Quizlet

Question 1

Hvað snýst veðurfarsfræði um?

Answer 1

Hvað knýjar ferlin áfram
t.d. hvaða ferli veldur flóðum

Question 2

Hvað skoðar veðurfræði?

Answer 2

Skoðar lofthjúpinn og ferla í honum t.d. ský, úrkomumyndun, eldingar og vind.

Question 3

Hvað skoðar veðurfarsfræði?

Answer 3

Skoðar sömu og veðurfræði (ský, úrkomumyndun, eldingar og vind) ferla en á lengri tímakvarða
Einnig hluti tengt loftslagi - td geislun, staðsetning jökla,

Question 4

Lofthjúpurinn

Answer 4

Gas sem umlykur jörðina og deyr út. Gerir allt líf mögulegt.
Vistkerfin háð tilvist lofthjúpsins.
Verndar gegn skaðlegri geislun

Question 5

Samsetning lofthjúpsins :

Answer 5

• Nitur 78%
• O2 21%
• Ar 0.93%
• Restin eðallofttegundir sem taka ekki þátt í efnahvörfum - h2o, co2, ch4(metan), o3 (óson)

Question 6

Afhverju er himininn blár?

Answer 6

Blátt ljós hefur styðstu bylgjulengdina.
Þegar við horfum til himins skynjum við ljós sem dreifst hefur af sameindum í lofthjúpnum, breytt um stefnu og lent á augum okkar. Bláar ljóseindir yfirgnæfa þær rauðu í stefnubreyttu geislunum, svo við skynjum bláan lit. Ljósið frá himninum er upphaflega hvítt sólarljós sem hefur síðan dreifst frá sameindum lofthjúpsins. Bláa ljósið, sem er hluti hvíta ljóssins, dreifist miklu meira en annað og því er himinninn blár.

Question 7

Gróðurhús :

Answer 7

• Koma í veg fyrir að heita loftið sleppir.
• Hita það sem er fyrir innan og það geislar frá sér.
• Glerið hleypir þessari geislun ekki svo auðveldlega út - hitnar meira
• Þetta gerist líka í lofthjúpnum
• Auðvelara fyrir sólarljós að komast í gegnum hjúpinn sem sýnilegt ljós heldur em þegar það er búið að breytast í ósýnilegt ljós - varma

Question 8

Vörn gegn útfjólublárri geislun :

Answer 8

• O gleypir útfjólubláa geislun efst
• O2 næst
• Og Óson næst jörðinni - þar sem að útfjólubláa geislunin myndi hafa mestu áhrifin

Question 9

Vatnsgufa :

Answer 9

Mestu megni í lofthjúpnum undir 5km hæð.
Vatn í lofthjúpnum er varla meira en 10 daga.
Myndar ský.
Gróðurhúsalofttegund - mjög öflug

Question 10

Ský :

Answer 10

Er vatn í dropaformi - vatngufa sem er búin að þéttast.

Question 11

Gróðurhúsalofttegundir :

Answer 11

Óson O3
Metan CH4
Vatnsgufa H2O
CO2

Question 12

Agnir í lofthjúpnum :

Answer 12

Úðaagnir : minnstu agnirnar
-myndast við náttúrulegt ferli og af manna völdum
-hreinsaðar úr lofthjúpnum
-mynda mengun

Question 13

Náttúruleg mengun :

Answer 13

Eldgos, skógareldar, sandstormar, öldurhafsins -salt og jarðhiti.

Question 14

Agnamengun af mannavöldum :

Answer 14

Bruni kola og timburs, olíu, umferð, efnaiðnaður og sorphaugar - bruni úrgangs
Hérlendis - mikið ryk sem fýkur og myndar mengun.

Question 15

Þéttleiki lofts :

Answer 15

Massi á rúmmetra
lofthjúpurinn hefur engin velskilgreind efri mörk

Question 16

Loftþrýstingur :

Answer 16

Fellur með hæð
-eðlismassi og þéttleiki fellur líka með hæð
-meira af loft neðst niðri
-kraftur/flatarmál
-þungi loftsúlunnar fyrir ofan okkur, ef við löbbum upp á fjall veður loftsúlan minni fyrir ofan
-loftþrýstingur fellur með hæð

Question 17

Hvolf andrúmsloftsins :

Answer 17

Veðrahvolf
Veðrahvörf
Heiðhvolf
Miðhvolf
Hitahvolf

Question 18

Veðrahvolf :

Answer 18

10-17km hæð
Hæst í hitabeltina, lægst við pólana
Veður gerist þarna
Sólin hitar yfirborðið og yfirborðið hitar loftið - hitnar megnið af loftinu
Ekki stöðugt - loft vill rísa
-nær öll ský er að finna í veðrahvolfinu

Question 19

Heiðhvolf :

Answer 19

Hækkar hiti með hæð
Þarna er ósonið
Stöðugt - loft vill oftast ekki rísa nema þegar mjög mikill þrýstingur er eins og td eldgos sem kýlir loftið upp
Glitský - mjög neðarlega í heiðhvolfinu - ísský

Question 20

Miðhvolf :

Answer 20

50-80km - fyrir ofan óson lagið
hiti lækkar með hæð

Question 21

Hitahvolfið :

Answer 21

Hiti hækkar með hæð.
Eigilega ekkert loft eftir

Question 22

Hiti :

Answer 22

Hreyfing mólikúla
Hreyfiorka sameindanna

Question 23

Raki :

Answer 23

Þegar vatn gufar upp í lofthjúpinn og ekki hægt að koma fyrir nema ákv magni þar
Getur bara haldist sem vatnsgufa í ákv magni
Ef hún er heit ferðast hún hraðar
Hvað er loftið nærri því að vera mettað
Hlutfall vatnsgufu þrýstings af mettunar vatnsgufuþrýstingi

Question 24

Daggarmark :

Answer 24

Hitastigið sem þarf að lækka hitann til að fá RH(rakastig) 100% fyrir óbreyttan þrýsting

Question 25

Loftþrýstingur :

Answer 25

loft blæs frá miklum þrýstingi að minni
loft rís þar sem þrýstingur er lágur og sekkur þar sem þrýstingur er hár
Myndast oftaast ekki ský þegar loft hnígur

Question 26

Rafsegulbylgjur :

Answer 26

ferðast á ljóshraða
hafa bygljulengd og útslag
skiptar í tvennt
-rafsegulsviðið
-segulsviðið
gamma
röntgen
útfjólublá geislun
sýnilegt ljós
nær innrautt ljós
innrautt ljós
örbylgja
útvarpsbylgjur

Question 27

Svarthlutur :

Answer 27

Hlutur með fullkominni útgeislun

Question 28

sólgeislun :

Answer 28

Geislar lang mest á mjög þröngu bili

Question 29

Sólarfastinn :

Answer 29

Rafsegulorkan sem sólin gefur frá sér minnkar ekki með fjarlægð frá sólinni.
Því lengra frá sólinni yfir því stærra svæði dreifist geislunin og styrkurinn minnkar því
sólarfasti: 1361 w/m2

Question 30

Tvennt sem hefur áhrif á orku og orkustreymi í lofthjúpnum :

Answer 30

Sólarorka og snúningur jarðar
-þarf að færa hita á nilli svæða, erfiðara að færða hita ef plánetan snýst mjög hratt

Question 31

Möndulhalli :

Answer 31

23,5
- fjarlægð jarðarinnar frá sólu er breytilegur eftir árstíð,
ástæða árstíða

Question 32

Áhrif möndulhalla á sólgeislun við yfirborð :

Answer 32

1 : mislangur tími dags með sólgeislun,
2 : hornið sem sólgeislunin kemur inn með er mismunandi
3 : þykkt þess andrúmslofts sem sólgeislunin þarf að komast í gegnum er mismunandi

Question 33

Orka sem drífur lofthjúpinn :

Answer 33

Mestur hlutinn kemur óbeint - fyrst gleypt af yfirborði jarðar sem nýtir marga ferla að koma orkunni í lofthjúpinn

Question 34

Munurinn á tvísrun og gleypni :

Answer 34

Gleypni : ljóseindin hverfur og klemur aftur
Tvístrun : ljósið breytir um stefnu ogkannski tíðni - ekki gleypt

Question 35

Endurkast :

Answer 35

Geislun sem er endurvarpað án þess að hún sé gleypt

Question 36

Albedo :

Answer 36

H versu mikið af endurgeisluninni er gleypt
- eftir því sem hlutir eru ljósari þeim min meira endurvarpa þeir

Question 37

Dreifing :

Answer 37

• þegar ljós er endurkastað með sama styrk er það ódreift endurkast
• þegar ljósgeisla er aftur á móti endurkastað frá hlut sem margir veikari geislar í margar átti er það dreift endurkast eða dreifing

Question 38

Raleigh dreifing :

Answer 38

Dreifir bláu ljósi og beint áfram
-dreifir helst stuttri bylgju sem er blá

Question 39

Mei dreifing :

Answer 39

Dreifir hvítu ljósi
- er af völdum agna, fer eftir stærð þeirra

Question 40

Afhverju er himininn rauður í sólarsetri :

Answer 40

Þá er búið að dreifa bláa ljósinu svo mikið úr að við sjáum rautt,
sólin er að fara í gegnum lengri lofthjúp

Question 41

Jafnbylgjudreifing :

Answer 41

Skýjadropar sem eru stórir í samanburði við úðaagnir og gasmólikúl
-ský dreifa sólgeislun á öllum bylgjulengdum - virðast grá eða hvít
-mikilvægur hluti í orkujöfnuði jarðar því þau endurkasta hluta orku sólargeisla út í geim

Question 42

Varmabúskapur jarðar :

Answer 42

340 koma inn ca 100 komast út
80 gleypt í lofthjúpnum 24 sem speglast á yfirborði jarðar
161 gleyptur af yfirborði jarðar
- Lofthjúpurinn tvístrar sólarljósi, varmageislun co2 og vatnsgufan gleypa sólarljósi, hita og geisla frá sér

Question 43

Veður :

Answer 43

Munur á flutningi gleyptu sólarljósi og útgeislun

Question 44

Leiðni :

Answer 44

Á daginn : yfirborðið gleypir geislun og hitnar
Á nóttunni : kólnar
-myndast hitastigull milli yfirborðs og fyrstu cm jarðvegsins

Question 45

Lóðstreymi :

Answer 45

• Varmi fluttur með hreyfingum straumefnis
• Mólikúl færast úr stað : varmaflutningur

Question 46

Frjálst lóðsteymi :

Answer 46

Hitum loft yfir einhverju svæði og það rís - kalt loft inn til hliðanna og kælir á móti
-myndast stundum lítil ský

Question 47

Þvingað lóðsteymi :

Answer 47

Þegar straumefni er þvingað yfir eitthvern hlut eins og háa byggingu.

Question 48

Dulvarmi :

Answer 48

Orkan sem er þörf á til að breyta um fasa efnis
- Varminn getur dulist í efni og er svo leystur úr læðingi við fasaskipti
- Einkum fasaskipti vatns - bræðsluvarmi, uppgufunarvarmi, þétting

Question 49

Loftslagskerfið er knúið af:

Answer 49

Sólarorku

Question 50

Varmaflutningur frá hitabelti til hærri breiddargráða :

Answer 50

Lofthjúpurinn gerir megnið af varmaflutningnum

Question 51

Jafnvægi inngeislunar og útgeislunar :

Answer 51

Meiri inngeislun en útgeislun við hitabeltin
minni inngeislun við pólana en útgeislun
Hvorugur staður hitnar eða kólnar of mikið vegna varmaflutnings
hafið flytur varma í stórum hringrásum
munur er meiri á landi en sjó

Question 52

Áhrifaþættir heitadreifingar á jörðinni :

Answer 52

1. Breiddargráða
2. Hæð yfir sjávarmáli
3. Hringrásir í lofthjúpnum
4. Fjarlægð frá hafi
5. Hafstraumar
6. Staðbundnir þættir

Question 53

Áhrif gróðurs á hita :

Answer 53

Lægri daghiti
Hærri næturhiti
Minni hitasveifla

Question 54

Dægursveifla :

Answer 54

Heitast um hádegi,
ekki fyrr en að sólargesilunin hefur fallið nógu mikið þegar það hættir að hitan
heldur áfram að hitna á meðan sólin gefur meiri orku inn heldur en jörðin nær að losa frá sér°

Question 55

Gróðurhúsaáhrif :

Answer 55

Allt geislar varma
- sólin geislar frá sér varm aog hitar yfirborð jarðar
- yfirborðið geislar frá sér varma
- lofthjúpurinn gleypir varma og hitnar og geislar frá sér varma, út og beint niður á jörðina
- neðri partur lofthjúpsins hitnar og hitar yfirborðið = gróðurhúsaáhrif

Question 56

Horace Benedict de Saussure :

Answer 56

Fyrstur til að klífa mont blanc
-Fyrsti fjallaveðurfræðingurinn - afhverju er kalt á fjöllum

Question 57

Joseph Fourier :

Answer 57

Kom með kenninguna um hvort : þykkt lofthjúps skiptir máli?

Question 58

Eunice Newton Foot :

Answer 58

Kom með kenninguna : Co2 hitnar meira og er lengur að kólna en loft

Question 59

John Tyndall :

Answer 59

Samsetning lofthjúpsins skiptir máli ekki þykkt hans
-vatnsgufa og koldíoxíð eru mikilvægar gróðurhúsalofttegundir

Question 60

Svante Arrhenius :

Answer 60

Sænskur vísindamaður :
Hvað þyrfti að hækka mikið co2 til að það myndi myndast jökull í svíþjóð

Question 61

Angström :

Answer 61

Co2 áhrifin mettast
-mettunarmörkin: mældi hvernig CO2 gleypti innrautt ljós
rangt
lofthjúpurinn er mettaður við yfirborð en ekki uppi
HAfði vitlaust fyrir sér

Question 62

Callendar :

Answer 62

• var að hlýna mjög víða
• aukið magn co2
• sýndi gallana við mettunarmörkin

Question 63

Hullburt :

Answer 63

Reiknaði áhrif tvöföldunar styrks co2 í lofthjúpi sem væri í eðlilegu jafnvægi geislunar og lóðréttrar hreyfingar

Question 64

Revelle :

Answer 64

Geislavirku ísótóparnir festast í efsta lagi á hafinu

Question 65

Keeling :

Answer 65

Þróaði mælitæki sem gat mælt co2
sýndu augljósa aukningu

Question 66

Manabe og Wetherald :

Answer 66

Sönnuðu aukningu á co2
komin skýring á því hvernig co2 myndi hita yfirborðið

Question 67

Varmabúskapur jarðar :

Answer 67

Yfirborðið fær meiri varmageislun sem endurgeislun frá lofthjúpnum en sólinni

Question 68

Svarthlutargeislun :

Answer 68

Ljóseindir bera orku og því myndi hluturinn hitna þegar hann gleypir sífellt fleiri ljóseindir. Eina leiðin til þess að slíkur hlutur sé í jafnvægi við umhverfi sitt er ef hann geislar jafnmikilli orku frá sér og hann gleypir. Slík geislun, sem er varmageislun, kallast svarthlutargeislun og er háð hitastigi hlutarins.

Question 69

Aukning co2 í lofthjúpnum :

Answer 69

Fyrsta aukning gróðurhúsaáhrifa hefur mikið að segja en eftir það hefur það ekki jafn mikil áhrif

Question 70

Áhrif einstakra gróðurhúsalofttegunda :

Answer 70

Mismunandi - vinna mikið saman

Question 71

Mettun :

Answer 71

Þó að það sé mettað við yfirborð jarðar þá verður lofthjúpurinn gisnari eftir því sem ofar dregur
-búið að gleypa geislunina
-því lofthjúpurinn er svo gisinn getur geislun farið í gegn og ekki gleypt

Question 72

Aukning gróðurhúsalofttegunda aðallega vegna:

Answer 72

Þess að við erum að brenna jarðefnaeldsneyti

Question 73

Áhrif metans :

Answer 73

Hefur mjög mikil áhrif fyrstu árin en minnka svo og breytist í co2

Question 74

Hnattrænar breytingar á sjávarstöðu :

Answer 74

Mun hækka meira en gert var ráð fyrir
-bráðnun jökla
-óumflýjanlegt
-mun hækka um allt að meter, hugsanlega tvo
-sjorinn súrnar þegar co2 eykst, áhrif á lífverur, lækkar kalkmettun, skeljalífverur eiga erfiðara með að mynda skeljar

Question 75

Hlutfallsleg hlýnun :

Answer 75

Hlýnar mest yfir meginlöndum, minnst yfir úthöfum
Hlýnar mest nyrst á norðurhveli en annarsstaðar

Question 76

Hvar er landið að rísa ?

Answer 76

SA landi og inn til landsins

Question 77

Ef Grænland myndi bráðna :

Answer 77

Myndi sjávarstaða við grænland fellur og hækkar mest við miðbaug
Myndi ekki falla hérlendis, lækka sjávarstöðu

Question 78

Aðlögun að áhrifum loftslagsbreytinga :

Answer 78

Munu hafa áhrif á
-veitukerfi og orkugeira, samgöngur og atvinnuvegi
-skipulag þarf að taka tillit til sjávarstöðuhækkunar

Question 79

Loftslagsbreytingar hafa áhrif á náttúruvá :

Answer 79

-flóðahætta eykst
-aukin hætta á skriðuföllum
-aukin kvikuframleiðsla gæti leitt til fleiri og stærri eldgosa
-gróður og skógareldar

Question 80

Þrjú siðferðileg atriði tengd loftslagsbreytingum :

Answer 80

1. ríkar þjóðir og fátækar
2. núverandi kynslóð og komandi kynslóðir
3. mannskepnan á móti náttúrunni

Question 81

Loftþrýstingur :

Answer 81

Munur í loftþrýstingi knýr veður og vinda
-fjöldi af gasmólikúlum sem jörðin tosar til sín
-þungi ímyndaðar loftsúlu fyrir ofan okkur
-kraftur á einingaflöt - newton/m2 = pascal

Question 82

Pascal :

Answer 82

uppgötvaði að loftþrýstingur fellur með hæð

Question 83

Loftþrýstingur - sameindir :

Answer 83

Hraðinn er háður hita sameindanna og fjöldinn er nátengdur eðlismassanum(fjöldi á rúmmálseiningu)

Question 84

Gerðarjafna eða ástandslíking gas :

Answer 84

Þrýstingur er háður hita og eðlismassa
-Þrýstingur, hitastig og þéttleiki lofts allar háðar hver annarri

Question 85

Yfirborðsþrýstingur :

Answer 85

Þungi loftsins fyrir ofan okkur

Question 86

Þrýsitngur við sjávarmál :

Answer 86

Mikið notaður til að bera saman loftþrýsing á mismunandi stöðum
MSLP

Question 87

Þrýstingur miðað við hitastig :

Answer 87

Hærri í hita og lægri í kulda
Þegar gas er kælt skreppur það saman en þegar það er hitað þenst það út
-þrýstingsfall er meira í köldu lofti en hlýju

Question 88

Kraftar sem verka lárétt á loftið :

Answer 88

1 þrýstikraftur
2 svigkraftur
3 miðsóknarkraftur
4 viðnámskraftur

Question 89

Sýndarkraftar :

Answer 89

svigkraftur og miðsóknarkraftur
-kerfi sem er að snúast
-myndum ekki sjá þá ef jörðin væri ekki að snúast

Question 90

Þrýstistigull :

Answer 90

munur á þrýstingi
-þrýstimunur yfir ehv ákv fjarlægð
-lýsing á þrýstingskrafti

Question 91

Svigkraftur jarðar :

Answer 91

Loft sem er að snúast á yfirborði jarðar - hverfiþungi
kraftur sem stafar af því að við eruma ð lýsa hrefyingu á vökva á jörðinni - hefur ákv hverfiþunga - þegar maður færir hann milli breiddargráða er hann kominn í loft sem hefur annan hverfiþunga
-Svigkraftur er meiri með hraða

Question 92

Hverfiþungi :

Answer 92

Eykst í áttina að pólunum

Question 93

Geostrófískt flæði :

Answer 93

Flæði milli þrýstikrafts og svigkrafts
Lægð og hæð og þrýstikraft sem vill ýta lofti frá hæðarinnar til lægðarinnar, coriolis kraft sem vill fara þvert á hreyfinguna
-þegar þessir tveir eru í jafnvægi þá kallast þetta geóstrófískt flæði

Question 94

Miðsóknarkraftur :

Answer 94

Til þess að viðhalda hringhreyfingu. Ef að flæði er beint þarf ekki miðsóknarkraft
í lægðum er þrýstikraftur meiri enn coriolis og þá flæði hægara - öfugt í hæðum

Question 95

Coriolis kraftur :

Answer 95

Virkar alltaf þvert á hreyfinguna

Question 96

Viðnámslaus vindur í lofti :

Answer 96

Ofan yfirborðslags andrúmsloftsins eru:
-Þrýstikraftur og svigkraftur í jafnvægi og miðsóknarkraftur ef flæðið er sveigt
-FLæði eftir breiddargráðum: vestanvindar ríkjandi
-Flæði eftir lengdargráðum: bylgjumuunstur, norðan og sunnanvindar

Question 97

Kraftar sem verka lóðrétt á loftið :

Answer 97

Þyndarkraftur og þrýstikraftur
-vökvastöðujafnvægi
-gefa okkur vinda

Question 98

Hreyfingar lofts :

Answer 98

þrýsti, svig og viðnámskrafturinn spila saman þannig að loft streymir í spíral inn að svæðum með lágan loftþrýsting
-vindar blása í spíral út af svæðum með háum loftþrýstingi
-á norðurhveli blása vindar adnsælis í kringum lægðir en réttsælis í kringum hæðir (öfugt á suðurhveli)

Question 99

Loft í hæðum og lægðum :

Answer 99

Loft spíralar inn í lægðir og út úr hæðum. Lægðir eru miðja samstreymis á meðan hæðir eru miðja útstreymis í bæði hæðum og lægðum tekur loftstraumurinn tillit til viðnáms
-Hitamunurinn knýr þetta

Question 100

Samstreymi í lægð :

Answer 100

Lóðstreymi upp á við í miðju lægðarinnar
-innræn kólnun, mettan og þétting vatnsgufu í loftinu sem rís = ský og úrkoma

Question 101

Útstreymi í hæð :

Answer 101

Loft streymir út úr hæðarmiðju. Kalt, þurrt loft að ofan er dregið niður, hitar innrænt, þjappast saman = lækkandi rakastig, þurrt og heiðskýrt

Question 102

Varmaflutningur yfir á kaldari svæði :

Answer 102

Lofthjúpurinn flytur mest af varmanum
-coriolis krafturinn sveigir flæðið af leið
-endum með 3 hringrásir: hadley, ferrel og heimskautahringrásina

Question 103

Hadley hringrásin :

Answer 103

Heitt loft að sígur
kemur loftinu 30°og úr hitabeltinu

Question 104

Ferrel hringrásin :

Answer 104

kaotísk
-þar sem að það mætir heimskauta hringrásinni er oft mikill hasar
-skilin mjög óstöðug og færast til
-flytur vatnsgufu frá heittempruðu

Question 105

Heimskauta hringrásin :

Answer 105

Kalt loft sem sígur og rennur síðan út í áttina að heitari löndum og rís þegar það mætir heitara lofti

Question 106

Loftmassi jarðar :

Answer 106

• Rakir þegar þeir koma af hafi
• Continental þegar þeir koma frá landi

Question 107

Ástæða lægðagang við ísland :

Answer 107

Við skil loftmassa
-liggur nálægt mörkum kaldtempraða og heimsskauta loftmassa
-á þessum mörkum verða til lægðir með eigin veðraskilum

Question 108

Veðrabreytingar :

Answer 108

Skil á milli ólíkra loftmassa með ólíkan hita og raka

Question 109

Veðraskil :

Answer 109

• við skilin eru þvinguð lóðhreyfing lofts
• kaldir loftmassar eru þyngri en hlýir loftmassar

Question 110

Skilgreiningar veðraskil :

Answer 110

skilgreindir eftir því hvers konar loftmassi er á eftir þeim
-kuldaskil: kalt loft í framrás
-hitaskil: hlýtt loft í framrás
-kyrrstæð skil: lítil/engin hreyfing
-samskil: skil á milli tveggja kaldara loftmassa

Question 111

Kuldaskil :

Answer 111

kalt loft treðst undir hlýtt loft
-fara hraðar en hitaskil

Question 112

Hitaskil :

Answer 112

hlýtt loft streymir ofan á köldu lofti
-fara hægar en kuldaskil
-koma í kjölfar kuldaskila

Question 113

Samskil :

Answer 113

Þegar kuldaskil ná hitaskilum
-hlýtt loft nær ekki lengur til jarðar

Question 114

Hringrás vatns :

Answer 114

vatn gufar upp í lofthjúpinn, færist úr stað, þéttist og/eða frýs, fellur sem úrkoma.
Varðveitist sem yfirborðsvatn, í jöklum, jökulhverljum, sem grunnvatn, í hafinu og neðanjaraðra

Question 115

Raki í lofthjúpnum :

Answer 115

til þess að breyta um fasa þarf að setja inn orku eða skila orku
-dulvarmi: skila orku

Question 116

Uppgufun, þétting og metting :

Answer 116

Þegar vatn gufar upp fara mólikúlinn upp í rýmið fyrir ofan þannig að það er ekki lengur þurrt
-eftir því sem það er meiri uppgufun þeim mun meiri mólikúl fyrir ofan og þeim mun meiri líkur á að þær þéttist og ná mettun

Question 117

Mettun ;

Answer 117

eiginleiki vatnsgufu
-ef mettun á sér stað við tilteknar aðstæður er magn vatnsgufu eins mikið og það getur orðið og gufuþrýstingurinn kallaður mettunarþrýstingur = hámarksraki. vex með hita
-loft telst mettað af raka þegar það getur ekki tekið við nýjum vatnsmólikúlum án þess að losa sig við jafn mörg mólikúl vatnsgufu við þéttingu
-mettun er háð mettunarþrýstingi

Question 118

Mæla vatnsgufu :

Answer 118

Eðlisraki = gr af vatnsgufu á kg af lofti
rakastig = % af hámarksraka - hversu nærri því er loftið að vera mettað
-bæði háð rakamagni og hita
-meiri vatnsgufa eftir því sem loftið er hlýrra

Question 119

Til að breyta rakastigi án þrýstingsbreytinga :

Answer 119

Þarf að :
a) bæta við/fjarlægja vatnsgufu
b) breyta hitastigi
dögg myndast við yfirborð - yfirborðið er orðið svo kalt að það hefur náð að þéttast

Question 120

Hvar er eðlisraki mestur ?

Answer 120

Við miðbaug - fellur við pólana

Question 121

Hvar er rakastigið mest?

Answer 121

-rakt í hitabletinu
-þar sem rakastig er lægst eru eyðimerkur

Question 122

Raki í andrúmsloftinu :

Answer 122

Því hlýrra sem loftið er því meiri vatnsgufu getur það innihaldið
-rakastig segir til um hve langt frá mettun loftið er

Question 123

Hiti og eðlisraki :

Answer 123

ef hiti hækkar lækkar rakastigið
ef hiti lækkar hækkar rakastigið
ef mettun: þétting vatnsgufu
-við þéttingu vatnsgufu myndast vatnsdropar sem stundum stækka og mynda regndropa

Question 124

Ferli sem valda mettun :

Answer 124

• vatnsgufu bætt við loftið
• köldu lofti blandað við hlýrra, rakt loft
• hiti lækkaður að daggarmarki

Question 125

Skýja og ískjarnar :

Answer 125

Vatnsdrægnar agnir sem hjálp0a til við myndun skýjadropa og ískristalla

Question 126

Innrænar hitabreytingar :

Answer 126

-þegar loft þjappast saman hitnar þaðð
-þegar loft þenst út kólnar það
-hlýtt loft rís en þar sem loftþrýsting rlækkar þá þenst loftið úr og kólnar
-kalt loft sekkur, en aukinn þrýstingur veldur því að það þjappast saman og hlýnar
Köllum þessar hitabreytingar þurrinnrænar(ómettað loft) og votinnrænar (mettað loft)

Question 127

Innrænar breytingar :

Answer 127

ómettaður loftraki sem rýs, þenst úr og kólnar með þurrinnrænum hraða
-þegar hann nær mettun fer vatnsgufa að þéttast, ský að myndast og dulvarmi losnar úr læðingi - dregur úr kólnun
-hitinn fellur í loftpakkanum skv votinnrænum hitabreytingum

Question 128

Dögg :

Answer 128

þétting á yfirborði vegna kólnunar

Question 129

Hrím :

Answer 129

hélun
vatnsgufa -> ískristall

Question 130

Frosin dögg :

Answer 130

þunnur glær ís

Question 131

Frostreykur :

Answer 131

Blöndun af köldu lofti ofan í hlýrra, rakt loft

Question 132

Aðstreymisþoka :

Answer 132

Fremur hlýtt rakt loft berst yfir kaldara yfirborð. myndast líka þar sem hlýir og kaldir hafstraumar eru nálægt hvor öðrum = austfjarðarþokan

Question 133

Útgeislunarþoka :

Answer 133

Kólnun við yfirborð að daggarmarki vegna langbylgjugeislunar = dalalæða

Question 134

Uppstreymisþoka :

Answer 134

Innræn kólnun þegar loft streymir upp litlar brekkur

Question 135

Útgufun :

Answer 135

Frá plöntum - missa raka upp í loftið

Question 136

Raungufun :

Answer 136

Magn árlegrar uppgufunar og útgufunar
-Köld og þurr vistkerfi hafa lága árlega raungufun
-Heit og rök svæði hafa mikla raungufun

Question 137

Gnóttargufun :

Answer 137

Möguleg raungufun
-ef maður hefði nógu mikinn raka, hversu mikil gæti raungufun verið
-miðað við gnægð af raka

Question 138

Ský :

Answer 138

samsett úr örsmáum vatnsdropum, ískristöllum eða blöndu af báðu
Myndast þegar:
-að vatnsgufu er bætt við loftið
-blöndun af hlýju, röku lofti og kaldara lofts
-loft rís og verður mettað vegna innrænnar kólnunar og þéttingar

Question 139

4 megin ástæður fyrir lóðréttri hreyfingu lofts :

Answer 139

1. létt loft rís, þungt loft fellur
2. uppstreymi á veðraskilum
3. uppstreyma v/ fjalla- loft sem flæðir yfir fjall
4. samstreymi - loftmassar streyma saman og eru báðir þvingaðir upp á við

Question 140

Hvað takmarkar ris í lofthjúpnum :

Answer 140

Einkum stöðug lög með lítilli lóðhreyfingu
-í veðrahvolfinu: hitahvörf
-í veðrahvörfum/neðsti hluti heiðhvolfsins
-hitahvörf: hiti hækkar með hæð

Question 141

Hitafallandi og stöðugleiki :

Answer 141

Hitafallandi getur sagt hvort loft er stöðugt eða óstöðugt

Question 142

Hitahvörf :

Answer 142

Óstöðugt loft rís oftast ekki gegnum hitahvörf

Question 143

Skýjamyndun :

Answer 143

Þegar daggarmarki er náð
gerist yfirleitt á einhverju yfirborði

Question 144

Til að mynda regndropa í hlýju skýji þarftu :

Answer 144

Skýjadropa og vöxt skýjadropa

Question 145

Köld ský :

Answer 145

skýjadroparnir ikaldir og geta frosið, frjósa á eitthverjum ögnum
-ef skýið er mjög kalt eru bæði skýjadropar og ískristallar, stundum bara ískristallar

Question 146

Bólstrar :

Answer 146

einstök ský, hnoðrar eða bólstrar, oft með flatan botn sem gefur til kynna þættihæð

Question 147

Skýjabreiður :

Answer 147

Víðáttumikil ský, lítil lóðrétt hreyfing

Question 148

Ísský :

Answer 148

Hæstu ský, fjaðurkennd, eingöngu úr ís

Question 149

Úkomuský :

Answer 149

ský sem úrkoma fellur úr

Question 150

Klósigar :

Answer 150

6-12km hæð
ísský
þykkt 1,5’
trefjakennd
whispy

Question 151

Blika :

Answer 151

Ísský
þunn skýjabreiða
dregur úr sólskini en nær í gegn til að mynda skugga
baugar í kringum sól og tungl algengir

Question 152

Blikuhnoðrar :

Answer 152

Ísský
oft langar raðir af bólstrum
myndast við vindstigul - breytinar í vindhraða

Question 153

Miðský :

Answer 153

hæð 2-6km
dropar og/eðá ískristallar

Question 154

Gráblika :

Answer 154

skýjabreiða
sólin sést í gegn en engir skuggar myndast
sól og tungl sem bjartir punktar
engir baugar

Question 155

Netjuský :

Answer 155

bólstrar oft í löngum böndum/röðum
smáir bólstrar

Question 156

Lágský :

Answer 156

Undir 2km
þokuský - lág skýjabreiða þegar stöðugu lofti er lyft
geta einnig myndast við blöndun af raka frá yfirborðinu upp í lofthjúpinn

Question 157

Flákaský :

Answer 157

Lág skýjabreiða með einhverri lóðréttri hreyfingu
litur breytilegur vegna þykktarbreytinga
algengustu skýin á ísl

Question 158

Regnþykkn :

Answer 158

lágskýjabreiða sem gefur úrkomu
ekki mikil úrkomuákefð

Question 159

Ský með lóðrétta myndun :

Answer 159

Bólstrar
myndast í óstöðugu lofti
lóðréttur hraði getur verið mikill
margir undirflokkar, eftir lóðréttri myndun

Question 160

Staflabólstrur :

Answer 160

turnar af bólstrum
Hver turn varir í 10 min
stöðug myndun

Question 161

Skúraklakkar :

Answer 161

lang kröftugustu skýin
geta myndað mikið þrumuveður
geta ná’ í gegnum veðrahvolfið og veðrahvörfin
ísaðir í toppinn með steðja

Question 162

Vindskafin ský - linsulaga :

Answer 162

Myndast yfir og hlémegin fjalla
líta oft út eins og linsur
gefa til kynna að það séu standandi fjallabylgjur

Question 163

Júgurský :

Answer 163

Venjulega séð undir skúraklökkum
myndast þar sem niðurstreymi þvingar skýjadropa undir skýjabotna

Question 164

Kelvin Helmholtz bygljuský :

Answer 164

Minna á öldur
mjög stuttur líftími
myndast vegna vindhraða/áttabreytinga
-meiri vindur í hlúrra, þurrara lofti yrir
-þurra loftið gerir það að verkum að það verður hröð uppgufun sem myndar byglgjurnar

Question 165

Glitský :

Answer 165

Ískristallar í heiðhvolfinu
30km hæð
sjást best nálægt pólunum vegna þess að sólin þarf að skína upp á þau

Question 166

Silfurský :

Answer 166

Myndast í miðhvolfinu
sjást eftir sÓlarlag og fyrir sólarupprisu
yfirleitt bara sýnileg á mið til háum breiddargráðum

Question 167

Stórkvarða hreyfngar :

Answer 167

Einfalt hringrásarlíkan

Question 168

Hringrás þriggja veðurkerfa :

Answer 168

Hadley hringrásin
-norðan og sunnan miðbaugs - bein hringrás
ferrel hringrásin
-á miðlægum breiddargráðum - óbein hringrás
heimskauta hringrásin
-við pólsvæði jaraðr

Question 169

Staðvindamót :

Answer 169

þar sem hadley hringrásirnar mætast nærri miðbaug mætast staðvindar við yfirborð og þar er mikið lóðstreymi frá yfirborði - uppstreymi vegna sólarhitunar
-mikil úrkoma

Question 170

Stórhæðir :

Answer 170

við 30°n og s berst loftið niður á við um leið og það þornar
-stærstu eyðimerkkur jarðar
-stórhæðir þar sem að þurrt loft stígur til jarðar

Question 171

Itcz og Sahel :

Answer 171

Sahel sunnan sahara
-úrkoma í sahel mjög árstíðabundin
-tengist staðsetningar staðvindamóta

Question 172

Monsún :

Answer 172

árstíðabundið vindakerfi
-mest í afríku og asíu
-sstjórnast af staðvindamótum þar sem staðvindar blása saman
-þegar landið hitnar meira en sjórinn, rakt loft frá sjónum kemur inn og rignir mikið
-mjög þurrt þar sem blæs ekki

Question 173

Fallvindar :

Answer 173

Kalt loft sem rennur undan halla landsins
Staðbundnir vindar vegna lóðstreymis ofan af fjalllendi

Question 174

Hnúkaþreyr :

Answer 174

Hlýr og þurr vindur sem blæs hlémegin niður fjallshlíð
-verður vegna aukinnar innrænnar hlýnunar hlémegins vegna þurrkunar lofts
-loft sem blæs upp og tapar raka, votinnrænt og kólnar. Þegar það er búið að tapa rakanum þurrinnrænt

Question 175

Sólfarsvindar :

Answer 175

Hafgola og landgola
-algengt fyrirbæri við strendur

Question 176

Hafgola :

Answer 176

Hafgola
land hitnar meira við sólgeislun en haf
-loft yfir landi hlýnar, verður léttara og rís (lóðstreymi)
-lægð myndast yfir landi
-loft streymir frá hafi inn á land og kælir það
-vindátt verður ákveðin hafátt, vindhraði eykst, lofthiti fellur
-öflugust síðladags á sólríkum sumardögum

Question 177

Vindafar á Íslandi :

Answer 177

Vindur blæs eftir þrýstilínum rangsælis um lægðir. því styttra sem er milli þrýstilína því hvassara er
að meðaltali alltaf lægð - íslandslægðin
-loft við yfirborð leitar jafnframt inn að miðju lægðarinnar

Question 178

Vindafar við fyrirstöður :

Answer 178

vindur leitar almennt framhjá fyrirstöðu og í ríkari mæli eftir því sem vindur er hægari, fyrirstaðan hærri og hitafall með hæð er minna°

Question 179

Straumstökk :

Answer 179

vindur blæs yfir, verður mjög beljandi skjólmegin og myndar straumstökk
-hægir á sér mjög snögglega
-vökvi breytir um þykkt mjög fljótlega

Question 180

Brekkuvindur ;

Answer 180

Sólin hitar lanidð þá myndast uppstreymi og lægðarsvæði, kemur inn hafgola og ef hafgolan fer upp brekku fáum við brekkuvind

Question 181

Frosthörkur í hægu og björtu veðri :

Answer 181

Heilmikil útgeislun
-kaldara loft fyrri ofan landið
-rennur svo niður - lekur niður oft í sjó eða vatn

Question 182

Áhrif landslags á vinda :

Answer 182

Hraðar þeim, hægir á þeim og breytir stefnu

Question 183

Hvar eru óveður og vindstrengir algengast?

Answer 183

Næst og á fjöllum

Question 184

Sólfarsvindar :

Answer 184

Þegar lægðir eru fjarri og þrýstivindur hverfandi þá ráða sólfarsvindar ríkjum
-mótast einnig af landslagi
-hafgolan leitar inn á land við ströndina er landið hitnar í björtu og hægu veðri

Question 185

Lagstreymi/iðjustreymi :

Answer 185

Ef að vökvinn er farinn að streyma of hratt myndast iðustreymi
-einkennandi fyrir vind

Question 186

Kvika í lofti :

Answer 186

Þegar reglulegur loftstraumur brotnar upp í minni hvirfla verður til kvika eða iðustreymi

Question 187

Viðnám við jörð fer eftir hrjúfleika yfirborð :

Answer 187

Mest yfir skógi vöxnu landi
minnst yfir hafi, jöklum og sléttum söndum
-eftir því sem viðnám er meira við yfirborð þeim mun sveigðari verður hann

Question 188

Áhrif viðnáms við jörð á vind :

Answer 188

Því hrjúfara sem yfirborðið því hægari verður vindurinn
-skóglendi bremsar betur en kjarr og graslendi
-hraun bremsar betur efn sandur
-land bremsar betur en vatn
hitafall með hæð ræður hvernig bremsuáhrifin berast upp á við
-því kaldara sem loftið við yfirborðið er mv hlýrra loft ofan því betur nýtist viðnámið til að hægja á lofti næst yfirborði

Question 189

Hrýfislengd :

Answer 189

z0
hrýfi - hrjúfleiki

Question 190

Vindur og mannvirki :

Answer 190

byggingar geta :
-magnað upp vind
- hægt á vindi
-brotið upp vind í smærri hvirfla
-sveigt meginvindinn í bæði lárétta og lóðrétta stefnu

Question 191

Mat á áhrifum mannvirkja á staðbundinn vind og vindsveip

Answer 191

Tvennskonar tilgangur
a) skapa skjól til aukinna þæginda, einkum að sumri til
b) koma í veg fyrir, hættulega vindsveipi sem beinlínis má rekja til mannvirkja
-austurvöllur gott dæmi um góða skjólmyndun

Question 192

Vindur þvert á háhýsi :

Answer 192

-hornrétt - sogast niður eftir áveðurshlið hennar
-niður við yfirborð áveðurs sérlega sviptivindasamt
-við hornin ryðst loftið framhjá
-vindmögnunin ræðst af hæð og breidd byggingarinnar
-bakstreymi verður hlémegin og dálitlir hvirflar eða sviptivindar úr öllum áttum á bjúglaga svæði handan og utan með byggingunni

Question 193

Gisinn skjólveggur :

Answer 193

vindur flæðir í gegn en takmarkar hann samt sem áður

Question 194

Vindmögnun eftir götu :

Answer 194

Á sér stað einkum þegar sundið eða götubreidd er minni en 3x hæð húsanna
Þétt byggð þar sem eru háhýsi

Question 195

Áhrif skjólbelta :

Answer 195

Opin skjólbelti brjóta vindinn betur en lokuð
-lokuð haga sér eins og byggingar
-opin hægja á honun - hleypa honum í gegn en minnka hann - má ekki hleypa of mikllu í gegn þá missir það skjólinu næst beltinu

Question 196

Tengsl vind og skafrennings :

Answer 196

Stökk á sér aðallega stað í tiltölulega hægum vindi og botnskrið skiptir litlu þegar litið er til heildarflutnings

Question 197

Áhrif skjólbelta :

Answer 197

snjósöfnun. verður mest þar sem mest dregur úr vindhraða = þarf að huga að þegar staðsetning er valin
-há trén í skjólbeltinu draga úr vindinum og þar myndast skjólbelti
-lág tré draga úr vindi milli trjáa og skaflið myndast yfir trén
-blönduð tré - skaflinn verður mestur inn í runnanum
-snjósöfnun verður mest þar sem mest dregur úr vindhraða

Question 198

Skjólbelti við sjó :

Answer 198

byggt upp strandsvæði, settir upp ákveðnir garðar sem draga úr flóði og hafgolu

Question 199

Kassalaga byggingar í snjó :

Answer 199

hafa allskyns áhrif
-hafa veruleg áhrif á vindstraum
-skapar bæði skjól næst sér og magnar upp vindinn annars staðar
-snjórinn sest til þar sem skjólmyndun er

Question 200

Fjögur söfnunarsvæði við kassalaga mannvirki :

Answer 200

• ávðursskafl - skjól verður fyrir framan bygginguna
• hléskafl - þar sem snjór berst yfir byggingu og sest til aftan hennar
• skeifuskafl - tveir samsíða út og aftan við byggingu

Question 201

Að spá fyrir veðri :

Answer 201

Vilhellm Bjerkens - faðir veðurfræðinnar
Lewis Fry Richardsson - reiknaði veðurspá í höndunum
-jafnan hans var ekki rétt
Charney - fann jöfnu til að spá fyrir veðri

Question 202

Sólgeislun :

Answer 202

allt er drifið af sólgeislun
-knýr kerfið

Question 203

Hvað býr til veðrið ?

Answer 203

Lofthjúpurinn er þunnur, sólin skín á hann og myndar hreufingu því hún hitar hann mismikið og þessi hreyfing myndadr veðrið

Question 204

Loftlagskerfið :

Answer 204

lofthjúpur(lofthvolf)
vatnshvolf
-höfin, vötnin, ár…
freðhvold
-frosið vatn
lífhvolf
yfirborð og föst jörð

Question 205

Varmaflæði í kerfinu :

Answer 205

jörðin í orkujafnvægi í heildina
-það kemur jafn mikiið inn og fer út
-í hitabeltinu er meiri inngeislun en útgeislun - jafnast með varmaflutningi

Question 206

Hringrás kolefnis :

Answer 206

Kolefni á jörðinni flæðir milli lofthjúps, hafs og lands
-lífrænir og ólífrænir ferlar
-hringrásin er í jafnvægi
-bruni jarðefnaeldsneytis raskar þessu jafnvægi og það tekur langan tíma að jafna sig

Question 207

Súrefni :

Answer 207

eina plánetan með gnótt súrefni
súrefni á jöfðinni er í
-lofthjúpnum
-hafinu
-jarðskorpunni
-möttlinum
súrefni losnar við ljóstillífun en bruni bindur það kolefni og myndar co2

Question 208

kombayashi - ingersoll :

Answer 208

Hlýindi - meiri vatnsgufa
vatnsgufa er gróðurhúsalofttegund
-ef hlýnar þá eykst uppgufun
-aukin uppgufun eykur gróðurhúsaáhrif og veldur meiri hlýnuun
-óðahlýnun - venusarloftslag

Question 209

Ský - gróðurhúsaáhrif :

Answer 209

-hvítir skýjatoppar spegla sólarljósi
-ef hlýnun eykur skýjahulu myndi inngeislun sólar minnka og hlýnunin ganga til baka
-skýjum fylgja líka gróðurhúsaáhrif svo þau geta allt eins valdið frekari hlýnun

Question 210

co2 styrkur og veðrun bergs :

Answer 210

CO2 í regndropum hvarfast við berg
Veðrunin flytur Ca jónir til sjávar þar sem það fellur út í sjávarseti
flekahreyfingar skila því djúpt í jörðu og co2 kemur aftur í lofthjúpinn við eldgos

Question 211

Tilurð lofthjúpsins :

Answer 211

getur myndast við eldvirkni og árekstra við halastjörnur og loftsteina

Question 212

Aldur lofthjúpsins :

Answer 212

ca 4600 milljón ár

Question 213

Veðurvitni :

Answer 213

mælanlegur umhverfisþáttur á ehv hátt tengdur veðri
-notað til að meta hita, úrkomu og annaðð veðurlag aftur í tímann

Question 214

Snjóboltajörð :

Answer 214

Jörðin hulin ís

Question 215

Veðurfar síðustu 500 milljón ár :

Answer 215

Nokkur jökulskeið
löng tímabil mikilli hlýinda
margar ástæður
-flekarek
-breytingar í gróðurhúsaáhrifum

Question 216

Flekarek - veðurfar síðustu 500 milljónir ára :

Answer 216

Myndast risa meginlönd og landmassar stundum safnast fyrir á pólsvæðum
-þá er auðveldara að mynda jökla - þegar það myndast engir jöklar þá verða hlýindi
-tektóník og veðrun hefur áhrif á kolefnishringrás sem hefur áhrif á loftslag

Question 217

Gróðurhúsaáhrif - veðurfar síðustu 500 milljónir ára :

Answer 217

co2 hafi sveiflast nokkjuð á síðustu hundruð milljónum ára
sveiflur í co2 skila sér í minni eða meiri gróðurhúsaáhrifum og því hlýnun eða kólnun

Question 218

Milankovich :

Answer 218

hafa greinileg áhrif á tímasetningu jökulskeiða
minni inngeislun að sumri til

Question 219

Veðurfar nútíma - síðustu 10þús ár :

Answer 219

Loftslag stöðugt
-nokkrar sveiflur
-mikil hlýnun seinustu 100-200 árin - vegna aukningar co2 í lofthjúpnum

Question 220

Færibandið í atlandshafi :

Answer 220

djúpsjávarhringrás
-flæðir varmi til norður, sekkur sjór neðst blandast djúpsjó. Flytur varma frá suðurhveli yfir á norður hvel
-á okkar svæði má oft rekja sveiflur til ástands sjávar

Question 221

amv/amo :

Answer 221

meðaltal sjávarhita
-sú tímaröð er svo síuð með 10 ára glugga og loks er besta línan fjarlægð
-fylgni raðarinnar og sjávarhitans er veuleg í atlantshafi en marktæk fylgi nær ekki norður fyrir ísland

Question 222

Hitafar á Íslandi :

Answer 222

árstíðarsveifla hita á íslandi liggur á bilinu 10-15°
-var hlýjast fyrir 8000 árum síðan, snemma á nútímanum

Question 223

Austur Grænlandsstraumurinn :

Answer 223

Kaldur, seltulítill hafstraumur sem rennur úr norður íshafi og suður með grænlandi.
-ber 90% af hafís sem berst úr norður íshafi í Atlantshaf
-skiptist í djúpsjó, atlantssjó og pólsjó

Question 224

Golfstraumurinn :

Answer 224

Hlýr og selturíkur (hita og seltuhringrásin) hafstraumur sem á uppruna norðan miðbaugs
-Fer norður með austurströnd bandaríkjanna og sveigir að vestur evrópu
-miðlar varma til loftsins og er því veðurfar í norðvestur evrópu og á íslandi hlýtt miðað við hnattlegu

Question 225

Færibandshringrásin og AMOC :

Answer 225

Hringrás strauma í Atlantshafinu
-Hlýtt flæði norður en kaldara flæði suður

Question 226

Litla Ísöld á Íslandi :

Answer 226

tímabil frá ca 1300-1850
-kalt og stormasamt tímabil - kaldasta tímabil nútímans
-Mikill óstöðugleiki í veðri jöklar gengu fram og mikið var um hafís, gróður minnkaði og höfðu þessir þættir áhrif á samfélgaið

Question 227

Áhrif og orsakir veðurfarsbreytinga á lífríki í sjó :

Answer 227

Áhrif á tegundafjölbreytni
Lífverur með skelmyndun eiga erfiðara að mynda þær
áhrif á frumframleiðni
minnkun stofna
áhrif á búsvæðaval
myndast ný samfélög
tegundir deyja út

Question 228

Veður og skógrækt :

Answer 228

Birta, raki og hiti hafa mikil áhrif á tré
skógrækt hefur bein áhrif á veðurfar
-skjól, raungufun og endurgeislun
SKógarþekjur auka viðnám vinds við jörðu og draga úr vindstyrk
Hækkandi hiti hefur slæm áhrif - þurrkar

Question 229

Veður og skipulag í þéttbýli :

Answer 229

Vindur: myndast vindstrengir, hraði og stefna breytilegt, staðsetning fyrirbæra skiptir miklu máli
útkoma: mikil riging hérlendis, getur verið krefjandi í skipulagi
sólgeislun og skuggavarp: sól sem lífsgæði, skuggavarp miðað við hæð húsa
hitafar: dægursveiflur, hitaþægindi eftirsótt hérlendis
Nærviðri, mengun, veðurlæsi þarf að hafa í huga

Question 230

Hvernig má taka tillit til líklegra veðurfarsbreytinga við skipulag?

Answer 230

-nýta sér eiginleika náttúrunnar, treysta á tæknina, breyta hegðun og aðlagast
-blágrænar ofanvatnslausnir
-varnir: snjóflóð, flóð, aurskriður
-vegakerfi

Question 231

Fjarmælingar :

Answer 231

staðbundnar, veðurhvolfamælignar, gervihnattamælingar
mælingar hófust með loftbelgjum
veðurbelgar, ratsjármælingar, hálofta eldflaugar, veðurtungl

Question 232

Hafís :

Answer 232

þekur um 8% heimshafanna
myndast í sjónum á norðlægum stöðum við víxláhrif lofts og hafs
borgarísjakar: feiknamikil ísbjörg sem hafa brotnað framan af skriðjöklum grænlands
Hafís er undirstaða lífs hvítabjarna
blindjaki, borðís, borgarís, fjalljaki, hafþök, lagís, sæfreri, íslumma, landsins forni fjandi

Question 233

Jarðvegur : hiti, raki og sveiflur :

Answer 233

-varmaleiðni fer eftir: kornastærð, vatnsinnihaldi, heildar þéttleikamog magni lífrænna efna
-Jarðvegshiti fer eftir: varmaorku, orku, árstíðarbundnum þáttum, staðbundnum þáttum
-landslagsþættir fara eftir: halla, horni sólargeisla, górðurþekju landsins og endurkaststuðli

Question 234

Enso í kyrrahafi :

Answer 234

El nino: margra mánaða langt ástand með víðáttumiklum jákvæðum sjávarhitafrávikum í austanverðu kyrrahafi
La nina: þegar kaldari sjór og hærri loftþrýstingur er um austanvert kyrrahafið, meiri úrkoma við vestanvert kyrrahafið og þurrkur víða í N ameríku
MEI gildi í plús = el nino, MEI gildi í mínus Ö la nina

Question 235

Snjór og skipulag :

Answer 235

Skipulag getur ýtt undir eða lágmarkað áhrif frá snjó, snjósöfnun getur hamlað samgöngum, snjóflóðahætta, vindur getur myndað skafrenning, hefur áhrif á skipulag byggða
Nýta snjósöfnun til góðs
fanga snjó með skjólbeltum

Question 236

Eldgos og loftslag :

Answer 236

Gefa frá sér allskyns efni sem hafa áhrif á loftslagið, aðallega aska, vatnsgufa og metan en einnig brennisteinstvíoxíð
losar mikið af CO2 en töluvert minna en losun af mannavöldun

Question 237

Binding kolefnis í mýrum og losun þess við framræslu :

Answer 237

Stærsta uppspretta losunar gróðurhúsalofttegunda á íslandi
hefur mikil áhrif á fuglalíf
endurheimt votlendis eykur líffræðilegan fjölbreytileika og fuglalíf

Question 238

Loftmassar :

Answer 238

eru skilgreindir eftir uppruna og raka
ólíkir loftmassar hafa mikil áhrif á veður á íslandi

Question 239

Hvort er meiri útgeislun eða inngeislun nær pólunum?

Answer 239

Úgeislun

Question 240

Geislunargluggi lofthjúpsins :

Answer 240

Sú spönn bylgjulengda þar sem langbyglja er ekki gleypt

Question 241

Endurkaststuðullinn :

Answer 241

Segir til um hve mikið af geislunninni er endurkastað
-snjór, ís og haf - hár endurkaststuðull
-malbik, skógur, sandur og tún - lágur endurkaststuðull

Question 242

Yfirborðshrýfi :

Answer 242

-hversu hrjúft yfirborðið er
-minnkar vind við yfirborðið

Question 243

Verstu óveður við fjöll verða :

Answer 243

Áveðurs, þar sem að vindurinn skellur á fjöllin

Question 244

Hvers vegna er vatn mjög merkilegt efni og hvernig tekur það þátt í að flytja orku í lofthjúpnum ?

Answer 244

Vatn finnst í öllum þremur fösum við yfirborð jarðar. Breytingar á milli fasa valda orkutapi/orkulosun

Question 245

Hver er munurinn á el nino og la nina ?

Answer 245

Á nokkurra ára fresti, verða breytingar á staðvindum í Kyrrahafinu sem veldur óvenju háum sjávarhita við miðbaug - en það er kallað El Nino. Ef aftur á móti sjávarhitinn verður óvenju kaldur, þá er það kallað La Nina. Þessi sveifla er kölluð á ensku ENSO og ber mikla ábyrgð á hnattrænum sveiflum í veðri frá ári til árs.

Question 246

Dægursveifla í sjó og á landi :

Answer 246

dægursveifla hitans er mun minni yfir sjó heldur en yfir landi. Sjórinn er góður varmageymir, hann safnar í sig sólaryl dags (og sumars) og er lengi að tapa honum aftur. Yfirborð lands geymir varma yfirleitt illa Land kólnar því ört þegar sól sest.