III - Lífræn efni (Magnús)

Question 1

Hvað eykur holrými jarðvegsins og auðvelda flæði vatns og súrefnis um moldina?

Answer 1

Samkornin

Question 2

Uppsöfnun lífræns niturs með tímanum (miðað við 250-400 m hæð yfir sjárvarmáli). Hvað er að gerast á teikningunni?

Answer 2

Uppsöfnun lífræns niturs með tímanum (miðað við 250-400 m hæð yfir sjárvarmáli):
A: Í fyrstu er uppsöfnunin afar hæg á meðan jarðvegsskánin sér ein um að safna lífrænum massa (nitri). Á þvi stigi er kerfið viðkvæmast fyrir nýtingu (rautt svæði). Um leið og háplöntur taka að sjást í þekjunni og mynda verulegan rótarmassa (með niturbindandi svepprót o.fl.) margfaldast hraði uppsöfnunarinnar. En fullri grósku með mikilli niturframleiðslu (kerfi sem þolir að mikið sé tekið úr því) er ekki náð fyrir en eftir 80 ár eða svo miðað við þetta líkan. B: hugsanlegur ferill miðað við að gripið sé til landgræðsluaðgerða í upphafi.

Question 3

Hvað er C/N-hlutfall?

Answer 3

Eftir því sem minna er af nitri (N) í samanburði við framboð á lífrænu kolefni (C), þeim mun óhægara eiga lífverur moldarinnar um vik, skortur á N hamlar þá lífstarfseminni. Hugtakið C/N-hlutfall er notað til þess að lýsa þessu samhengi. Eftir því sem C/N hlutfallið er hærra (minna af N samanborið við C) þeim mun takmarkaðra er framboð niturs fyrir lífverur.

Dæmi: Frjósöm jörð hefur C/N-hlutfall á bilinu 8-12, en hún er orðin verulega ófrjó við C/N >25.

Question 4

Hvað er Mycroorhizal?

Answer 4

sambýli sveppa og róta.

Question 5

Hvað eru Geislasveppir notaðir í?

Answer 5

Er notað í lyf: sýklalyf/fúkkalyf: Actinomycin, nemycin, streptomycin.

Question 6

Hvað eru Actinomycetes (Geislasveppir)?

Answer 6

Hvíta efnið milli rótanna og sveppaþráða.

Question 7

Hvað er Rhizobía?

Answer 7

• Bakteríur sem lifa í sambýli við plöntur
• Vinna nýtanlegt nitur úr andrúmsloftinu
• Geta auðgað jarðveg mjög mikið af N. (Jafnvel ofauðgun) t.d. Lúpína eða smári.

Question 8

Hvað sérður á myndinni?

Answer 8

Svepprót: sambýli sveppa og róta. Á myndinni eru einnig geislasveppir, en þeir eru hvíta efnið milli rótanna og sveppaþráða.

Question 9

Hvað gera þráðormar (nematodes)?

Answer 9

Éta bakteríur, frumdýr, aðra þráðorma, o.s.frv.

Question 10

Hver læknaði berkla og vann Nobel Prize árið 1952?

Answer 10

Dr. Selman Waksman

Question 11

Hvar er hægt að finna Kolefni?

Answer 11

Andrúmsloftið
Gróður
Mold
Jarðeldsneyti
Hafið

Question 12

Hvað er verið að tala um: Ef einn hringrás skerðist, skerðast
allar hinar.

Answer 12

Vistkerfið í heild

Question 13

Hvar finnst lang mest af kolefnum (C)?

Answer 13

Lang mest af kolefninu er efst í jarðveginum.
Þrjár jarðvegsgerðir undantekningar: Histosol, Spodosol, Andisol

Question 14

Hvar þrífast Geislasveppir best?

Answer 14

Geislasveppir eru liður í hringrás næringarefna í mörgum vistkerfum.
Athyglisvert er að þeir þrífast best á tiltölulega þröngu sýrustigsbili.

Question 15

Blágrænþörungar mynda skánir. Á Íslandi er þessi skán mikilvæg í landgræðslu og oft forsenda landnáms plantna,

Hvaða aðrar lífverur mynda svipaða skán og af hverju eru þessar skánir svona mikilvægar?

Answer 15

Því skánin gerir yfirborðið stöðugt og ver það gegn frostlyftingu og rofi um leið og nitri er smám saman safnað í vistkerfið.
Fleiri lífverur en bakteríur af þessu tagi mynda skánina, svo sem ýmsar fléttur og mosategundir.

Question 16

Af hverju er það talið óæskilegt að nota Metangas?

Answer 16

Metangas hefur 10-50 sinnum meiri gróðurhúsaáhrif en CO2 (háð reikniaðferðum) og það er því mjög óæskilegt að losa metan út í andrúmsloftið.

Question 17

Hvað er Ecosystem resilience?

Answer 17

Ecosystem resilience: (viðnámsþol, þanþol) ná aftur fyrri getu
(“bounce back”) eftir rask (“disturbance”). Líkað notað sem
samnefnari fyrir resilience og stability.

Question 18

Rétt eða Rangt:
Íslensk votlendi hafa minna C total en erlend votlendi?

Answer 18

Rangt

Question 19

Er skán viðkvæmt fyrirbæri?

Answer 19

Já, þolir illa troðning og beyt.
Tekur stundum 5 ár áður en annar gróður fer að geta sest að.

Question 20

Seigðu aðeins frá áhrif sinu á niturbúskap og frjósemi.

Answer 20

Þegar sinu með háu C/N hlutfalli er bætt í kerfið (t.d. friðun lands) taka örverur allt laust nitur til sína til að melta sinuna, en lítið nitur stendur gróðri til boða. Þá verður eins konar skort-stig. En smám saman eykst framboðið aftur og landið verður að lokum frjórra en áður.

Question 21

Hvað er Ecosystem stability?

Answer 21

Ecosystem stability: (stöðugleiki) hæfileiki til að halda áfram starfi
þrátt fyrir álag eða rask.

Question 22

Hvað eru kornastærðir flokkaðar í?

Answer 22

Kornastærðir eru
flokkaðar í nokkra
flokka eftir hlutföllum
sands, silts og leirs.

Question 23

Hvað er verið að tala um hér fyrir neðan?

• Mælikvarði á hve auðveldlega xxxx kemst í hringrásina.
• Hrá/dauð plöntuefni eru með hátt hlutfall.
• Jarðvegslífið með mjög lágt hlutfall!
• Próteinríkt ferskt gras með lágt xxxx. (Þess vegna góð næring)
• Gott hey með lágt xxxx. Snemmslegið.
• Beitardýr sækjast eftir próteinríkum gróðri: beitin mótar gróðurfarið.

Answer 23

C/N hlutfall, sem er mjög mikilvægt

Question 24

Hvað mynda sveppir sem er mjög mikilvægur eiginleiki, vatnsleiðni, vatnsheldni og vöxt fyrir rætur?

Answer 24

Samkorn

Question 25

Rétt eða Rangt:
Bakteríur og veirur koma efnum niður á form sem nýtast
plöntum.

Answer 25

Rétt

Question 26

Hvað er mælt með að börn séu látin gera á fyrsta ári eftir fæðingu til að forðast astmi og ofnæmi?

Answer 26

Leika sér í jarðvegi

Question 27

Hvað eru lífræn efni í jarðvegi einnig nefnd og hvað eru þau skipt niður í?

Answer 27

Lífræn efni í jarðvegi eru einnig nefnd húmus.

Þeim er skipt niður í húmínefni (e. humic) og einföld húmínefni (e. non-humic)

Question 28

’'’Nefndu nokkur mjög mikilvæg jarðvegsdýr.

Answer 28

Frumdýr
Þráðormar
Ánamaðkar
Maurar og termítar
Mítlar og köngulær
Mordýr

Question 29

Hvað er mikilvæg fyrir niturlosun úr smærri lífverum?

Answer 29

Frumdýr (Protozoa)

Question 30

Algeng aðferð er að stinga bómullarstrimlum ofan í jarðveginn og meta síðan hve hratt jarðvegsörverur vinna á þeim.
Svokölluð flæming er einnig mikið notuð aðferð, þar sem jarðvegsdýr eru flæmd úr sýnum með hita.

Hvað er verið að tala um?

Answer 30

Mælingar á virkni jarðvegslífs.

Question 31

Hvað er verið að tala um:

• Gríðarleg fjölbreytni, mikilvæg fyrir líffjölbreytileika
• Tiltölulega lítið þekkt
• Jarðvegslíf notað í margvíslegum tilgangi, t.d. jógúrt, bruggun bjórs, fúkkalyf og önnur lyf.
• Mun meiri en ofanjarðar.

Answer 31

Lífið í jarðveginum

Question 32

Hvað sérðu á myndinni?

Answer 32

Skán - Fléttur - Mosa

Question 33

Hver er munurinn á Humic og Non-humic?

Answer 33

Humic efni: húmus sem hverfur ekki strax
Non-humic: auðbrjótanleg

Question 34

Hvað er verið að tala um:

• Mesta umhverfisbyltingin í sögu jarðarinnar
• Myndar skánina á auðnum ásamt fjölda annarra tegunda (m.a. fléttur og mosar)
• Eru í sjónum, mynduðu súrefni í lofthjúpnum (súrefnisbyltingin); 3,5 milljarðar ára.
• Ótrúleg áhrif á jarðsöguna. Mesta umhverfisbyltingin á yfirborði jarðar.
• Gríðarlegt mikilvægi fyrir frumframvindu og jarðvegsmyndun á Íslandi.
• Eru mikilvægar fyrir niturnám og hringrás næringarefna.
• Cyanobacter

Answer 34

Blágrænuþörungar

Question 35

Hverjir eru helstu mælikvarðar á frjósemi jarðvegs?

Answer 35

Orkuforðinn
Næringarforðinn (N o.fl.)
Jarðvegseiginleikar (vatns o.fl.).

Question 36

Rotnun veldur losun á hverju?

Answer 36

Rotnun veldur losun á CO2, sem er mælikvarði á umsetningu orku og rotnunina.

Question 37

Hvað gerir glomalin?

Answer 37

Sveppir mynda efni sem heitir glomalin sem límir samkornin saman.
Samkornun er mjög mikilvægur eiginleiki, vatnsleiðni, vatnsheldni, rótarvöxtur o.s.frv

Question 38

Hvaða þrír hlutir skapa vistkerfið í heild?

Answer 38

Orka - Vatn - Næring

Question 39

Lífverur sem stuðla að rotnun þarfnast hvað?

Answer 39

Mikið af Nitur (N)