genezen.
Geef de verschillende soorten therapie die vallen onder de farmacotherapie.
- Profylactische of preventieve
- Causale of curatieve
- Symptomatische
- Substitutie
- Diagnostische
Leg de profylactische therapie uit.
Bij deze therapie wordt een ziekte voorkomen door toediening van een geneesmiddel.
Geef enkele voorbeelden van de profylactische therapie.
- Vaccin (kinkhoest, meningitis, hepatitis)
- Antistollingspreparaat (diep veneuze trombose)
- Maagbescherming (maagulcera)
- Medicatie bij het op reis gaan (malaria)
Leg de causale therapie uit.
Opmerking
Bij deze therapie doet een geneesmiddel de ziekte helemaal verdwijnen, de causa/oorzaak wordt behandeld.
Causale therapie meer uitzondering dan regel
Wat is antimicrobiële therapie?
Voorbeeld van…
Het antibioticum bestrijdt de bacterie die de ziekte veroorzaakt.
Causale therapie
Geef enkele voorbeelden van de causale therapie
- Peniciline G tegen pneumokokken
- Zalf tegen een schimmelinfectie
- Antibiotica bij keelontsteking
Leg de symptomatische therapie uit.
Hierbij behoren de behandelingen waarbij een farmacon wordt gebruikt om de gevolgen/klachten/symptomen te verlichten/te onderdrukken.
GEEN genezing, wel instandhouding kwaliteit van leven of verlenging leven
Geef enkele voorbeelden van symptomatische therapie.
- Palliatieve therapie
- Anti-epileptica
- Pijnstilling bij griep
- Bloeddrukdalende geneesmiddelen
Leg de substitutietherapie uit.
Het is de behandeling waarbij het farmacon een aanvulling is op de lichaamseigen stoffen of stoffen uit voeding.
Geef enkele voorbeelden van substitutietherapie.
- Hormoontherapie: schildklierhormonen bij hypothyroidie
- Insuline bij diabetes
- Vitamine K bij pasgeborenen
- Ijzersupplement bij anemie
Leg de diagnostische therapie uit.
Bij deze therapie wordt een diagnose gesteld aan de hand van een geneesmiddel, om zo een behandeling te kunnen beginnen.
Geef een voorbeeld van diagnostische therapie.
- Laxeermiddel > endoscopie > aandoening maag-darmkanaal
Geef de 4 fasen in de farmacologie.
- Farmaceutische
- Farmacokinetische
- Farmacodynamische
- Farmacotherapeutische
Licht de farmaceutische fase toe.
- Het gaat om de vormgeving van het geneesmiddel om beschikbaar te maken voor de patiënt
- Belangrijk proces: isolatie van het actief principe
- Komt het farmacon in het lichaam?
Wat houdt ‘isolatie van het actief principe’ in?
- Actief ingrediënt identificeren
- Farmacokinetische & farmacodynamische eigenschappen van actief ingrediënt analyseren
- Gebruik in constante en precieze dosering in een chemisch puur recipiënt vaststellen
- Chemische synthese garanderen, indien natuurlijke bron uitgeput raakt
Wat zijn voorwaarden voor de farmaceutische vorm van een farmacon?
- Werkzame stof in de juiste hoeveelheid bevatten
- Voldoende stabiel zijn
- Werkzaam bestanddeel in vivo in voldoende mate afgeven
Voorbeelden van farmaceutische vormgeving van een farmacon
- Capsule moet voldoende snel uiteenvallen
- Zalf moet werkzame stof aan huid afgeven
- Zetpil moet smelten & verwerkte farmacon geabsorbeerd worden
Waarvoor is de farmaceutische vorm belangrijk?
- Toedieningswijze: Hoe komt het in het lichaam?
- Manier van vrijkomen farmacon uit toedieningsvorm: Hoe wordt het door het lichaam opgenomen?
Wat is de centrale vraag in de farmaceutische fase?
Komt het farmacon in het lichaam?
Licht de farmacokinetische fase toe.
- Het is de fase waarbij de weg die het farmacon aflegt in ons lichaam wordt bestudeerd.
- Het beschrijft het tijdsverloop van de concentratie van het geneesmiddel in het lichaam.
- Deze fase wordt onderverdeeld in: ADME: absorptie, distributie, metabolisme/transformatie en excretie
–> zie de plasmaconcentratie-tijdscurve - Bepaalt de dosering & frequentie
Wat is de centrale vraag in de farmacokinetsche fase?
Bijkomende vragen
Bereikt het farmacon de plaats van werking?
Wat doet het lichaam met geneesmiddel?
Hoe en hoe snel verplaatst het geneesmiddel zich?
Leg uit
A van ADME
= Absorptie
= opname van het geneesmiddel in het bloed
Leg uit
D van ADME
= Distributie
= verdeling geneesmiddel door de grote bloedsomloop, algemene circulatie over alle weefsels naar het targetweefsel of de klaringsorganen
Leg uit
M van ADME
= Metabolisatie of transformatie
= omzetten geneesmiddel in afbraakproducten of metabolieten
Leg uit
E van ADME
= Excretie
= uitscheiding geneesmiddel uit het lichaam
Metabolisatie + excretie?
= eliminatie
= totale proces van verwijdering uit het lichaam
Licht toe
Plasmaconcentratie-tijdscurve
X-as: tijd
Y-as: plasmaspiegel (concentratie)
In werkelijkheid alle deelprocessen op hetzelfde ogenblik.
Afhankelijk van toedieningswijze: intraveneus: hoog naar laag/ infuus: laag naar plateau
Bespreek de plasmaconcentratie-tijdscurve
Bij orale toediening
Steilheid curve: stijgen of dalen
Opmerking
- Kort na toediening: lage plasmaconcentratie
- Meer absorptie & passage lever: curve stijgt
- Metabolisatie & excretie krijgen boven hand: curve buigt af & daalt
Afhankelijk van snelheid absorptie of eliminatie
Absorptie & distributie snel ivm eliminatie
Licht de farmacodynamische fase toe.
- Het is het bestuderen van het werkingsmechanisme van het farmacon.
- De farmacologische respons: precieze aard & precieze mechanisme.
- De farmaconeffecten worden op verschillende niveaus benoemd.
- Soms ingrijpen op exogene bestanddelen & niet op het menselijk lichaam vb. micro-organismen
- Bepaalt de klasse van geneesmiddelen.
Farmacodynamische fase
Wat zijn de verschillende niveaus van de farmaconeffecten?
- moleculair
- subcellulair
- cellulair
- niveau van de weefsels
- niveau van de organen
- intacte organismen
- populaties van organisme
Leg uit
Moleculair niveau tijdens de farmacodynamische fase
= meest fundamentele niveau
Farmaca komen aan op plaats van werking > Farmaconmoleculen interageren met orgaanmoleculen (eiwit cruciaal bij (patho)fysiologishe respons) > °verandering activiteit biologisch proces door interactie farmacon & doeleiwit
Wat is de centrale vraag in de farmacodynamische fase?
Bijkomende vragen
Heeft het farmacon een farmacologische werking?
Wat doet het geneesmiddel met het lichaam?
Wat is de cruciale vraag bij de farmacotherapeutische fase?
Leidt de farmaceutische werking van een farmacon tot het gewenst therapeutisch effect?
Wat bepaalt de sterkte van het uiteindelijke effect en de werkingsduur van een farmacon?
Bijkomende belangrijke factoren
- De dosis
- Doseringsfrequentie
- De toedieningswijze
Eigenschappen & vorm farmacon
Welke soort therapie is het?
Insuline bij zwangerschapsdiabetes
Substitutie therapie
Welke soort therapie is het?
Vaccin tegen kinkhoest
Preventieve of profylactische therapie
Welke soort therapie is het?
Postoperatieve pijnbestrijding met paracetamol
Symptomatische therapie
Welke soort therapie is het?
Penicillinegebruik bij een partus met GBS-positieve screening
Causale of curatieve therapie
Welke soort therapie is het?
Maagbeschermerde preparaten bij overdreven last van maagzuur
Symptomatische therapie
Welke soort therapie is het?
Anticoagulantia ter preventie van diepe veneuze trombose na een sectio
Profylactische of preventieve therapie
Waardoor wordt de werking & werkingsduur van een farmacon beïnvloed?
- Gesteldheid van de patiënt
- Dosis
- Doseringsfrequentie
- toedieningswijze
- eigenschappen GM
- toedieningsvorm
