UKŁAD WEWNĄTRZYDZIELNICZY Flashcards
OUN a układ wewnątrzwydzielniczy- powiązanie embrionalne
Ektodermalne pochodzenie
OUN, przysadka mózgowa, szyszynka, rdzeń nadnerczy
Połączenia podwzgórza
Z ośrodkami ponadpodwzgórzowymi, korą płatów czołowych, wzgórzem, hipokampem i innymi xD
Gruczoły wydzielania wewnętrznego
- Przysadka mózgowa
- Szyszynka
- Tarczyca
- Przytarczyce
- Nadnercza
- Wyspy Langerhansa trzustki
- Gonady:
a) warstwa ziarnista i osłonka pęcherzyka oraz ciałko żółte jajnika
b) komórki Leydiga jądra - Łożysko
+Układ APUD
Układ APUD
- Komórki pochodzenia ektodermalnego zdolne do syntezy amin biogennych rozproszone
- Uwalnianie do przestrzeni okołokomórkowych lub światła jelita i oskrzeli
- Działanie parakrynne
Hormony- podział ze względu na strukturę biochemiczną
- Białkowe i peptydowe- podwzgórzowe, tropowe przysadki, GH, prolaktyna, insulina, glukagon, PTH, kalcytonina
- Steroidowe- kory nadnerczy, jajnika, jądra, łożyska, kalcytriol
- Pochodne aminokwasów- tarczycy, rdzenia nadnerczy, melatonina
Hormony peptydowe- jak transportowane w krążeniu?
W postaci wolnej
- GH- pewna pula związana z zewnątrzkomórkową domeną jego receptora błonowego
- IGF-1 + białka transportujące
Hormony peptydowe- metabolizm
Czas półtrwania od kilku minut do godzin
Endocytoza–>łączenie z lizosomami–>rozkład
Hormony steroidowe- z czego powstają?
Pochodne cholesterolu–>cholesterol z magazynów wewnątrzkomórkowych w postaci estrów lub z wychwytu z LDL
Gdzie zachodzi przemiana cholesterolu do pregnenolonu?
W mitochondriach
Gdzie zachodzą dalsze przemian pregnenolonu do hormonów steroidowych?
Gł. ER
Hormony steroidowe- jak transportowane?
-Związane z białkami transportującymi
np. CBG + kortykosteroidy
SHBG + hormony płciowe
-Nieliczna pula- wolne
Hormony steroidowe- metabolizm
Okres półtrwania dłuższy od peptydowych i zależny od białek transportujących
- Metabolizm do związków nieaktywnych i rozpuszczalnych w wodzie–> łatwiej wydalone z moczem
- Inaktywacja w wątrobie- redukcja lub sprzęganie do glukuronianów i siarczanów–> żółć
Hormony będące pochodnymi aminokwasów
- Tyrozyna- hormony tarczycy (2 reszty tyrozynowe+ 3/4 atomy jodu), katecholaminy (1 reszta tyrozyny)
- Tryptofan- serotonina, melatonina
- Kwas glutaminowy- histamina
Katecholaminy- właściwości
Podobne do hormonów peptydowych
Hormony tarczycy- właściwości
Podobne do hormonów steroidowych
Które hormony łączą się z receptorami błonowymi?
Peptydowe i katecholaminy
Receptory- 3 domeny
- Zewnątrzkomórkowa- wiązanie z hormonem
- Transbłonowa- zakotwiczenie, transmisja sygnału
- Wewnątrzkomórkowa- oddziałuje z układem białek G
Które podjednostki białka G mają aktywność GTP-azy?
Alfa s, beta
Drugie przekaźniki
cAMP Fosfolipaza C Kinaza tyrozynowa Cyklaza guanylowa Fosfatydyloinozytol Jony wapnia
Unieczynnianie hormonu peptydowego
- Internalizacja hormon-receptor
2. Podjednostki alfa i, gamma- hamowanie cyklazy adenylanowej
Które hormony łączą się z receptorami wewnątrzkoórkowymi?
Steroidowe, tyroksyna, trójjodotyronina
Receptory steroidowe- budowa
3 domeny:
- łącząca się z hormonem
- łącząca się z DNA- łączenie się z elementem odpowiedzi na hormon (HRE)- gen zlokalizowany w pobliżu promotora
- oddziałująca z innymi czynnikami transkypcyjnymi
Receptory steroidowe- mechanizm działania
- Gen pierwszej odpowiedzi- ok. 30 min
2. Gen drugiej odpowiedzi- powstające białko aktywuje właściwy gen- kilka godzin/dni
Systemy regulujące czynność narządów wydzielania wewnętrznego
- System związany z układem podwzgórze-przysadka
(podwzgórze–> przysadka–>hormony tropowe–> narząd docelowy) - System niezwiązany z podwzgórzem/przysadką- pod wpływem innych czynników jest wydzielanie
APS
Autoimmunizacyjne zespoły niedoczynności wielogruczołowej
Podwzgórze- rozwój embrionalny
Z dolnego zachyłka komory III
Też: tylny płat przysadki (część nerwowa)
Co znajduje się w szypule łączącej tylny płat przysadki z podwzgórzem?
Wypustki neuronów jądra nadwzrokowego i przykomorowego
Co znajduje się w częściach dystalnych włókien neuronón jądra nadwzrokowego i przykomorowego?
Ciałka Herringa- magazyny arginino-wazypresyny i oksytocyny
Z czego rozwija się przedni płat przysadki?
Z ektodermy, kieszonki Rathkego
Co zapewnia łączność przedniego płata przysadki z podwzgórzem?
Bogate unaczynienie- żyły wrotne zbierające neurohormony–> żyły przysadkowe (odprowadzanie do zatoki jamistej)
Czynniki uwalniające podwzgórza i hormony przysadkowe
PODWZGÓRZE:
Somatoliberyna GHRH, Kortykoliberyna CRH, gonadoliberyna GnRH, tyreoliberyna TRH
PRZYSADKA:
GH, adrenokortykotropina ACTH, LH, FSH, TSH, PRL
Czynniki hamujące podwzgórza i hormony przysadkowe
PODWZGÓRZE
Dopamina, somtostatyna SS
PRZYSADKA
PRL, GH, TSH
Kortykotropina ACTH- powstawanie
Przedni płat przysadki
Z propiomelanokortyny POMC
Proteoliza–> ACTH, beta-lipotropina (beta-LPH), fragment N-końcowy
Jakie fragmenty zawiera ACTH?
Alfa-MSH, CLIP
Co pobudza wydzielanie ACTH?
- CRH
- W mniejszym stopniu wazopresyna (2,2-11,1 pmol/l)
- Czynniki stresowe- ból, uraz, niedotlenienie, hipoglikemia, niska temp., zabieg chirurgiczny, depresja
Kiedy wydzielana jest ACTH?
Wczesne godziny ranne
Syntezę i wydzielanie czego stymuluje ACTH?
Hormony kory nadnerczy- glikokortykoidy, androgeny, w niewielkim stopniu mineralokortykoidy
Niedobór ACTH
Rozwija się wtórnie niedoczynność kory nadnerczy
- Procesy rozrostowe OUN, zatory, krwawienia do przysadki
- Choroby z hiperkortyzolemią np. przerost i gruczolaki kory nadnerczy (ACTH-niezależny zespół Cushinga)- ujemne sprzężenie zwrotne
- Długotrwała terapia sterydowa
Nadmierne wydzielanie ACTH
- W gruczolakach przysadki (ACTH-zależny zespó Cushinga)
2. Niedobór hormonów nadnerczowych- zniszczenie kory nadnerczy–>cisawica
Objawy kliniczne ACTH-zależnego zespołu Cushinga
- Wzrost apetytu, rozwój otyłośi (twarz, kark, tułowie)
- Czerwone rozstępy skórne
- Nadciśnienie
- Osteoporoza
- Zwiększona podatność na zakażenia
- Hiperglikemia
- Zasadowica hipokaliemiczna
Zespół Nelsona
Rozrost komórek kortykotropowych przysadki wywołany obustronnym usunięciem kory nadnerczy–> gruczolaki przysadki o dużym rozmiarze, może dojść do niszczenia siodła tureckiego
Przez co wytwarzany jest GH?
Komórki kwasochłonne przedniego płata przysadki
GH- regulacja
1. Podwzgórze: Pobudzające- somatoliberyna GHRH Hamujące- somatostatyna SS 2. Stres fizyczny--> pobudzające Stres emocjonalny--> hamujące 3. Hipoglikemia
Kiedy wydzielany jest GH?
Szczyt w godzinach nocnych
We wczesnych godzinach rannych bardzo małe stężenie <232 pmol/l
GH- mechanizm działania
- Bezpośrednie
- aktywacja lipolizy w adipocytach
- pobudzanie różnicowania się chondrocytów w chrząstce wzrostowej - Pośrednie
- stymulacja wytwarzania i uwalniania insulinopodobnego czynnika wzrostowego 1 (IGF-1)–> synteza białek, wzrost mm.szkieletowych i chondrocytów w płytce wzrostowej
Działanie antagonistyczne do jakiego hormonu wykazuje GH?
Insulina
Niedobór hormonu GH
- Izolowany
- Składowa wielohormonalnej niedoczynności przysadki (WNP)
- Idiopatyczna somatotropinowa niedoczynność przysadki (SNP)
- Uwarunkowania genetyczne (raczej AR, rzadziej AD)- białka związane z regulacją embriogenezy cz. gruczołowej przysadki–> WNP
- Ucisk guza wewnątrzczaszkowego- dzieci: czaszkogardlak
- Uszkodzenie przysadki na skutek naświetlania
Jakie cechy nasuwają podejrzenie zaburzeń funkcji przedniego płata przysadki?
Wrodzone wady linii pośrodkowej ciała (od przepukliny pępkowej do rozszczepu wargi, podniebienia)
W przypadku procesu patologicznego przysadki wydzielanie którego hormonu będzie najpierw zaburzone?
GH
Niedobór GH w okresie wzrastania- objawy
- Upośledzenie/zahamowanie wzrostu (od 1 r.ż.) z równoczesnym opóźnieniem dojrzewania ciała
- Drobne dłonie, stopy, duża mózgoczaszka
- Nadmiernie rozwinięta tkanka tłuszczowa
- Micropenis
- Objawy napadowej hipoglikemii (brak antagonizmu do insuliny
Karłowatość Larona
Niedobór wzrostu spowodowany opornością receptorów na działanie GH z wtórnym niedoborem IGF-1
Niedobór GH u dorosłych- objawy
- Zaniki mięśniowe, odkładanie tkanki tłuszczowej, miażdżyca
- Fizjologicznie: w procesie starzenia, wzrost somatostatyny i SOMATOPAUZA
Rozpoznanie somatotropinowej niedoczynności przysadki- kryteria
- Stwierdzenie niedoboru wzrostu przekraczającego dwa odchylenia standardowe lub zahamowanie tempa wzrastania z opóźnieniem wieku kostnego
- Upośledzone wydzielanie po stymulacji farmakologicznej- insulina, L-DOPA, arginina, klonidyna
- Test spontanicznego wydzielania GH + conajmniej dwa testy stymulacyjne (GH< 10 ng/ml)
- Oznaczenie IGF-1 (test przesiewowy)
- Obserwacja kliniczna dziecka i tempa jego wzrastania
Nadmierne wydzielanie GH
Przyczyna: Gruczolak kwasochłonny przysadki (może mieć charakter mieszany i wydzielać tyreotropinę, gonadotropiny lub tylko podjednostkę alfa)
Nadmierne wydzielanie GH- objawy
- DZIECI: gigantyzm- nadmierny wzrost, zaburzenia proporcji
- DOROŚLI: akromegalia- stopniowe powiększanie żuchwy, dłoni, stóp, pogrubienie skóry z łojotokiem, przerost języka, pogrubienie rysów twarzy, powiększenie narządów, nadciśnienie
- Objawy cukrzycy–> przedreceptorowa insulinooporność tkanek
Nadmierna wydzielanie GH- rozpoznanie
- Po podaniu glukozy nieobniżające się GH> 5ng/ml
- Zwiększone IGF-1
- Gruczolak kwasochłonny- badanie obrazowe (MR) okolicy podwzgórzowo-przysadkowej
Hormony w poszczególnych fazach rozwoju
Okres płodowy- insulina
Pierwsze dwa lata życia- hormony tarczycy
Okres pokwitania- hormon wzrostu, steroidy płciowe
Prolaktyna PRL- mechanizm syntezy
- Przedni płat przysadki (ale też komórki immunologiczne, mózg, łożysko)
- Jako prohormon (makroprolaktyna)
- Modyfikowanie przez odcięcie białka sygnałowego i stabilizacja przez 3 mostki siarczkowe –> PRL
PRL- regulacja
Silnie hamujący wpływ podwzgórza
Dopamina–> hamuje syntezę i uwalnianie PRL
TRH–> pobudza wydzielanie PRL
Stężenie PRL
Niskie 0,9 nol/l
Rola PRL
- Przygotowanie i stymulowanie laktacji- wzrost tkanki gruczołowej
- Wysokie stężenie- hamuje wydzielanie GnRH i jajeczkowanie
Niedobór PRL
Zespół niedokrwiennego uszkodzenia przysadki w wyniku masywnego krwotoku poporodowego- zespół Sheehana- brak laktacji, miesiączka po porodzie, wielohormonalna niedoczynność przysadki
Nadmierne wydzielanie PRL
- Gruczolak przysadki (Prolactinoma)
- Ucisk lub uszkodzenie szypuły przysadki (zablokowany wpływ dopaminy)
- Leki o działaniu antydopaminoergicznym- metoklopramid, rezerpina, fenotiazyna
Nadmierna wydzielanie PRL- objawy
Hipogonadyzm, moze być wzmożone ciśnienie śródczaszkowe, uciska na nerwy wzrokowe
Kobiety: zatrzymanie miesiączki, mlekotok
Mężczyźni: zmniejszenie libido, impotencja
Z jakich podjednostek składa się TSH?
Alfa i beta
TSH- wydzielanie
Komórki tyreotropowe przedniego płata przysadki
Pod wpływem TRH
(+) estrogeny
(-) GH, glikokortykoidy
TSH- działanie
Synteza i wydzielanie hormonów tarczycy–> ujemne sprzężenie zwrotne na TRH i TSH
TSH- prawidłowe stężenie
0,4-4,0 uU/ml
Niedobór TSH
- Niedoczynność przysadki–> wtórna niedoczynność tarczycy
- Niedoczynność podwzgórza w zakresie sekrecji TRH–> trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy
- Izolowany niedobór TSH- genetycznie- mutacja w obrębie podjednostki beta
- Składowa wielohormonalnej niedoczynności przysadki
Na co wskazuje bardzo niskie lub nieoznaczalne stężenie TSH?
Nadczynność tarczycy–> bo ujemne sprzężenie zwrotne hormonów tarczycy silnie hamuje sekrecję TSH
Nadmierne wydzielanie TSH
- Gruczolaki wydzielające TSH- bardzo rzadko
- Gruczolaki typu mieszanego
- Niedobór hormonów tarczycy–> brak sprzężenia zwrotnego
- U noworodka- wrodzona niedoczynność tarczycy (> 12 mIU/l między 3 a 5 dniem życia)
FSH, LH- budowa
Dwie podjednostki
Podjednostka alfa- jak w TSH
FSH, LH- wydzielanie
Komórki gonadotropowe
Pod wpływem GnRH
FSH, LH- działanie
- FSH
- -> komórki warstwy ziarnistej pęcherzyków–> estradiol
- -> komórki Sertolego cewek nasiennych->spermatogeneza - LH
- -> komórki otoczek wewnętrznych pęcherzyków i komórki ciałka żółtego–> progesteron
- -> komórki Leydiga–> testosteron
Kiedy następuje wytworzenie dodatniego sprzężenia zwrotnego estradiol-LH?
U kobiet w środkowym okresie cyklu miesiączkowegoo
Substancje w regulacji zwrotnej między przysadką a gonadą
Jajnik, jądro
Aktywina- pobudzająca
Inhibina- hamująco
Niedobór FSH, LH
- Guzy śródczaszkowe- hipogonadyzm
2. Izolowany niedobór- zespół Kallmanna- mutacja genu KAL-1
Objawy hipogonadyzmu
Dzieci: zaburzenia, brak cech dojrzewania
Dorośli: Zanik libidu u mężczyzn i zaburzenia miesiączkownia
Objawy zespołu Kallmanna
Eunuchidalna budowa ciała, zanik węchu- hypoplazja opuszek węchowych
Nadmierne wydzielanie FSH, LH
- Rzadko gruczolaki gonadotropowe
- Mieszane gruczolaki
- Procesy patologiczne OUN–> generator pulsów GnRH–> objawy przedwczesnego pokwitania
Gdzie syntezowany jest ADH?
Łącznie z oksytocyną w jądrach nadwzrokowym i przykomorowym podwzgórza