Vika 5 (Stefanía)

Question 1

Hvað er að gerast á þessari mynd ?

Answer 1

• Á myndinni má sjá vatnsflöt með þurru rými fyrir ofan
• Vatn gufar upp í rýmið og er því ekki lengur þurrt heldur inniheldur vatnsgufu
• Vatnssameindirnar í gufunni rekast á vatnsyfirborðið og þéttast, þeim mun meira sem fleiri sameindur eru á gufuformi.
• Sem meiri hiti er í rými því fleiri vatnsgufumoliculum komast fyrir.

Question 2

Hvernær getum við sagt að gufa sé mettuð ?

Answer 2

Þegar þessi tvö ferli (uppgufun og þétting) hafa náð jafnvægi gufar jafnmikið upp og þéttist á hverju augnabliki og þá hættir styrkur vatnsgufu að aukast og segjum að gufan sé mettuð

Question 3

Rakamettað loft ?

Answer 3

Þegar rými er upphaflega loftfyllt og vatnsgufa gufar upp í loftið þá tölum við um að loft sé rakamettað.

Question 4

Mettun er hitaháð
Rétt eða rangt?

Answer 4

Rétt

Question 5

Útskýrðu ferli uppgufunar, þéttingu og mettingar :

Answer 5

• Vatnsflötur með þurru rými fyrir ofan
• Vatn gufar upp í rýmið og þá er það ekki lengur þurrt heldur inniheldur vatnsgufu
• Vatnssameindir í gufunni rekast á vatnsyfirborðið og þéttast, þeimmun meira sem fleiri sameindir eru á gufuformi
• Þegar þessi tvö ferli hafa náð jafnvægi gufar jafnmikið upp og þéttist á hverju augnabliki
• Þá hættir styrkur vatnsgufu að aukast og segjum að gufan sé mettuð

Question 6

Hvaða mælikvarðar eru á vatnsgufumagn í lofti ?

Answer 6

Eðlisraki (eiginlegt rakainnihald, breytist ekki þó rúmmal breytist)
Rakastig (hlutfall gufuþrýstings og mettunarþrýstings)

Question 7

Til að breyta rakastigi án þrýstibreytinga þarf að ?

Answer 7

a) bæta við/fjarlægja vatnsgufu
eða
b) breyta hitastigi

Question 8

Þar sem rakastig er lægst eru eyðimerkur : Rétt eða rang?

Answer 8

Rétt

Question 9

Því hlýrra sem loftið er því meiri vatnsgufu getur það innihaldið : Rétt eða rangt?

Answer 9

Rétt

Question 10

a) Ef hiti hækkar þá …. ?
b) Ef hiti lækkar þá…. ?
c) Ef mettun …?

Answer 10

a) Þá lækkar rakastig
b) þá hækkar rakastig
c) þétting vatnsgufu (við þéttingu vatnsgufu myndast vatnsdropar, sem stundum stækka og mynda regndropa.

Question 11

RH er háð hverju? nefndu dæmi :

Answer 11

Rakainnihaldi lofstins og hitastigi loftsins
Dæmi : Rakamagn breytist lítið yfir daginn en hitasveiflur breyta rakastigi
Annað dæmi : Tvær misheitar súlur með sama rakamagni en ólíku ragastigi því mettunarþrýstingur er ólíkur

Question 12

Hvaða ferli valda mettun ?

Answer 12

1. Vatnsgufu bætt við loftið
2. Köldu lofti blandað við hlýrra, rakt loft
3. Hiti lækkaður að daggarmarki

Question 13

Lýstu innrænum hitabreytingum ?

Answer 13

• Ómettaður loftpakki sem rýs, þennst út og kólnar með þurrinnrænum hraða 10°C/km
• Þegar hann nær mettun, fer vatnsgufa að þéttast, ský myndast og dulvarmi losnar úr læðingi = þetta dregur úr kólnun
• Í framhaldi, fellur hitinn í loftpakkanum samkvæmt votinnrænum hitabreytingum 6°C/km

Question 14

• Þegar loft ÞJAPPAST saman, HITNAR það
• Þegar loft ÞENNST út, KÓLNAR það
• HLÝTT LOFT RÍS, en þar sem loftþrýstingur veldur því að ÞAÐ ÞJAPPAST SAMAN OG HLÝNAR

Hvaða hitabreytingar verða til við þessa ferla?

Answer 14

Hitabreytingar sem verða við þessa ferla eru kallaðar
- Þurrinnrænar og votinnrænar

Question 15

Dögg ?

Answer 15

Þétting á yfirborði v/kólnunar

Question 16

Hrím ?

Answer 16

Ískristallar

Question 17

Frosin dögg ?

Answer 17

Þunnur glær ís

Question 18

Frostreykur ?

Answer 18

Blöndun af köldu lofti ofan í hlýrra, rakt loft

Question 19

Útgeilsunarþoka ?

Answer 19

Kólnun við yfirborð að daggarmarki vegna langbylgjuútgeislunar = Dalalæða

Question 20

Aðstreymisþoka ?

Answer 20

Fremur hlýtt, rakt loft berst yfir kaldara yfirborð, myndast líka gjarnar þar sem hlýjir og kaldir hafstraumar eru nálægt hvor öðrum

Question 21

Uppstreymisþoka (fjallaþoka) ?

Answer 21

Innræn kólnun þegar loft streymir upp “litlar” brekkur

Question 22

Nefndu 4 dæmi um gufun ?

Answer 22

1. Uppgufun
2. Útgufun
3. Raungufun
4. Gnóttargufun

Question 23

Hverjar eru kvarða hreyfingarnar í andrúmslofti ?

Answer 23

1. Míkrókvarði - m (sek til mín)
2. Miðkvarði - km (1/2 klst til nokkrar klst)
3. Lægðakvarði - 1000km (klst til dagar)
4. Stórkvarði - 5000km (dagar til vikur)

Question 24

Snúningur jarðar verður til þess að hringrásarkerfin verða þrjú, hver eru þau ?

Answer 24

1. Hadley hringrásin - norðar og sunnan miðbaugs = bein hringrás
2. Ferrel hringrásin - á miðlægum breiddargráðum = óbein hringrás
3. Heimskauta hringrásin - við pólsvæði jarðar = bein hringrás

Question 25

Hadley hringrásin flytur vatnsgufu frá heittempruðum svæðum og Ferrel hringrásin flytur mikinn varma frá miðbaugssvæðum : Rétt eða Rangt

Answer 25

Rangt Einmitt öfugt : - Hadley hringrásin flytur mikinn varma frá miðbaugssvæðum - Ferrel hringrásin flytur vatnsgufu frá heittempruðu svæðunum

Question 26

Lýstu Hadley hringrásinni :

Answer 26

- Mikið hitauppstreymi og úrkoma við miðbaug - Nærri veðrahvörfunum flæðir loftið til norðurs og suðurs

Question 27

Lýstu Ferrel hringrásinni :

Answer 27

- Loftið berst nærri yfirborði til norðausturs og tekur í sig raka við uppgufun - einkum yfir hafi - Við meginskilin rís loftið m.a. vegna lægðamyndunar og úrkoma fellur - losun dulvarma

Question 28

Lýstu heimskauta hringrásinni :

Answer 28

- Að hluta til berst loft í átt til póla í háloftum við meginskilin - Við kælingu leitar það niður - Kalt loft leitar frá pólsvæðum vegna þunga síns

Question 29

Bylgjur í háloftavindum leiða til samleitni eða sundurleitni í hraðasviðinu, sem getur valdið .....?

Answer 29

Hæða eða lægðamyndun við yfirborð

Question 30

Á okkar svæði : a) þar sem vindur blæs suðurs er....? b) Þar sem vindur blæs norðurs ...?

Answer 30

a) er kalt heimskautaloft flutt suður á bóginn b) Flyst hlýrra og rakara loft norður á bóginn

Question 31

Monsún vindakerfi ?

Answer 31

- Er árstíðabundið vindakerfi - Mest áberandi í Asíu og Afríku - Stjórnast af staðvindamótum þar sem staðvindarnir blása saman.

Question 32

Fallvindur (Katabatic wind) ?

Answer 32

- Vindur sem streymir vegna þyngdarkrafts "kaldur" - Kalt loft er þyngra en hlýtt loft - Hefur mismunandi nöfn eftir svæðum

Question 33

Santa Ana vindar ?

Answer 33

- Þekktir fyrir þurrt og hlýtt/heitt loft - Kynda undir skógarelda, stundum kallaðir "vindar djöfulsins" í S-Kaliforníu

Question 34

Hnúkaþeyr ?

Answer 34

- Hlýr vindur af fjöllum

Question 35

Hvað sýnir þessi mynd okkur ?

Answer 35

Þetta er tunglmynd í hvassri sunnanátt Sýnir okkur : - Skýjabakka yfir suð-og vesturlandi - Bjart á köflum norðanlands og austanlands - Skýjafarið sýnir einnig fjallabyljgur yfir landinu - Göt í skýjum gefa til kynna niðurstreymi af þurru lofti

Question 36

Sólfarsvindur ?

Answer 36

- Algengt fyrirbæri við strendur þegar sól er hátt á lofti

Question 37

Hvers vegna myndast frekar ský yfir fjalllendi ?

Answer 37

Vegna uppstreymis "dalvinds"

Question 38

Ský eru samansett úr ?

Answer 38

Örsmáum vatnsdropum, ískristöllum eða blöndu af báðu

Question 39

Ský myndast þegar :

Answer 39

- Að vatnsgufu er bætt við loftið - Blöndun af hlýju, röku lofti og kaldara lofts - Loft rýs og verður mettað vegna innrænnar kólnunar og þéttingar (algengast)

Question 40

4 meginástæður fyrir lóðréttri hreyfinu lofts ?

Answer 40

1. Létt loft rís, þungt fellur : skúra - og éljaklakkar 2. Uppstreymi á veðraskilum : Tveir loftmassar með mismunandi þéttleika mætast og annar er þvingaður til að streyma ofan á hinn. 3. Uppstreymi v/fjalla : Loft á hreyfingu er þvingað upp á við vegna fjalllendis 4. Samstreymi : Lostmassar streyma saman og eru báðir þvingaði upp á við

Question 41

Óstöðugt loft ?

Answer 41

Loftpakkinn hedur áfram að rísa ef hann byrjar að rísa upp

Question 42

Stöðugt loft ?

Answer 42

Loftpakkinn reynir að komast aftur í sömu hæð og hann var í fyrir þvingaða lyftingu.

Question 43

Hitfallandi mældur í lofthjúpi getur sagt hvort loft er stöðugt eða óstöðugt : Rétt eða rangt?

Answer 43

Rétt

Question 44

Hvenær myndast ísský ?

Answer 44

Þegar hitinn er í <-20°C (eingöngu ískristallar)

Question 45

Skýjum er skipt niður í flokka, hverjir eru þeir ?

Answer 45

1. Bólstrar : Einstök ský, hnhoðrar eða bólstrar, oft með flatan botn sem gefur til kynna þættihæð 2. Skýjabreiður : Víðáttumikil ský, lítil lóðrétt hreyfing 3. Ísský : Hæstu ský, fjaðurkennd, eingöngu úr ís 4. Úrkomuský : ský sem úrkoma fellur úr

Question 46

Hvort skýjið er gráblika ?

Answer 46

Hægra meginn - með engum baug

Question 47

Hvor myndin sýnir blikuhnoðra ?

Answer 47

Hægra meginn