KOŚCI, PRZYTARCZYCE Flashcards
1
Q
Funkcje tkanki kostnej
A
- Mechaniczna- stabilizacja, podpora
- Ochronna
- Metaboliczna- magazyn wielu jonów
2
Q
Gdzie najczęściej występują złamania osteoporotyczne?
A
W elementach szkieletu bogatych w kość gąbczastą
3
Q
Składowe kości
A
- Organiczne- osteocyty, osteoblasty, osteoklasty, macierz kostna- kolagen typ I, proteoglikany, białka niekolagenowe
- Nieorganiczne- 70%- hydroksyapatyty wapnia
4
Q
Okresy metabolizmu tkanki kostnej
A
- Okres wzrostu- do 20 r.ż.
- Okres konsolidacji- do 35 r.ż.
- Okres inwolucji- po 40 r.ż.
5
Q
Od czego zależy szczytowa masa kostna PBM?
A
Czynniki genetyczne
Aktywność fizyczna
Wapń w diecie
Obecność chorób przewlekłych
6
Q
Czego następstwem jest zmniejszenie masy kostnej po menopauzie?
A
Niedobór estrogenu
Zmniejszone wchłanianie wapnia w przewodzie pokarmowym
7
Q
Jednostki przebudowy w kości zbitej i gąbczastej?
A
Kość zbita- osteon
Kość gąbczasta- zatoka erozyjna (zatoka Howshipa)
8
Q
Ile trwa przeciętny cykl przebudowy kości u dorosłych?
A
100 dni
9
Q
Które wskaźniki biochemiczne obrotu kostnego pojawiają się pierwsze?
A
Wskaźniki resorpcji kostnej
10
Q
Co zaliczamy do wskaźników obrotu kostnego?
A
- Enzymy uwalniane podczas osteolizy- fosfataza kwaśna oporna na hamowanie winianem
- Enzymy uwalniane podczas osteosyntezy- fosfataza zasadowa
- Składniki białkowe macierzy kostnej syntezowane przez osteoblasty- osteokalcyna, prokolagen typu I
- Składniki białkowe macierzy uwalniane w czasie aktywności osteoklastów- hydroksylizyna, hydroksyprolina, jakieś gówna kolagenowe, zawartość wapnia w moczu
11
Q
Najbardziej czułe i swoiste wskaźniki tworzenia kości
A
- Frakcja kostna fosfatazy zasadowej- bALP
- Osteokalcyna- BGP
- Osteonektyna
- N- i C- końcowy propeptyd prokolagenu typu I- PINP, PICP
12
Q
Najczulsze wskaźniki resorpcji kostnej
A
- N- i C- końcowe usieciowane telopeptydy kolagenu typu I- NTX1, CTX1
- Fosfataza kwaśna oporna na hamowanie winianem- TRAP
- Katepsyna K
- Sialoproteina kostna- BSP
- Pirydynolina PYR i dezoksypirydynolina DPYR
13
Q
Frakcja kostna fosfatazy zasadowej- bALP
A
- Wytwarzana przez osteoblasty
- Kształtowanie i mineralizacja osteoidu
- Zwiększona: menopauza, choroba Pageta, osteomalacja, osteodystrofia nerkowa, osteoporoza
- Wskaźnik skuteczności leków antyresorpcyjnych
14
Q
Osteokalcyna- BGP
A
- Białko macierzy kostnej wytwarzane przez osteoblasty
- 3 reszty kwasu gamma-karboksyglutaminowego
- Wiązanie wapnia, powinowactwo do hydroksyapatytów
- Istotna rola w syntezie: witamina K
- Prawdopodobnie wspomaga mineralizację osteoidu, regulację obrotu kostnego, aktywację osteoklastów
- Najniższa wartość wczesnym popołudniem
15
Q
Osteonektyna
A
- Wydzielana przez osteoblasty
- W tkance kostnej, zębinie, cemencie zęba
- Miejsca receptorowe wiążące kolagen i hydroksyapatyt
- Białko inicjujące proces mineralizacji
16
Q
PINP, PICP
A
- Wskaźnik wczesnej fazy kościotworzenia
- Uwolnione z końca cząsteczki prokolagenu przed przekształceniem w kolagen
- Odzwierciedla liczbę cząstek kolagenu wbudowanych w tkankę kostną
- Nie jest swoisty dla kości
17
Q
CTX1
A
- Produkt rozpadu kolagenu typu I
- Ujemna korelacja z ubytkiem masy kostnej u pacjentów z osteoporozą
18
Q
NTX1
A
- Czuły marker resorpcji kostnej
- Oena zmian u kobiet po menopauzie, chorych leczonych bifosfonianami
19
Q
TRAP
A
- Enzym uwalniany przez osteoklasty
- Swoisty wskaźnik
20
Q
PYR, DPYR
A
- Obecne tylko w dojrzałych formach kolagenu I, II, III
- PYR- wydalanie przez nerki, najwyższe stężenie ranem
- PYR/DPYR= 3,5-1
21
Q
Sialoproteina kostna- BSP
A
- Główny produkt aktywnych osteoblastów i odontoblastów
- Proces adhezji osteoblastów i osteoklastów do powierzchni resorpcyjnej, tworzenie hydroksyapatytów, osteoklastyczna liza kości
22
Q
Katepsyna K
A
- Proteaza cysteinowa
- Pęcherzyki, ziarnistości, wakuole osteoklastów–> zatoka erozyjna
23
Q
Hormony wpływające na obrót kostny
A
PTH Aktywne postacie witaminy D Glikokortykosteroidy Hormony tarczycy Hormony płciowe IGF-1 IGF-2
24
Q
PTH- rola
A
- Mobilizuje wapń z kości
- Stymuluje nerkową hydroksylację do 1,25(OH)2D3
- nasila resorpcję zwrotną wapnia w cewkach nerkowych
- Zwiększa klirens fosforanów
25
Receptory PTH
PTH-1- nerki i kości- reaguje na PTH i PTHrP
| PTH-2- OUN, trzustka, jądra- reaguje na PTH
26
Powstawanie aktywnego metabolitu witaminy D3
1. 80% wytwarzane w skórze
2. Hydroksylacja 25- wątroba
3. Hydroksylacja 1- nerki
27
Rola kalcytriolu
- Wpływ na mineralizację kości, wchłanianie wapnia i fosforanów z pp
- Bezpośredni wpływ na osteoblasty- synteza kolagenu, fosfatazy zasadowej, osteokalcyny
- Pośredni wpływ na osteoklasty- stymuluje syntezę RANKL--> różnicowanie i aktywność osteoklastów
28
Kalcytriol- regulacja
(+) PTH, hipofosfatemia, hipokalcemia
| (-) niedobór PTH, hiperfosfatemia, hiperkalcemia
29
Szlak prawidłowego różnicowania, dojrzewania i aktywności osteoklastów
Szlak RANKL/RANK/OSTEOPROTEGERYNA
30
RANKL- rola
- wytwarzany przez komórki osteoblastyczne
- odpowiada za tworzenie dojrzałych osteoklastów
- interakcja RANKL/RANK--> dojrzewanie osteoklastów
31
Osteoprotegeryna (OPG)- rola
-Należy do TNF
-Wytwarzana przez osteoblasty, śródbłonek, szpik, limfocyty i inne + tkanki
-Ekspresja- regulacja:
(+) TNFalfa, IL-1alfa, IL-18, TGF-beta, 17beta-estradiol
(-) glukokortykoidy, PTH, PGE2
-Fuzja z RANK--> hamowanie dojrzewania osteoklastów, indukcja apoptozy, antagonizacja wpływu PTH i kalcytriolu
32
Sklerostyna
1. Wytwarzana przez osteocyty, hamuje osteoblasty
2. Wiązana przez receptory lipoprotein na osteoblastach hamując szlak Wnt (który stymuluje osteoblastogenezę i hamuje osteoklastogenezę)
3. Regulacja:
(+) GKS, BMP 2,4,6, kalcytriol
(-) PTH, estrogeny, obciążenia mechaniczne, cytokiny, PGE2
33
Wskazania do badania densytometrycznego
- weryfikacja względnego ryzyka złamania
- podejrzenie zmniejszenia masy kostnej
- weryfikacja wskazań do leczenia antyresorpcyjnego
- monitorowanie leczenia
34
Badania kości
- Densytometryczne (DEA)
- Ilościowa tomografia komputerowa
- Ilościowa ultrasonografia
35
Osteoporoza
- Uogólniona choroba szkieletu, zmniejszona wytrzymałość kości--> wzrost ryzyko złamań
- Zmniejszona grubość warstwy korowej i zmniejszona liczba i wielkość beleczek kostnych
- Wskaźnik T =<2,5 SD
- Korelacja ze spadkiem BMD
- M.in. nikotynizm, alkoholizm, niedożywienie to czynniki ryzyka
36
Osteoporoza- podział
Uogólniona/miejscowa, pierwotna/wtórna
PIERWOTNA-->trzony kręgów, kości przedramienia, szyjka kości udowej
1. Niedobór estrogenów- osteoliza przez spadek OPG, wzrost sklerotyny hamującej osteoblasty
2. Niedobór kalcytriolu- brak hydroksylazy w nerkach osób starszych, wtórnie upośledzone wchłanianie wapnia i rozwój wótrnej nadczynności przytarczyc
WTÓRNA
1. Endokrynologiczne- Cushing, hipogonadyzm, nadczynność tarczycy
2. Choroby przewlekłe- PChN, niewydolność wątroby, zespoły złego wchłaniania, RZS, kolagenozy
3. Leki- GKS, hormony tarczycy, leki przeciwpadaczkowe, heparyna, doustne leki przeciwkrzepliwe
37
Charakterystyka osteoporozy w wieku podeszłym
1. Zmniejszenie wzrostu
2. Wystąpienie kifozy- złamania kompresyjne w odcinku piersiowym--> garb wdowi
3. Dolegliwości bólowe pleców
38
Osteoporoza- rozpoznanie
Pomiar densytometrycznynbliższego końca kości udowej (T-score < -2,5 SD)
39
Co jest używane do oceny ryzyka złamania?
Kalkulatory 10-letniego bezwzględnego ryzyka złamania- FRAX, RB-10 (u osób nieleczonych!)
40
Osteomalacja
1. Stan upośledzonej mineralizacji substancji organicznej kości bez zmiany objętości, zmniejszenie sztywności, uginanie się
2. U dzieci: krzywica (dodatkowo mineralizacja chrząstki wzrostowej kości)
3. Przyczyny: hipokalcemia, hipofosfatemia
4. Najczęściej przyczyna: niedobór kalcytriolu- dieta, skóra, upośledzone wchłanianie, zaburzenia metabolizmu, hipofosfatemia w przebiegu tubulopatii nerkowej
5. Niedobór fosforanów, fosfatazy zasaddowej, czynniki toksyczne
41
Osteomalacja z niedoboru D3- etapy
1. Upośledzenie wchłaniania wapnia z pp i zmniejszone uwalnianie--> hipokalcemia
2. Wzrost PTH i przerost przytarczyc (wtórna nadczynność)--> hipofosfatemia
3. Hipofosfatemia--> zaburzenia mineralizacji kości
42
Osteomalacja- objawy
Wczesny okres: rozlane bóle kostne, wrażliwość kości na ucisk, osłabienie mięśni proksymalnych kończyn dolnych--> kaczkowaty chód
Zaawansowane stadium: zniekształcenie kości, łukowato wygięte
43
Krzywica- objawy
-Niemowlęta: apatia, osłabienie mięśni, spowolniony wzrost, miękkie kości czaszki, poszerzone szwy czaszkowe
-Małe dzieci: opóźnione wyrzynanie zębów, wgłębione zęby
-Dzieci starsze: powiększenie, wybrzuszenie połączeń chrzęstno-żebrowych--> różaniec krzywiczy
Przepona tworzy wgłobienia- bruzda Harrisona
Sterczący brzuch, kaczkowaty chód
44
Osteodystrofia
1. Patologiczna przebudowa- powstawanie niepełnowartościowej kości--> odkształcone kości
2. Osteodystorfia nerkowa
3. Mocznica--> wtórna nadczynność przytarczyc--> choroba kości o 'zwiększonym obrocie kostnym'
4. Osteodystrofia mieszana- naczynność przytarczyc + zatrucie glinem
5. Adynamiczna choroba kości- zatrucie glinem + zahamowanie PTH
45
Przytarczyce- budowa
Prawidłowo 4 gruczoł przytarczyczne
1. Komórki główne- PTH
2. Komórki kwasochłonne
3. Tkanka tłuszczowa
46
Co jest głównym stymulatorem wydzielania PTH?
- Spadek wapnia zjonizowanego
- Wzrost fosforu nieorganicznego
- Spadek kalcytriolu
47
PTH
1. Efektory działania: nerki, układ kostny (bezpośrednio), pp (pośrednio)
2. Pobudza uwalnianie wapnia z kości, syntezę kalcytriolu w nerkach, klirens fosforanów (hiperkalcemia, hipofosfatemia, osteoliza>synteza kości)
48
PTHrP
1. Zbliżony wpływ na witaminę D, wapń i fosforan jak PTH
2. ?Dojrzewanie chondrocytów, rozwój gruczołu mlekowego, laktacja, rozwój nabłonka jelitowego, keratynizacja naskórka
3. Wytwarzany m.in. nerki, kości, skóra, łożysko, oun, gruczoł mlekowy
4. Rola związana z efektem hiperkalcemicznym w nowotworach (rak płaskonabłonkowy płuc, szpiczak, rak sutka)
49
Nadczynność przytarczyc
1. Pierwotna- wzrost PTH
- gruczolak przytarczyc, przerost, rak
- MEN-I, IIa, IIb
2. Wtórna- przez hipokalcemię w PChN
- upośledzone wchłanianie Ca z pp
- odkładanie Ca- ostre zapalenie trzustki
- utrata Ca z moczem- tubulopatie
- hiperfosfatemia- ostra/przewlekła mocznika, zespół zmiażdżenia, lizy guza
50
MEN-I
Zespół Wernera
| Gruczolak przysadki + przytarczyc, tarczycy+ wyspiak trzustki
51
Pierwotna nadczynność przytarczyc- objawy
1. Hiperkalcemia (wapń całkowity >11 mg/dl, zjonizowany >1,3 mmol/l) i hipofosfatemia
2. Osłabienie, zaparcia, nudności, poliuria--> przełom hiperkalcemiczny, ONN, zaburzenia krążenia, oun
3. Przewlekła hiperkalcuria--> kamica, wappnica nerkoa
4. Bóle brzucha, metaliczny smak, zaburzenia świadomości, napadowy częstoskurcz, osteoporoza
52
Pierwotna nadczynność przytarczyc- badania obrazowe
1. Ścieńczenie warstwy korowej kości długich
2. Resorpcja podokostnowa kości drobnych dłoni i sklepienia czaszki ('sól z pieprzem')
3. Guzy brunatne- pojedyncze lub mnogie torbiele- żuchwa, żebra, kości długie, osteoliza
53
Hiperkalcemia nowotworowa
1. Szpiczak plazmocytowy, chłoniak T-komórkowy, rak sutka, niedrobnokomórkowy rak płuca, rak nerki
2. Czynniki odpowiedzialne: PTHrP, kalcytriol, cytokiny, osteoliza przez przerzuty do kości
54
Niedoczynność przytarczyc
1. Przypadkowe usunięcie
2. Zniszczenie w następstwie procesu autoimmuno lub naświetlania
3. Rzadko wrodzone np. zespół Di George'a, zespół KSS, MELAS
55
Niedoczynność przytarczyc- objawy
Hipokalcemia: zjonizowany< 1,0 mmol/l/ całkowity< 8,4 mg/dl
1. Nadpobudliwość nerwowo-mięśniowa- tężyczka i równoważniki:
- dławica piersiowa
- angina brzuszna
- migrena, zaburzenia świadomości, TIA
- rzekomy zespół Raynauda
- skurcz głośni, oskrzeli, powiek
56
Rzekoma niedoczynność przytarczyc
- Zespół Albrighta, dziedziczna oporność na PTH
- Hipokalcemia, hiperfosfatemia przy prawidłowym lub zwiększonym PTH
1. TYP IA- niski wzrost, okrgła twarz, krótka szyja, krótkopalczastość, mutacja Gs
2. TYP IB- zmiany biochemiczne bez zmian fenotypu
