week 12 hc Flashcards
wat is de functie van de prostaat
de prostaat maakt ejaculaat dmv eiwit PSA
Hoe meer prostaatweefsel, hoe hoger PSA waarde in het bloed
wat vind je bij de apex en basis van prostaat
apex: urethrazijde van de prostaat
Basis: blaaszijde van de prostaat
wat zijn de top 3 prostaataandoeningen
Benigne Prostaat Hyperplasie (BPH)
Prostatitis
Prostaatcarcinoom
hoeveel prostaatkanker per jaar in nl
13.000 patienten per jaar
waardoor toename incidentie prostaatkanker
- Dubbele vergrijzing
-Toename checkups en screening
hoe worden prostaatkanker patienten gezien
klein deel symptomatisch (pijn, hematurie, paraneoplastisch)
Helft bij toeval: Mictieklachten
Helft door screening/ check ups
wat is de kans dat iemand prostaatkanker heeft
de leeftijd - 10 in procenten
hoe kan je prostaatkanker detecteren
- psa test (verhoogd bij PBH, pca en prostatitis)
- rectaal toucher
- transrectale echo (prostaatvolume meten)
- prostaatbiopt (indicatie als kans op tumor groter dan 12.5-20% en kans op aggresiviteit groter dan 4-7%)
wat geeft de 1ste en 2de getal aan in gleason score?
1e getal: meest voorkomende groeipatroon
2e getal: ook gezien maar minder
Totaalscore: 1e + 2e getal. Hoe hoger hoe agressiever.
wat zijn de voor en nadelen van screening
nadelen:
Eerder ontdekken = eerder patiënt, eerder anxiety
Eerder behandelen = eerder en langer bijwerkingen
voordeel
vermindert het risico op gemetastaseerde ziekte en hierdoor verminderde kans op prostaat kanker sterfte
wat kan huisarts doen bij verdenking PCA
rectaal toucher, psa meting bloed en risicocalculatie via digitale rekenmodule (prostaatvolume, etniciteit, familieanamnese, comorbiditeit, levensverwachting)
hoeveel % van pca is indolent
50%
wat zijn risicofactoren voor agressieve tumor
- Gleasonscore / ISUP (belangrijkst)
- cribriforme en intraductale groeipatronen
- Hoogte PSA
- Stadium:T2 of T3 of T4(DRE en MRI)
- Aantal pos biopten
- Aantal mm tumor in biopt
wat geven de verschillende t-stadia aan in prostaat
T1: geen tumor gevoeld wel toevallig gezien door bioptie of echo
T2 tumor voelbaar
T3 grote tumor voelbaar
T4 tumor in endeldarm of blaas (erg groot) -> plasklachten
wat geeft verhoogde kans op metastasen?
psa groter dan 2
gleason groter dan 4+3
stadium t3 of hoger
cribriforme en intraductale groeipatronen
wat zijn verbeteringen in prostaatkanker opsporing
- risicocalculatie
- beter onderscheid indolent
- Stadiërende scans (PSMA)
wanneer worden stadierende scans gemaakt
alleen bij hoog risico patienten met kans op metastasen
welke type stadierende scans zijn er
Botscan
CT thorax/abdomen
MRI (bij neurogene schade verdenking)
PSMA PET CT
wat zijn bijwerkingen van de behandelingen bij pca
Erectiele dysfunctie (‘impotentie’) 30-100 %
Stress-incontinentie 10-50 %
Urgeklachten
Urethrastrictuur
Radiatie-proctitis/-cystitis 5-10 %
Fistels (1%)
Mortaliteit (<1%)
hoe heet uitstellen van palliatie
watchful waiting
hoe heet uitstellen van curatie
active surveillance
(indicatie bij Gleason 3+3/3+4, laag PSA, T1-T2)
wat zijn curatieve opties bij pca
- radiotherapie of radicale prostatectomie
-andere methodes zoals HIFU, protonen of cryotherapie
wat doe je bij een recidief pca
salvage behandelingen met poging te genezen
wat voor palliatieve opties zijn er voor pca
hormoontherapie met ADT (androgeen deprivatie therapie, middels chemische of operatieve castratie
hoe lang werkt hormoontherapie
18 maanden (hoe lager gleason score, hoe langere werking)
wat zijn de bijwerkingen van ADT
minder energie, opvliegers, BMI +, osteoporose, minder libido
wanneer wordt hormonale therapie + chemo gegeven
patienten met bot of viscerale metastasen
combi geeft 13-17 maanden extra winst
behandeling: docetaxel met LHRH agonist
wanneer wordt hormoontherapie gegeven met radiotherapie
Bij beperkt aantal metastasen maar geen oligometastase-behandeling mogelijk
- Levenslang ADT en bestraling van de primaire tumor
- Levert mogelijk een extra jaar op.
- Combinatie met Enzalutamide
wanneer spreek je van macroscopische hematurie
bloed te zien bij ontlasting (direct doorverwijzen)
kans maligniteit 15-28%
wanneer spreek je van microscopische hematurie
3 ery’s / gezichtsveld, 2x bepaald
(niet direct doorverwijzen)
kans maligniteit minder dan 2%
welke 2 oorzaken zijn er van hematurie
- nefrologisch (dysmorfe erys)
-urologisch
hoe vaak komt blaaskanker voor
6600/jr
4x meer mannen dan vrouwen
5 jaars overleving met curatie is 50-55%
welke 2 typen blaaskanker zijn er
90% = urotheelca
8% = plaveiselca
25% van alle tumoren zijn invasief
wat zijn rf voor blaaskanker
-Bestraling kleine bekken
-Chronische UWI
-Verblijfskatheter
-Fenacetine (pijnstiller)
-mmuunsuppressie
-Cyclofosfamide (cytostaticum)
-Schistosomiasis (bilharzia)
-ROKEN
-balkan nefropathie
-chemicalien door werk
wanneer wordt urinecytologie gedaan
Alleen gedaan bij hooggradige blaaskanker als checkup
wat voor beeldvorming wordt gedaan
Echografie nieren
UCS = urethrocystoscopie
CT-urinewegen
hoe wordt de therapie bepaald voor blaaskanker
TUR (transurethrale resectie) en blaasbiopt
hoe behandel je niet spierinvasief UCC
TUR met adjuvante intravesicale spoelingen: bestaat uit chemo en imuuntherapie
wanneer worden onderhoudsspoelingen gegeven
Onderhoudsspoelingen:
- Low-risk: geen spoelingen
- Intermediate met hoge recidief frequentie: MMC
- High-risk: re-TUR en aansluitend BCG 1-3 jaar
wanneer wordt een re-TUR gedaan
Bij Ta/T1G3 urotheelcarcinoom
wat betekent t1 en t2
T1 = invasie van de lamina propria
T2 = invasie van de musculus detrusor
wat is de chirurgische behandeling voor spierinvasief urotheelcarcinoom
radicale cystectomie en urinedeviatie (bricker, indiana pouch en neoblaas)
wanneer kies je voor een neoblaas
- Gemotiveerde patient
- jonger dan 75 jaar
- Adequate nierfunctie
- Vermogen zelfkatheterisatie
- Blaashals/UP tumorvrij
- Geen radiotherapie bekken gehad
wat zijn complicaties van urinedeviaties (Bricker, indiana pouch, neoblaas)
Postoperatief
- Ileus
- Wondinfectie
- UWI
- Abces
- Trombo-embolisch
Lange termijn
- Parastomale hernia
- Metabole acidose
- Nierinsufficiëntie
- Ureterstenose
- Littekenbreuk
waarom neoadjuvant chemo gegeven
- altijd bij lokale behandeling
- Absolute overlevingswinst van 6% na 10 jr
- Verdubbelt kans op vrij van tumor
welke patienten kunnen geen cisplatin krijgen
1 op 3 blaaskanker patiënten vanwege
slechte nierfunctie, CV status, gehoorstoornissen, polyneuropathie
wanneer inductie chemo
- Locoregionaal lymfogeen gemetastaseerd
- Primaire tumor met klinisch stadium T4
- Cisplatin of carboplatin-based
wanneer palliatieve chemo
Palliatief:
- mediane survival van 8 naar 14 maanden
- Cisplatin of carboplatin-based
→ goede performance, geen anemie, geen lever of botmeta’s
PLAVEISELCELCARCINOOM VAN DE BLAAS IS CHEMORESISTENT
wanneer doe je radiotherapie
Radiotherapie alleen = inferieur aan radicale chirurgie
Voor patiënten die niet geopereerd kunnen worden
brachytherapie bij:
- Solitaire tumor < 5 cm
- Klinisch stadium T2N0M0
- Geen bijkomend CIS
- Tumor niet op blaashals of trigonum
welke imuuntherapie kan gegeven worden
1e lijns therapie indien Cisplatin-unfit en PDL1+
2e lijns therapie in M+ setting: responspercentage 25%
waar staat PSA eigenlijk voor
tumor volume
waarvoor worden 2d cellijnen gebruikt
gekeken naar groeiontwikkeling van de tumor
waarvoor worden er 3d cellijnen gebruikt
voornamelijk bij complexe tumoronderzoek
wat is een veelvoorkomende afwijking bij prostaatkanker
TMPRSS2-ERG fusiegen (erg is oncogen en tmprss is promotor)
activatie door androgenen
wat is de werking van 5-alfareductaseremmers
omzetten van testosteron in DHT (dihydrotestosteron)
wat is de behandeling van prostaatkanker
androgeendepletie: door anti-androgenen of 5-alfareductaseremmers
waardoor ontstaat castratie resistentie
- ontstaan van een androgeenreceptor variant
-androgeenreceptor amplificatie - adnrogeenreceptor bypass
wat is PSMA
PSMA is een membraan op prostaatcellen
