VI - Jarðvegssnið (Arnar)

Question 1

Fimm helstu mótunarþættir jarðvegs?

Answer 1

• Móðurbergið
• Veðurfarið
• Lífríkið
• Tíminn
• Landslagið.

Question 2

Jarðvegslýsing eða Jarðvegsform á við um útlitseinkenni, byggingu o.fl.
Hvaða eining er notuð til að lýsa jarðveginum?

Answer 2

Jarðvegssnið

Question 3

Jarðvegssnið standa saman af hvaða undir-einingum?

Answer 3

Jarðvegslögum sem lýsa auðgreinilegum megineinkennum jarðvegs

Question 4

Hver eru þrjú meginlög jarðvegs?

Answer 4

• A-lag Rætur, uppsöfnun lífrænna efna. Oftast dökkleitt.
• B-lag Útfelling á leir (veðrunarsteindir). Oftast brúnleitt.
• C-lag Mót jarðvegs og berggrunns.

Question 5

Hvaða lag er gjarnan að finna ofar en meginlögin þrjú?

Answer 5

O-lag (Organic)
Mikið af lífrænum efnum. Meira en 12% Kolefni (>12% C)

Question 6

Á hvernig svæðum er helst að finna O-lag í jarðvegi?

Answer 6

• Votlendi
• Barrskógum

Question 7

Hvaða lag er gjarnan að finna á milli A og B-laganna?

Answer 7

E-lag (Eluviation/Útskolun)

Question 8

Er að finna E-lög hérlendis?

Answer 8

Nei
Erlendir vísindamenn ranggreina oft Öskjulagið 1875 sem E-lag, en það er í raun bara ljós gjóska.

Question 9

Lýstu A-laginu

Answer 9

• Heimkynni rótarkerfisins.
• Mest virkni lífvera er í A-laginu.
• Mikið af lífrænum efnum (Allt að 12% C).¹
• Gjarnan dökklitað vegna mikils C.
• Hröð og mikil efnaveðrun á meðan fersk bergefni eru í laginu.²
• Kornótt bygging sem verður til við starfsemi lífvera.
• Tekur stuttan tíma að myndast (Nokkur ár eða áratugi).

¹0.1–12% Kolefni
²Fersk bergefni sem losna enda í B-lagi eða tapast vegna útskolunar.

Question 10

Lýstu B-laginu

Answer 10

• Lag neðan yfirborðs.
• Mótað af jarðvegsmyndandi ferlum eins og innskolun.¹
• Oft mun meira af leir en í A laginu.²
• Tekur langan tíma að myndast (Meira en 100 ár).

¹Þegar efri lög missa bergefni við útskolun flæða þau inná neðri lög. Fyrir neðri lögunum kallast það innskolun.
²Leir fellur úr efnum sem skolast úr A- og E-lögunum.

Question 11

Lýstu þrem gerðum B-lagsins:

Answer 11

• Bw er veikt B-lag sem loðir illa saman. Tekur meira en 100 ár að myndast.
• Bh inniheldur lífræn efni sem hafa borist laginu með innskolun. Stundum leir líka.
• Bt er með mikið af leir vegna innskolunnar. Tekur þúsundir eða tugþúsundir ára að myndast.

Question 12

Lýstu E-laginu

Answer 12

Myndast þar sem mikil efnaveðrun hefur átt sér stað og aðeins kísillinn stendur eftir.
Lagið er mjög ljóst (Kísill er hvítur).

Question 13

Hvað kallst óviðurkennda og séríslenska jarðvegslagið?

Answer 13

T-lög sem mynduð eru úr stökum og lítið veðruðum gjóskulögum.

Question 14

Hvers vegna eru stundum notaðir tölustafir aftan við bókstaf jarðvegslaganna?

T.d. Bw1 og Bw2

Answer 14

Tölustafirnir eru settir í númeraröð aftan við bókstaf hvers lags, séu fleiri en eitt lag sömu gerðar að finna i jarðvegssniðinu.

T.d. þegar að tvö B lög eru aðskilin með gjóskulagi:
A – E – Bw1 – T – Bw2 – o.sfr.

Question 15

Hvers vegna eru stundum notaðir tölustafir framan við bókstaf jarðvegslaganna?

T.d. 1Bw og 2Bw

Answer 15

Tölustafir eru settir í númeraröð framan við bókstaf hvers lags, séu fleiri en eitt lag sama flokks en úr öðru móðurefni í jarðvegssniðinu.

T.d. þegar að tvö B lög liggja saman en innihalda mismunandi leirsteindir.
A – E – 1Bw – 2Bw – Bt – o.s.fr.

Question 16

Hvað táknar lítið „b“ aftan við aðra bókstafi?

T.d. 2A1b og 2Bw1b

Answer 16

Táknar það að jarðvegur hefur grafist undir (t.d. við skriðu) og ný „sería“ byrjar.

A1 – Bw1 – 2A1b – 2Bw1b – o.s.frv.
2A1b er gamla yfirborðið. A1 og Bw1 kom með skriðunni.

Þýðir lítið að nota b-kerfið hérlendis

Question 17

Hvað táknar það þegar tveir hástafir eru notaðir til að merkja sama jarðvegslagið?

T.d. AB og BA

Answer 17

Þegar jarðvegslag hefur einkenni tveggja laga þá eru báðir stafir notaðir saman. Mest áberandi einkennin sett fremst.

AB = Gamalt yfirborðslag með miklum leir.
BA = B-lag með mikið af lífrænum efnum

Question 18

Sniðlýsingar gefa nánari lýsingu á hverjum flokki jarðvegssniða.
Hverjar eru sniðlýsingarnar?

Answer 18

1. Litur
2. Kornastærð
3. Bygging
4. Samloðun
5. Rætur
6. Grámaeinkenni
7. Annað
8. Lagmót

Question 19

Hvernig er litnum lýst?

Sniðlýsingar

Answer 19

Samkv. Musell Litakerfinu

Hverjum lit er skipt í þrennt:
Hue er hlutfall Guls (Yellow) og Rauðs (Red) lits. Hver hlutfall hefur sitt YR-gildi samkv. litakerfinu.
Value táknar hversu ljós eða dökkur liturinn er. Er fyrir framan skástrik.
Croma hversu „saturated“ liturinn er. Er fyrir aftan skástrik.

T.d. 10YR 3/2

Question 20

Hvernig er kornastærð lýst?

Sniðlýsingar

Answer 20

Samkv. kornastærðarþríhyrningnum.

Question 21

Hvernig er byggingu lýst?

Sniðlýsingar

Answer 21

Eftir því hvernig kornin raðast saman og mynda einingar.

Dæmi: Kornótt (Granular), Plötulaga (Platy), o.s.fr.

Question 22

Hvernig er samloðun lýst?

Sniðlýsingar

Answer 22

Samkv. stöðluðum skölum.
Mismunandi skalar fyrir þurran (dry), rakan (moist) og blautan (cemented) jarðveg.

Sjá rakan jarðveg á mynd:

Question 23

Hvernig er rótarmagni lýst?

Sniðlýsingar

Answer 23

Með fjölda og stærð.
T.d. fáar mjóar, margar þykkar, margar mjóar o.s.fr.

Question 24

Hvernig er lagamótum lýst?

Sniðlýsingar

Answer 24

Eftir einkennum og lagamótum.

Einkenni: T.d. slétt eða bylgjótt lög.
Lagamót: T.d. skörp eða stígandi.
(Mjög skörp - Skörp - Skýr - Stígandi - Óljós)