uned 1.2 Flashcards
beth ydy gronyn alffa?
- 2 proton a 2 niwtron
- gwefr positif
- niwclews heliwm
os gan alffa pwer treiddio ac ioneiddio uchel neu isel?
pwer treiddio isel
pwer ioneiddio uchel
pa blat ydy alffa’n cael eu atynnu ato mewn meysydd trydanol?
plat negatif
sut gallwn rhwystro alffa?
papur
beth sy’n newid i niwclews heliwm yn ystod allyriant alffa?
- rhif mas yr atom yn lleihau 4
- rhif atomig yr atom yn lleihau 2
oes gan beta pwer treiddio ac ioneiddio mwy neu llai (na alffa)
treiddio mwy
ioneiddio llai
beth ydy gronyn beta?
- electronau sy’n symud yn gyflym
- gwefr negatif
sut gallwn rhwystro beta?
5mm o alwminiwm
pa blat ydy beta yn cael ei atynnu ato mewn meysydd trydanol?
plat positif
beth ydy dadfeiliad beta?
niwtron o niwclews yr atom yn hollti i roi proton ac electron egni uchel
beth sy’n digwydd i’r rhif atomig wrth golli gronyn beta mewn dadfeiliad beta?
cynyddu
beth ydy pelydriad gama?
- pelydriad electromagnetig egni uchel
- dim gwefr
oes gan pelydriad gama pwer treiddio ac ioneiddio uchel neu isel?
pwer treiddio uchel
pwer ioneiddio isel
sut gallynt rhwystro gama?
2cm o blwm
beth yw diffiniad hanner oes?
yr amser i hanner yr atomau mewn radio isotop ddadfeilio neu’r amser y mae ymbelydredd radio isotop yn ei gymryd i ostwng i hanner ei werth wreiddiol
enwch tri defnydd o pelydriad gama
- steryllu bwyd ac offer meddygol
- steryllu gwrywod gwahanol bryfed sy’n achosi pla er mwyn lleihau ei bridio
- therapi pelydriad i ladd celloedd canser
enwch tri defnydd o isotopau ymbelydrol
- darganfod tyfiant (tiwmor) ar yr ymennydd
- darganfod rhydweliau wedi blocio
- ymchwilio i brosesau’r ymennydd
beth ydy radio-ddyddio?
defnyddio’r isotop Carbon-14 i gymharu faint ohono sydd mewn rhwybeth marw i’w gymharu a rhywbeth byw er mwyn dyddio pryd farwodd.
(achos ar ol marw ni ellir amsugno carbon-14 felly’r niferoedd yn lleihau wrth dafeilio trwy hanner oes)
sut defnyddir radio-ddyddio?
engreifftiau penodol nid esboniad
- dyddio creigiau
- rhew dwfn
- symudiadau’r cefnforoedd
- arteffactau a gweddillion archeolegol
- mecanweithiau cemegol
- adnabod gwaith arlunio ffug
beth ydy tracers ymbelydrol?
labelu moleciwlau gyda atom ymbelydrol i ddilyn ei symudiad trwy system e.e y corff
beth yw pedair effaith o ymbelydredd ar y corff?
- egni uchel yr allyriadau ymbelydrol yn torri’r bondiau cemegol yn moleciwlau’r celloedd
- dognau ymbelydredd cryf yn lladd celloedd
- dognau ymbelydredd llai yn achosi gostyngia yn y cyfradd tyfu, mwtaniadau a ffurfio celloedd canseraidd
- achosi difrod difrifol i’r DNA
beth ydy diffiniad orbitalau atomig?
rhan mewn atom sy’n dal hyd at dau electron gyda sbiniau dirgroes