XIV–XVI - Próf 3 (Magnús)

Question 1

Reikna kolefni í jörðu:

Answer 1

prósent deilt með 100 sinnum rúmþyngd - svo kemur þykkt
ef 10%C og rúmþyngd 0,8t/m3
Þá 10/100 x 0,8 = 0,08 tonn eða 80kg
Ef dýptin er 0,5m þá 80/2 = 40kg

Question 2

fimm eiginleikar moldarinnar

Answer 2

• rakastig og vatnsheldni
• kornastærð
• samloðun
• þykkt jarðvegsins
• lífrænt innihald

Question 3

Rangsnúnir hvatar

Answer 3

Félagslegir eða stjórnsýslulegir hvatar sem hafa alvarlegar afleiðingar fyrri efnahag samfélaga eða umhverfi

Question 4

Saltpæklar

Answer 4

útskolun á söltum frá jarðvegi niiður í jarðveg safnast fyrir í saltpækla

Question 5

Verkfærataska vistheimtar - fóstrur og þekjutegundir

Answer 5

hópur bílstjóra
Greiða fyrir landnámi og vexti annara tegunda
Mega ekki vera of duglegar í samkeppni

Question 6

verkfærataska vistheimtar - farþegar

Answer 6

Smávaxnar og þekjulitlar tegundir sem haf alítil árhfi á virkni og framvindu

Question 7

Verkfærataska vistheimtar - bílstjórar

Answer 7

Skjól og þekjutegundir. Tegundir sem henta við sandfok og tegundir sem framleiða eftirsótta fæðu

Question 8

örugg set fyrir landnám plantna

Answer 8

Staðir þar sem fræ geta spírað og dafnað - vatn, næringarefni, ljós og kjól.
Þurf aað vera lousier við frostlyftingu, beit, of mikla samkeppni

Question 9

framvinda

Answer 9

bataferill vistkerfa - undirstaða fyrir þanþoli þeirra

Question 10

Ferli og bati

Answer 10

Bati verður vegna ferla innan vistkerfa

Question 11

Þjónusta vistkerfa

Answer 11

Fæðuframleiðsla - miðlun og hreinsun vatns, myndun jarðvegs, niðurbort lífrænna efna, endurnýjun næringarefna í jarðvegi og endurnýjun súrefnis og hreinsun andrúmsloftsins, útivist og upplifun á fegurð

Question 12

6: auðnir

Answer 12

lokastig eyðingarinnar. lítil gróðurþekja, ófrjósamur jarðvegur, miklar hitasveiflur, óstöðugt yfirborð, mikil áhrif frosts og vatns

Question 13

5: gróðurtorfur

Answer 13

Nær öll mold horfin vegna rofs. Torfur og gróðurtætlur
Illa gróið land en eftir standa stakar gróðureyjar sem sýna vistkerfin sem áður voru til staðar

Question 14

4: rofsvæði

Answer 14

áberandi jarðvegsrof, ört gengið á gæði vistkerfisins. mikilvægt að draga úr nýtingu og stöðva eyðingu

Question 15

3: spillt kerfi

Answer 15

Lyngtegundir og mosi áberandi, léleg frjósemi, áhrif frosts og vinda mikið

Question 16

2: skert vistkerfi

Answer 16

Gróður hefur rýrnað og mold ekki eins frjósöm

Question 17

1: heilt kerfi

Answer 17

Gróðurþekja er heil og moldin frjósöm.

Question 18

Sandsvæði - strókasvæði

Answer 18

að finna þar sem jökulár flæmast um stór flatlendi en þorna síðan á milli

Question 19

Vatnsrof

Answer 19

Þegar regndropar losa um jarðvegskornin og þegar vatn rennur eftir yfirborðinu þar sem jarðvegur er ekki hulinn gróðri. Jarðvegsagnir berast undan hallanum. ÞEgar meira rignir en jarðvegurinn getur tekið við verður afrennsli á yfirborði sem hraðar ferlinu

Question 20

Hvað er jarðvegsrof

Answer 20

Þegar jarðvegskorn losna frá yfirborðinu og færast til þar til þau setjast aftur

Question 21

Þanþol

Answer 21

Hversu vel starfsemi og eiginleikar vistkerfa viðhaldast eða ná fyrra horfi eftir rask

Question 22

Landlæsi

Answer 22

Sjá og skilja vísbendingar sem ásýnd lands gefur

Question 23

Moldin er risastór efnaverksmiðja á yfirborði jarðar

Answer 23

Framleiðir leir, losar steinefni í jarðvegsvatnið og er miðstöð hringrása næringar, orku og vatns

Question 24

Leiðir til að draga úr losun frá landi og leiðir til bindingar ma landslagsskala

Answer 24

Bæta ástand mólendis og þurrlendis almennt
Vistheimt á auðnum og illa förnu landi
Hætta bútasaumi (nokkrir hektarar hér og þar)
Minnka beit
Endurheimt votlendis
Sáning

Question 25

Þættir til að hafa í huga við kolefnisbindingu

Answer 25

tíminn: sem tiltekin aðgerð tekur þar til jöfnun er náð
kostnaður: á bndna kolefniseiningu
umhverfisáhrif: aðgerða til að draga úr losun og/eða binda kolefni í vistkerfum

Question 26

Losun frá íslandi a) annanð en land b) votlendi c) mólendi

Answer 26

a) 5 milljónir tonn
b) 20 milljón
c) 1-8

Question 27

Tap á kolefni úr íslenskum vistkerfum í tímans rás

Answer 27

2000-4000milljón tonn frá landnámi

Question 28

Hvað er mikið CO2 í íslenskri mold

Answer 28

11000 million tonn

Question 29

Hvað er mikiði C í íslenskri mold - m2 og almennt

Answer 29

3000 million tonn

Question 30

Munur á Kolefni og koltvísýringi og CO2 ígildum

Answer 30

C (í vísindum og vísindaútreikningum)
CO2 ( aðal gróðurhúsalofttegundin) - C x 3,6667 (útfrá mólmassa (12+16+16/12)
CO2 ígildi (N2O, CH4 ofl er líka GHL - reiknað yfir á áhrif CO2). Notað fyrir losunina

Question 31

Hlutverk / gildi moldar í kolefnishringrásinni

Answer 31

Moldin er miðlæg í kolefnishringrásinni

Question 32

vistgeta

Answer 32

svipuð/sambærileg virkni og var á svæðinu áður en var raskað

Question 33

Þanþol og ástand lands

Answer 33

Þanþol og viðmið lykilatriði til að skilja ástand lands og breytingar
Ekkert þanþol - auðn viðhaldið
Mikið þanþol - kerfi ná sér á ný eftir rask

Question 34

Gera sér grein fyrir að ástand lands tengist undirliggjandi ástæðum þar sem lög, styrkir, reglur, venjur, samdaunasýki ofl kemur við sögu

Answer 34

Landbúnaðarstyrkir einn meginhvatinn fyrir rangri landnýtingu í heiminum

Question 35

Uppsöfnun lífrænna efna, og mikilvægi niturs í því samhengi (einnig í hluta 3).

Answer 35

Eitt meginferla jarðvegsþróunar á íslandi
kuldi og jarðvatnsstaða mikil áhrif
Lítið áfok og gjóskufall á svæði með hárri jarðvegsstöð leiðir til uppsöfnunar lífrænna efna í moldinni

Question 36

Áhrif áfoks á leirmagn og lífræn efni.

Answer 36

Stöðugt áfok á íslandi
Aukið áfok - meira rof eða opnast auðnir sem fýkur frá
Hægt að reikna hraða leirmyndunar og uppsöfnunar kolefnis

Question 37

veðrunarhraði á Íslandi er með því hraðasta sem þekkist og hvernig sú ályktun er dregin (út frá
leir í jarðveginum og efnainnihaldi afrennslis).

Answer 37

Hraðastur á gosbeltinu. F,S,Na,K og Mg tapast ört - Al og Si og hluti Fe verður eftir (allófan og ferrihýdrít)
Sést af örri myndun allófans

Question 38

Að skilja hvernig jarðvegurinn tekur breytingum með jarðvegsmyndun;

Answer 38

Móðurefni - verður fyrir áföllum (áfoki, rofi…)
Áfok, veðrun, uppsöfnun lífrænna efna
Kuldi, vatn, vindur… hafa áhrif
Efnasamsetning, formgerð, kornastærð og yfirborð

Question 39

Þyngd kolefnis í rúmmetra moldar (kg)

Answer 39

%C/100 x BD t/m3 x 1000 kg/t

Question 40

Heimildir fyrir hnignun landgæða á íslandi

Answer 40

Ritaðar heimildir, Gróðurleifar, Frjókornarannsóknir, Kolagrafir á auðnum, Áfokshraði, Örefni, Setlög í vötnum, Fornleifarannsóknir, Gróðurfar á svæðum náttúrulega varin fyrir beit, Land grær upp aftur þegar það er friðað, Líkön fyrir útbreiðslu birkis og annan gróður, Samtenging á mörgum tegundum heimilda til að fá gleggri mynd

Question 41

Af hverju eru áfoksgeirar svo hættulegir? Nefna svæði þar sem áfoksgeirar er/hefur verið mjög áberandi.

Answer 41

Áfoksgeirar myndast við það að sandur gengur inn yfir gróið land svo úr verða „snjóboltaáhrif” með sífellt meira af lausum efnum sem berast undir þurri vindátt. Þeir eru iðulega tungulaga inn í gróna landið en í kjölfarið myndast fremur beinar línur í landslagi sem skilja á milli gróins lands og sandsvæða eða auðna.
Hólsfjöll 1995, áfoksgeiri búinn að kæfa og fjarlægja rótarlagið, moldir ennþá til staðar (nú allt farið - urðin eftir)

Question 42

Jarðsil- rofsár í hlíðum

Answer 42

Stallar eða tungur.

Question 43

Skriður

Answer 43

Mjög algengar
Tíðni (frequency) í beinu samhengi við landnýtingu
Andosols hætt við skriðuföllum

Question 44

Áfoksgeirar

Answer 44

Sandur gengur inn yfir gróið land
Geta borist yfir 100 m á ári
Forgangssvæði fyrir landgræðslu!
Áfoksgeirar myndast þar sem sandur gengur yfir gróið land, drepur gróður og moldarefnin undir safnast saman með áfoksefnunum.
Geta gengið mjög hratt fram. Þeir verstu tugir eða hundruð m á ári (Rangárvellir, Hólsfjöll/Öxafjörður, Mývatnsöræfi).
Þar sem áfok verður of mikið frá “lónbotni” myndast áfoksgeirar
Áfok fjarri lóni margfaldast líka meðan “lónbotn” eyðist. Þarf að taka tillit til. Styrkja gróður.

Question 45

rofdílar

Answer 45

Rofsár.
Ótrúlega algengir,
Fyrsta stig rofs (oft)

Question 46

Rofabörð

Answer 46

Eru oft mest áberandi rofmyndin.
Ekki sú útbreiddasta.
Rofabörð voru trúlega mun útbreiddari áður fyrr.
Rofabörð: vindur er hafður fyrir rangri sök
Vindrof er ofmetið, vatnsrof er vanmetið;
Fyrst og fremst leysingar og mikil vatnsveður
Einnig áhrif lágrétts regns í miklum vindi
Skortur á skjóli er samt sem áður oft aðal vandamálið
Mjög áberandi í landslagi
Höfðu mun meiri útbreiðslu áður
Sumt af verstu rofsvæðunum
Mörg rofferli virk
Tengjast gosbeltinu og áfoki (nógu þykkur jarðvegur)

Question 47

Nefna dæmi um 5 rofmyndir samkvæmt flokkunarkerfi og kortlagningu á rofi („Jarðvegsrof á Íslandi).

Answer 47

Áfoksgeirar, rofabörð, rofdílar, jarðsil / rofsár í hlíðum, skriður, melar, sandar, urðir, hraun, moldir, sandhraun, sandmelar

Question 48

Land einkennist af auðnum og er beitt, er ekki að verða verra og fer jafnvel aðeins fram: er beitin réttlætanleg? Af hverju?

Answer 48

það þarf að leyfa landinu að jafna sig þannig að vitsheimt og landgræðsla geti átt sér stað án truflunar dýra eða manna, frumherjategundir og óágengar tegundir geti líka fengið að nema land að þrífast á svæðinu, ef það er beit borða þessi dýr alltaf þessar sömu tegundir sem ná ekki almennilegri fótfestu og aðrar tegundir eins og lyng verða eftir (ágengar tegundir) og landið verður einsleitara. Maður vill fjölbreytileika þá hafa vistkerfin meiri líkur á að lifa af
Umhverfi plantna á auðnum mjög erfitt. það þarf mikla orku til að fá næringu. Það er mikill þurrkur,vatnsrof og vindrod. Plantan þolir ekki að vera skert vegna beitar. Við eigum ekki að nýta þessi svæði fyrir beit heldur einbeita okkur að jarðvegs auðlindina á svona svæðum.

Question 49

Ástandsstigin 6. Geta fært rök fyrir að mynd af landi sýni tiltekið ástandstig (eitt eða fleiri). Jafnvel tiltaka þætti eins og gróðurhulu, ísig, kolefni, skjól o.fl.

Answer 49

I heilt kerfi - II Skert kerfi - III spillt kerfi - IV rofsvæði - V Górðurtorfur - VI auðn
Kjarrlendi og votlendi á Íslandi eru dæmi um kerfi á stigi I, mólendi er dæmi um stig II en auðnir og illa gróið land dæmi um stig III á myndinni. Þanþol vistkerfa er yfirleitt því meira eftir því sem þau eru frjósamari og öflugri. Tegundasamsetning gróðurs, jarðvegsgerð sem og ytri þættir móta þanþolið. Jaðarsvæði, t.d. þurr eða köld landsvæði sem og kerfi með sendnum jarðvegi sem hafa litla vatnsmiðlun, hafa oft lítið þanþol. Tiltölulega lítið rask getur því valdið miklum og varanlegum skemmdum á slíku landi.

Question 50

Hver er munurinn á nýtingarviðmiðuðum viðhorfum og viðhorfum sem miða við þanþol og vistgetu- oft verndunarsinnuð viðmið. (Briske 2017 graf).

Answer 50

Mestar líkur á sjálfbærri landnýtingu eru þegar tekið er tillit til þanþols gagnvart breytilegum náttúruaðstæðum og fjölbreyttrar mósaíkur samfélaga í útjörð, og er þá miðað við vistgetu hverrar einingar í landslaginu og endurheimt landgæða, þar sem það á við.

Question 51

Heilkenni breyttra grunnviðmiða (samdaunasýki): hvað er það?

Answer 51

Að horfa aðeins til viðmiða innan hvers ástandsstigs, þar sem breyttu ástandi - jafnvel slæmu - er tekið sem sjálfsögðum hlut og það haft til viðmiðunar. Heilkennið lýsir sér þannig að hver kynslóð tekur sífellt verra ástandi sem eðlilegu í stað þess að gera sér grein fyrir þeim breytingum sem umsvif mannsins hafa orsakað

Question 52

SOS: Nefnið vistkerfisþætti sem nota má til að meta ástand lands. Nefnið moldarþætti og aðra þætti.

Answer 52

Hringrásir orku, næringar og vatns og eðlisumhverfið (rof)
Gróðurhula, lífræn efni í mold, framleiðni

Question 53

Af hverju gefa mælingar á breytingum í stuttan tíma ranga niðurstöðu um ástand lands og þróun þess. Nefnið „viðmið” eða vistgetu í þessu sambandi.

Answer 53

Að ekki sé horft nógu langt aftur í tímann og þá aðeins horft til breytinga innan eins ástandsstigs

Question 54

Hvað er vistgeta

Answer 54

Ástand lands er yfirleitt metið með hliðsjón af tilteknum viðmiðum (e. reference condition), sem gefur til kynna „eðlilegt ástand” landsins miðað við umhverfisaðstæður. Viðmiðunarástandið hefur verið nefnt „vistgeta” (eða „landgeta”) sem er þýðing á „land potential” eða „ecological potential” tiltekins fláka eða landslagseiningar.

Question 55

Nefnið nokkur dæmi um undirliggjandi ástæður landhnignunar

Answer 55

Undirliggjandi ástæður landhnignunar eru m.a. félagslegir, lagalegir, pólitískir og hagrænir þættir. Þar má nefna venjur, brýna þörf á fæðu í fátækari löndum, fólksfjölgun, framleiðslustyrki, búsetustyrki sem stuðla að rangri nýtingu, markaðslegar ástæður, gróðasjónamið, menningargildi (sbr. göngur og réttir) o.m.fl. Dæmi um hagræna þætti er þegar opnast markaður fyrir tiltekna vöru, t.d. nautakjöt

Question 56

Fyrir hvað stendur „seltuvandi” (salinization)

Answer 56

„söltun jarðvegs”
Þegar jarðvegurinn verður saltur, tekur Na+ jónin stóran hluta jónrýmdarsæta2 í moldinni(tekur yfir kerfið). Sýru‐ stig verður þá mjög hátt (pH > 8,4). Plöntur geta yfirleitt ekki nýtt sér saltan jarðveg. Á sér stað með uppgufun vatns á áveitusvæðum og vegna útskolunar á söltum jarðvegi niður í lægðir

Question 57

Hvað gerist þegar land fer í sand?

Answer 57

Sandur tekur yfir, fínefni tapast. Skortir leir og lífræn efni. Tapast hæfileiki til að miðla næringu og vatni. Kornastærðin breytist

Question 58

Af hverju telst jarðvegsrof svo alvarlegt ferli enda þótt ekki tapist allur jarðvegurinn? (Fara allir eiginleikarnir, verðmætastur efstur o.s.frv.)

Answer 58

Jarðvegsrof er alvarleg birtingarmynd landhnignunar sem og ferli sem leiða til þess að yfirborðið „fer í sand”. Illa gróin sendin svæði ætti ekki að nýta til sauðfjárbeitar.
Dregur úr framleiðni gróðurs og orkunám kerfisins.
Ofnýting leiðir til vítahrings landhnignunar

Question 59

Nefnið 6 mismunandi ferli/gerðir landhnignunar. Hvaða tegund landhnignunar er útbreiddust?

Answer 59

Alvarleg og útbreidd birtingarmynd landhnignunar er „söltun jarðvegs” eða „seltuvandi”. ÞEgar jarðvegur verður saltur tekur Na+ jónin stóran hluta jónrýmdarsæta í moldinni, sýrustigið verður mjög hátt.
JArðvegsrof, fara í sand, mengun, þéttbýli, þurrkun votlenda, tap á lifbreytileika, auðnamyndun

Question 60

Í námskeiðinu var lögð áhersla á að Ástand lands tengist mörgum öðrum þáttum. Fyllið inn í kassana (A-B-C-D-E, ástand lands er hér D)

Answer 60

A - Undirliggjandi ástæður landnýtingar - hvatar eða drifkraftar félagslegir, efnahagslegir, lagalegir og eða pólitískir
B - Landnýting - tegund og nýtingarstig - nýting sem kemur ferlunum af stað og/eða viðheldur þeim og þar með hnignuðu ástandi þar sem það á við.
C - Ferli hnignunar vegna ofnýtingar - svo sem jarðvegsrof, söltun eða minnkandi næringarforði vistkerfa.
D - ÁStand lands - Afleiðing nýtingar - afleiðing hnignunarferla fyrir vistkerfi.
E - Afleiðing fyrir samfélagið - t.d. minna fæðuframboð, fátækt, mengun o.s.frv.

Question 61

Hvað kostar mikið að fæða og klæða hvern jarðarbúa á ári (svona gróft talið)

Answer 61

50-100 þús kr. á mann á ári
100þús kr. * 7 milljarðar: 700 þús milljarðar kr.

Question 62

Skýrið mynd með örvum - áfok

Answer 62

Á upphafsskeiðum áður fyrr var þetta fyrst og fremst jarðvegur og Jöklar voru allt öðruvísi, þeir voru að ganga fram og það var ekki eins mikið af óstöðugum sandi fyrir framan þá. Svo þegar aska fellur á ógróið land þá fer hún af stað og skilar af sér mjög miklu foki eins og eftir Eyjafjallagosið og svo eru sandsvæðin miklu minni.
Nú eru sandsvæðin orðin mikið stærri, askan fellur að stærri hluta á ógróið land þannig við fáum miklu meiri endurfok og ösku. og svo er það þessi stóru svæði sem hafa myndast og eru bara aðalupptök foks á íslandi, mjög litið af þessu er foki á brúnjörð.
hluti af þessari ástæðu er að það er allt fokið sem fokið getur, það er bara allt búið. búin að missa þenan viðkvæmasta jarðveg.

Question 63

H1, H3, H4 o.s.frv. Þetta eru fyrirbrigði sem tengjast eldvirkni á Íslandi. Hvað er þetta?

Answer 63

Heklugos - ljósu gjóskulögin í sniðunum

Question 64

Hver er dæmigerð rúmþyngd a) brúnjarðar; b) svartjarðar; c) mójarðar; d) glerjarðar (á Íslandi)?

Answer 64

a) brúnjarðar 0.5-0.8
b) svartjarðar 0.2-0.4
c) mójarðar 0.15-0.4
d) glerjarðar 0.8-1.2

Question 65

Hvort er þéttleiki varpfugla í votlendi meiri á áfokssvæðum (t.d. Suðurlandi) eða fjarri þeim (t.d. Vesturland, Vestfirðir)? Einhver hugmynd af hverju?

Answer 65

Mest af fuglum þar sem áfokið er mest!
áfokið fyrir frjósemi vistkerfa er gott

Question 66

Hvað er kvikuhegðun?

Answer 66

Jarðvegur nær flæðimarki og rennur sem vatn (skriðuföll o.fl.)
Gerist við röskun þegar jarðvegurinn er vatnsmettaður

Question 67

Áburðarmengun frá landbúnaði er mikið vandamál í heiminum, aðallega N og P. En P (fosfór) virðist ekki berast í ár og læki frá landbúnaðarlandi hérlendis þótt mikið sé borið á. Af hverju?

Answer 67

Því eldfjallarjörð bindur Phosphor afar vel. Siltið og leirinn bindur hann það vel að hann skolast síður úr jarðveginum og veldur þvi ekki mengun í vötnum og ám.

Question 68

Grjót í túnum er oft vandamál í ræktun á norðlægum slóðum, en víða er ekkert grjót í þurrlendisjarðvegi hérlendis, eða djúpt á það. Hvernig getur staðið á því.

Answer 68

Ein af afleiðingum þess að margar jarðegstegundir á Íslandi myndast í áfok (löss) er að moldin verður frekar laus við steina sem geta hamlað ræktun með ýmsum tækjum þar sem áfokslagið er nægjanlega þykkt. ÞAr sem stutt er niður á undirlagið getur frost lyft grjóti upp á yfirborðið.

Question 69

Veðrunarhraði er talinn mjög ör á Íslandi, jafnvel þótt loftslagið sé fremur kalt. Af hverju getur það stafað?

Answer 69

Basískt gosgler hefur þann eiginleika að veðrast mjög hratt, ekki síst á grónu landi. Því er veðrunarhraði á Íslandi mjög mikill

Question 70

Hvað tekur langan tíma, svona u.þ.b., til að safna nægu N í mold á landgræðslusvæðum þar til þau geti talist fullvirk kerfi. Hvað er það u.þ.b. mikið N á ha sem þarf. Nitrið á vitaskuld uppruna sinn í andrúmsloftinu, en hvernig kemst það í vistkerfið?

Answer 70

Tekur um 20-180 ár samanber
Niturhringrás í vistkerfum verður ekki að fullu virk fyrr en niturforðinn hefur náð 700-1000 kg/ha
Berst einkum inn í vistkerfi við lífræna niturbindingu. Einnig með úrkomu og andrúmslofti
Dýr flytja nitur innan vistkerfa og á milli þeirra

Question 71

Af hverju eru votlendi (t.d. á Íslandi) svona gríðarlega mikilvæg? (Nefnið nokkur atriði)

Answer 71

MEðal mikilvægustu vistkerfa jarðar vega frjósemi þeirra, fjölbreytta lífríkisins og hæfileika til að miðla næringu og vatni til annarra vistkerfa
Geyma gríðarlegt magn kolefnis

Question 72

Hvað er áfok? Hvernig mótar það íslenskan jarðveg, t.d. gerð votlendis, sýrustig (pH), leirinnihald, kornastærð. Hvaðan kemur áfokið helst í dag? En ca árið 1600 (fyrir 400 árum).

Answer 72

Áfok = Vindborin gjóska er mikilvægt móðurefni íslensks jarðvegs. Eldfjallaeinkenni móðurefnis setja mestan svip á íslenskar jarðvegsgerðir. Fokefni frá rofsvæðum og auðnum landsins. Virkar eins og áburður, gott fyrir jarðveg. Lifræn efni og gjóskuleir.
Basisk gjóska með hátt ph og lífræn efni.
Uppruna áfoks nú á dögum er að stórum hluta bundinn “heitum reitum” uppfoks (má rekja til hörfunar jökla og að nánast allur viðkvæmasti jarðvegurinn er eyddur).
Áfpk er meginatriði í myndun á íslenskum jarðvegi. leggur teppi yfir allt landið. Þykknunarhraði bundinn áfoki. MEst er gróið þar sem er mikið áfok.

Question 73

Á myndinni eru Y-ásinn (upp) vatnsinnihald við 15 bara vatnsspennu (visnunarmark), en X- ásinn er leirinnihald. Greinilega koma fram tvenns konar tengsl þarna á milli. Skýrið myndina, hver eru þessi tengsl?

Answer 73

Sýni tekin á mismunandi stöðum í heiminum.
Brúnjörð með allófan er með meiri vatnsheildni við visnunarmark eftir því sem meira er um leir.
Ef lífrænu efnin eru ráðandi eru þau i öflugu hlutfalli við leirinn.
Bláu fimmhyrningarnir eru málmhúmusknippin-þá eru þau ráðandi fyrir lífræna innihaldinu.

Question 74

Skryrið graf
Y !5 bar water retention %
X % Si0

Answer 74

Lífrænu efnin ráða ferðinni á MHK línunni
Allófan ræður ferðinni á allofan + OC línunni
Vatnsinnihald við visnunarmark stjórnast af allófan og leir í jarðveginum í brúnjörð og þar sem ekki er mikið af lífrænum efnum, þar sem er mikið af lífrænum efnum þá ráða lífrænu efnin auðvitað.

Question 75

Um gjóskujörð (Vitrisol): Af hverju telst gjóskujörðin á Íslandi til Andisol eða Andosol samkvæmt stóru alþjóðlegu flokkunarkerfunum? (Hint: rifja upp hvað þarf til að flokkast sem Andosol?)

Answer 75

Við þróun FAO-WRB flokkunarkerfisins var jarðvegi og jarðvegslögum skipt í þrjár megingerðir: „aluandic” og „silandic” auk „vitric” . „Aluandic” jarðvegur einkennist af málm-húmus knippum og er oftast súrari en „silandic” jarðvegur og með lítið af allófani. „Silandic” eldfjallajörð einkennist fyrst og fremst af allófani og/eða ímógólíti. Hér á íslandi inniheldur jarðvegurinn mikið af öllum þessum þáttum, þ.e. gjósku, allófani og ferrihýdríti og málm-húmus knippum.
Gjóskujörð(vitric) ætti heima með eldfjallajörð ef hann hefði ummerki sortueiginleika. Því var bætt við þeirri skilgreiningu að gjóskujörð, sem hefði >0,4% (Al+1⁄2Fe)ox, þ.e. mælanlega sortueiginlega í gjóskuefnunum, teldist til eldfjallajarðar, en gjóskujörð sem næði ekki þessu marki teldist til frumjarðar (Entisol í Soil Taxonomy, Leptosol í WRB). Með minnkandi glerinnihaldi aukast síðan kröfur um (Al+1⁄2Fe)ox innihald línulega.

Question 76

Af hverju er það ekki sniðug hugmynd að fara að brenna mó á íslandi til hitunar og rafmagnsframleiðslu? (Hver eru neikvæðu umhverfisáhrifin)

Answer 76

Vegna þess að það er mikið af efnum (olíum) í mó sem hafa mengandi áhrif á lofthjúpin þegar þær eru brenndar. Hefur mengandi áhrif eins og bruni á kolum.

Question 77

Af hverju er svo lítið af allófan leir í mójörð og svartjörð, jarðvegsgerðir sem finnast fjarri áfoksbeltunum.

Answer 77

Útaf því að mójörð og svartjörð eru með sýrutig lægra en 5.
Lífrænar jarðvegsgerðir.
Lífræn efni hindra myndun allófans eða pH er of lágt fyrir myndun allófans.
Mest af allófani þar sem hlutfallslega lítið er af kolefni.

Question 78

Hvar er að vænta að finna hæst sýrustig (pH) í jarðvegi á Íslandi og hvar er sýrustigið lægst?

Answer 78

Mójörð - lágt ph gildi
Glerjörð með hæst ph gildi

Question 79

Við hvaða aðstæður væri að vænta mest af leir í jarðvegi á Íslandi. Jarðhitasvæði eru undanskilin.

Answer 79

Fínni korn og meiri leir í jarðvegi fjarri gosbeltinu.
votjörð og brúnjörð

Question 80

Glerjörð

Answer 80

<1% C eða < 1% Siox og <2%C
Margar gerðir eftir eðli yfirborðsins
Lítið af lífrænum efnum
Lítið af næringarefnum og lítil vatnsrýmd Oft sendinn jarðvegur með malaryfirborð. Frostlyfting og jarðvegsrof

Question 81

Brúnjörð

Answer 81

Brown Andosols BA
Brúnn þurrlendisjarðvegur
Misþykkur; 20-200 cm. Þykkastur nærri eldfjöllum og söndum, og þar sem er uppblástur. Einnig neðarlega í hlíðum, þar sem jarðsil hleður upp. Þá iðulega brúnjörð yfir svartjörð eða votjörð
Mismikið allófan/glerhlutfall, eftir nálægð við áfoksuppsprettur. Eftir því hve umhverfi efnaveðrunar er “kyrrlátt”.
pH virðist hærra á Norðurlandi og eftir því sem áfok er meira og úrkoma minni.
Samlíming af völdum Fe? virðist algeng með Suðurströndinni vegna loftslags (rakt og „heitt”) og basískrar efnasamsetningar Kötlugjósku.
Lífrænt innihald afar breytilegt á milli staða og innan sniðs.
Þúfur einkenna yfirborðið.

Question 82

Votjörð

Answer 82

Gleyic Andosols GA Samsafn af jarðvegi votlendis með %C < 12% í efstu lögunum (30 cm).

Question 83

Svartjörð

Answer 83

Histic Andosol 12-20%C
Þykktin frá < 1m til > 6m.
Mikilvægur jarðvegur fyrir landbúnað og ræktun.

Question 84

Mójörð

Answer 84

Histosols; H >20% C